«Саха сирэ» хаһыакка тугу ааҕыахха?

Бүгүҥҥү хаһыат араас ис хоһоонноох матырыйаалларынан баай. Ол онтон кылгастык билиһиннэрдэххэ маннык.

Хотонноро мас охсуу хотон эбит. Атыыр оҕустаахтар, кууруссалар да бааллар. Кинилэр үүтү, сүөгэйи, быырпаҕы, суораты нэһилиэнньэҕэ атыылаатахтарына, хамаҕатык атыылаһаллар. Өссө куурусса сымыыта ыарахан, атыыга сэдэхтик кэлэр сиригэр сымыыты эмиэ былдьаһыгынан ылаллар. Быйыл ынахтарын этин киилэтин 750 солк., ис нобуорун 700 солк. атыылаабыттар. Хаан эмиэ куталлар. Киин сиргэ эт сыаната 800-900 солк буоллаҕына Эбээн Бытантантай Дьарҕаалааҕар кимнээх, буолаары буолан, саха ынаҕын маннык чэпчэкитик батара олороллорун туһунан суруналыыс Женни Стрюкова сырдаппытын бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Арассыыйа бэрэсидьиэнэ 2018 сылга саҕалаабыт национальнай бырайыактарын олоххо киллэрии түмүктэрин ырытар кэм кэллэ. Ааспыт түөрт сылга дойду үрдүнэн дьоҥҥо-сэргэҕэ саамай улахан туһаны ханнык  национальнай бырайыактар оҥорбуттарын туһунан  2024 сыл түмүгүн ырытыытыгар суруналыыс Сайаана Львова холобурдаабытын бүгүҥҥү хаһыаттан билиэххит.

Моорук суолунан бэйэ-бэйэлэриттэн чугас түөрт нэһилиэк олорор. “Табаҕаҕа киирбитэ ыраатта, Моорукка – 5, Бүтэйдээххэ 4 сыллааҕыта гаас киирбитэ. Хата, быйыл биһиэхэ диэри тардан аҕаллылар. Хайдах оһох оттон олорбуппут буолла диибит”, – диэн Мария Романовна “Сахатранснефтегаз” салалтатыгар, үлэһиттэригэр махталын тиэрдэр суруналыыс Антонина Эверстова “Хайдах оһох оттон олорбуппут буолла” дэһэллэр Өлөчөй олохтоохторо” матырыйаалыгар.   Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Бүтүн Арассыыйатааҕы “Сыл учуутала-2024” күрэс Саха сиринээҕи түһүмэҕин муҥутуур кыайыылааҕа, Алдан улууһун Ленинскэй бөһүөлэгин 5-с нүөмэрдээх оскуолатын устуоруйаҕа, обществознаниеҕа учуутала, “Миссис Россия-2022” куонкуруска “Народная Миссис” үрдүк ааты ылбыт Дарья Мельниги кытта суруналыыс Людмила Попова сэһэргэһиитин бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Урут учуутал саҕа убаастанар, ытыктанар идэ суоҕун кэриэтэ буолара.  Учуутал укаасканан оҕону охсуон, мөҕүөн да сөп буоллаҕына, кэм уларыйыаҕыттан билиҥҥи оҕо тэппини көрбөт. Учуутал куолаһын соноттоҕуна, айдаан тахсар. Оттон илиитинэн киирдэҕинэ, холуобунай дьыала тэриллэр. Уус Алдан улууһугар физкултуура учуутала үөрэнээччилэригэр илиитинэн киирэрин туһунан сурах социальнай ситимҥэ тарҕаммыта. Ол курдук, 14-15 cаастаах уолаттары сутуругунан охсуолуур, кумааҕыны эрийэн баран, онон биэртэлиир эбит… Бу сытыы тиэмэни суруналыыс “Кими көмүскэһиэххэ? Учуутал уонна оҕо айдааныгар…” матырыйаалыгар суруналыыс Ульяна Захарова сиһилии сырдатта.

Соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэтээҕи харах балаһата 100 киһи хараҕын эпэрээсийэлээн, Гиннесс рекордунн олохтообуттарын туһунан сонун киэҥник тарҕаммыта. Пациеннар улуустартан, куораттартан икки-үс күн иннинэ эрдэ кэлэн, балыыһаҕа киирбиттэрэ. Быраастар кинилэр харахтарын туругун чинчийэн, ким эпэрээссийэлэниэн сөбүн быһаарбыттара, 117 киһини бэлэмнээбиттэрэ. Эпэрээссийэ түргэнник оҥоһуллан, үгүстэрэ үчүгэйдик көрөр буолан, астынан, тута дьиэлэригэр таҕыстылар” диэн суруналыыс Ангелина Васильева бу эпэрээссийэ туһунан сырдатыытын бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Хоту сиргэ соҕурууттан үлэлии кэлбит эдэр ыал саастарын устата харчы мунньан сылаас дойдуга көһөр туһунан ыраламмыттар. Наар харчы мунньунар сыаллаах буолан мээнэ бырааһынньыкка сылдьыбакка, бэлэх бэрсибэккэ, куруутун соҕуруу көһөр туһунан санаан олорбуттар. Сааһыран, биэнсийэҕэ тахсан баран баҕалаах соҕурууларыгар көспүттэр. Ол эрээри онно тиийэн баран, эр киһи ыалдьан олохтон барбыт. Оттон сааһырбыт дьахтар сааһын тухары Хоту олорбут эдэр сааһын санаан, ааспыт олоҕун сырдык кэмин аны ыралыыр буолбут. Саатар биирдэ олорбут уопсайын, үлэлээбит сирин көрөр баҕалаах олоҕун моҥообут.  Бүгүҥҥү күнү сиэртибэлээн туран, хаһан эрэ буолуохтаах  уонна кэлиэхтээх сырдык, кэрэ олоҕу күүтүү туох да үчүгэйгэ тиэрдибэтин психологтар бэлиэтииллэр. Оттон ол күүтүүлээх олох кэллэр кэлимиэн сөп. Киһи баҕа санаатын олоххо тутатына киллэрэн иһэргэ кыһаллыахтааҕын психологтар ыйаллар. Бу туһунан сиһилии Ульяна Захарова матырыйаалыттан билиэххит.

«1990-с сыллар саҕаланыыларыгар Сунтаар улууһун ТүбэйДьаархан нэһилиэгэр, Сергей  Зверев-Кыыл Уола олорон ааспыт нэһилиэгэр Нина Ильинична Потапова уонна Фрументий Петрович Сафронов айымньылаах, кэскиллээх үлэни үлэлээри, уһун дьоһун олоҕу олороору кэлбиттэр эбит. Бу айар куттаах ыал туһунан сиһилии суруналыыс Надежда Егорова матырыйаалыгар ааҕыҥ.

Урбаанньыттары уонна бэйэ дьыалатынан дьарыктанааччы дьону түмэр «Биисинэс-Экспо” быыстапка сылтан сыл аайы ыытар үлэтэ киэҥ далааһыннанан, ис хоһооно байытыллан, кыттааччыта элбээн иһэрэ харахха быраҕыллар. Дьон, урукку курдук сып-сап быыстапка былаһааккаларын көрө охсоот, дьиэтигэр тиэтэйбэт. Наллаан кэлэн, истээх таҥаһын устан, холкутук, ыксаабакка быыстапканы көрөр-истэр, маастар-кылаастарга кыттар буолбутун бэлиэтии көрдүм. Онон быйылгы быыстапкаҕа дьон сынньана, атыылаһа таарыйа, туох эрэ сонун идиэйэни көрөн, дьон холобурун батыһыан да сөп ураты усулуобуйа тэриллибитин туһунан бүгүҥҥү хаһыакка сырдаттым.