«Саха сирэ» хаһыат бүгүн тугу суруйда?

Бу күннэргэ улуустарга ситэриилээх былаас отчуоттара буола тураллар. Бүгүҥҥү хаһыакка суруналыыс Ангелина Васильева Горнай улууһугар сылдьыбытын сырдатта.

“Элбэх баһаарга үлэлэстим. Онно көрдөххө, үрүйэ-харыйа сирдэргэ булчуттар өртөөбүт сирдэригэр баһаар тиийэн умуллан хаалар. Сэтиэнэх буолла да, буорах курдук күлүбүрээн барар. Мин санаабар, баһаар үксэ этиҥтэн, сэтиэнэхтэн барар. Онон сэтиэнэҕи суох гынар туһуттан өртөөһүнү көҥүллүүрү туруорсуҥ диэн көрдөһөбүн” диэн Орто-Сурт олохтооҕо, бааһынай хаһаайыстыба баһылыга Аркадий Васильев санаатын эппитин холобурдаатым. Ааҕыҥ, сэргээҥ.

“Халаан буолуон иннинэ баһаарынай чаас нэһилиэктэн 2 км ыраах Атамай диэн учаастакка  оһоҕунан оттуллар, саахалланар туруктаах дьиэҕэ үлэлиирэ. Билигин баһаарынай чаас саҥа дьиэтэ бөһүөлэк иһигэр тутуллан, былырыын ахсынньыга киирбиттэр” диэн бэлиэтээн туран, суруналыыс Антонина Эверстова кыстык ортото былырыын халаан иэдээнигэр түбэспит Нам Хатырыгар тиийэн анаан көрбүт-истибит репортааһын үгүс ааҕааччы сэргиэҕэ.

Саха сирин үгүс олохтооҕо бу күннэргэ Саха тэлэбиидэнньэтигэр “Уот Дьулустаан” сэрийээл кэлэр кэмин кэтэһиинэн олорор диэтэххэ, омун буолбата буолуо. Оттон тыйаатыр таҥас ыйыыр сиртэн саҕаланар буоллаҕына, сэрийээл ситиһиитэ сценарийы суруйууттан саҕаланар. “Мин урут-уруккуттан «Саха киинэтигэр да, сэрийээлгэ да уус-уран литэрэтиирэ айымньытын устан экраҥҥа тоҕо көрдөрбөттөрүй?» дии саныырым. Ол гынан баран, ити эттэххэ эрэ дөбөҥ: ыллыҥ да суруйбат, ыллыҥ да устубат эбиккин. Тыл үөрэҕин билимин дуоктара, литэрэтиирэни чинчийээччи Анастасия Мырееваҕа сценарий суруйарга суруйааччылар айымньыларын көрдүүрүм туһунан эппитим. Онуоха Анастасия Никитична: «Билиҥҥи кэмҥэ арыый умнулла быһыытыйбыт, олус талааннаах Валентина Гаврильева «Уот Дьулустаана» наһаа үчүгэй киинэ буолуо этэ», – диэн сүбэлээбитэ” диэн бэлиэтээтэ “Уот Дьулустаан” телесэрийээл сценарийын суруйбут Катерина Григорьева-Кэрэмэс Сыдьаай суруналыыс Надежда Егорованы кытта кэпсэтиитигэр. Ааҕыҥ, сэргээҥ.

«Кэлин олохпут уларыйан, этэргэ дылы, хамсаабыппыт хаартыскаҕа хатанан, үҥкүүлээбиппит видеоҕа уһуллан иһэр буолла. Биир куһаҕана диэн, бу социальнай ситимнэринэн тарҕанан, сороҕор күлүүгэ-элэккэ кубулуйан туһааннаах дьону истириэскэ тириэрдэр, дьон олоҕун огдолутар, бүтүн ыалы аймыыр. Кулуупка биирдэ эмэ дискэтиэкэлии тиийэн баран  кыратык күүскэ хамсана түһэр эмиэ куттал. Олорор дьонтон ким эмэ хайаан даҕаны төлөпүөнүн тутан, эн диэки туһаайбыт буолар. Саамай куһаҕана, суоҕу баар, испэтэҕи итирик оҥорон кэбиһиэхтэрин сөп. Өрөспүүбүлүкэбит кыра буолан, этэргэ дылы, ким тугунан тыыммыта барыта биллэ турар. Итиэннэ социальнай ситимнэринэн тарҕаммыт соччото суох ис хоһоонноох видеоны, суругу ыраас мууска ылынан итэҕэйэ охсор, сороҕор өссө күүркэтэн, хардарыта ыытыһар, онон анаан-минээн дьарыктанар да дьон бааллар”, – бу суруналыыс Людмила Попова сиэр-майгы тиэмэтигэр суруйуутуттан холобурдаатым.

“Өссө, баҕар, биир эмэ салайааччы болҕомтоҕо ылыа диэн көрдөһүөм: доруоп саанан уонна «Малик» акустическай детекторынан, эвакуацияҕа туттарга тиэхиньикэнэн көмөлөһөллөрө буоллар, бэрт буолуо этэ. Онтон атына барыта баар диэххэ сөп” диэн суруналыыс Сайаана Львованы кытта кэпсэтиигэ ким маннык эппитин бүгүҥҥү хаһыаттан билиэххит.

Халлаан сылыйда даҕаны салгын түһэн, ириэрии буолуута кыһынын болкуоҥҥа, күүлэҕэ, лаабыска турбут аспытын-үөлбүтүн тоҥорор лаардарга, морозильникка көһөрөр сүпсүлгэнигэр түһэбит. Бу кэмҥэ, омуна суох, собо бэрсээччи, чэпчэки сыанаҕа эт-ас атыылааччы ахсаана элбиэн сөп. Куорат олохтоохторо дьонтон истибиттэринэн, бэйэлэрин уопуттарынан эти, балыгы салапааҥҥа суулуу-суулуу хаһаанар идэлээхтэр. Оттон тыа сирин олохтоохторо былыргы ньыманы табыгастаахтык тутталлар. Бүгүҥҥү хаһыакка бу тиэмэҕэ бэртээхэй сүбэлэри суруналыыс Ульяна Захарова биэрбитин хайаан да туһаныаххыт диэн эрэнэбин.

Соторутааҕыта федеральнай эспиэрдэр кэлэн, урбаанньыттарга араас туһалаах сэминээрдэри тэрийдилэр. Ыалдьыттааһын индустриятын национальнай сойууһун уопуттаах эспиэрэ Юлия Железняк “сувенир, бренд, туризм сайдар сиригэр араас номоҕу толкуйдааһын – бу туристары тардыыга бастакы сүрүн олук” диэн бэлиэтээтэ.  Федеральнай эспиэр туохха болҕомтону ууруохха сөбүгэр ымпыгар-чымпыгар тиийэ быһаарда. “Холобур, ас менютугар «кровяная колбаса» диир оннугар атыннык ааттыахха сөп. Хотугу норуоттар сөбүлээн сиир астара буоллаҕына, өрөспүүбүлүкэ таһыттан кэлбит турист “кровь” (хаан) диэн тылы соччо ылыммат. Оттон «сбитые сливки» диэн аһы кини үөрүүнэн амсайыаҕа. Онон минньигэстик иһиллэрин туһугар, аскытын табатык ааттааҥ”, – диэн сүбэлээтэ Юлия Железняк. Аны туристарга саамай тэнийбит уонна муодунай сувенирынан кинилэр кэлбит сирдэриттэн аккырыыкка ыытыы буолбут эбит. Онон федеральнай эспиэр “турист хайаан да эһиги дойдугутун сирэйдиир аккырыыккаҕа болҕомтотун ууруоҕа, онон эрдэттэн хаһааныҥ, оҥостуҥ” диэн сүбэлээтэ. Бу туһунан бүгүн туризмы сайыннарыы туһунан матырыйаалбар ааҕыҥ.