«Саха сирэ» хаһыат бүгүн тугу суруйда?

Быйылгыттан улуустар тыа хаһаайыстыбатын боломуочуйаларын толороллоругар бүддьүөт үбэ үс анал сыаллаах ыстатыйанан тиксэриллэр. Бу туһунан сиһилии “Үүт харчыта кэлэ илик” дэспэттэр” диэн ыстатыйатыгар суруналыыс Женни Стрюкова анаан улуустары холобурдаан ырытта.

Дьокуускайдааҕы үп-экэниэмикэ кэллиэһэ биэс сылынан 100 сыллаах үбүлүөйүн көрсөөрү чарапчыланан, далааһыннаах былааны ылынан олорор. Элбэх оҕо сэҥээрэр, “туйгун сыаналаахтар үөрэнэллэр”, “бастыҥ хаачыстыбалаах үөрэх тэрилтэтэ үһү” диэн суон сураҕырар, Саха сиригэр биир тарбахха баттанар орто анал үөрэх кыһатын дириэктэрэ Анастасия Соломонованы кытта суруналыыс Людмила Попова сэһэргэстэ.

Сайын чугаһаан, үгүс дьон дьиэ туттар, өрөмүөннүүр түбүгэ үксээтэ. “Хантан, хайдах удамыр сыанаҕа тутуу матырыйаалын атыылаһабыт?” диэн толкуйданар кэмэ кэллэ. “Билигин Сахабыт сирин улуустарыгар тутуу матырыйаалларын сыаната балай да араас. Манна тиэйии-таһыы ороскуота уонна тутуу матырыйаалын таҥастыыр улахан тэрилтэлэр чугас бааллара  сабыдыаллыыр.  Онон, билигин балаһыанньа хайдаҕын-тугун үөрэттибит” диэн суруналыыс Василий Прокопьев тутуу матырыйаалын сыанатын үөрэтэн суруйбутун бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Светлана Саргыдаева — элбэх оҕолоох ийэ, сатабыллаах хаһаайка, “Вкусно, быстро, легко” кулинарнай бөлөх көхтөөх кыттыылааҕа. Кини араас оҥоһуктары, киэргэллэри оҥорор, баайар, сибэкки олордор. Дьиэҕэ-уокка, хаһаайыстыбаҕа сыһыаннаах сүбэлэри, ас ырысыаптарын үллэстэрин сурутааччылара олус биһирииллэр. Кини Мари Кондо “Магическая уборка” кинигэтин ааҕан, үгүскэ үөрэммитэ, элбэх идиэйэ үөскээбитэ. Дьиэ иһигэр элбэх малы-салы муспакка, наадалаах, сөбүлүүр эрэ маллар бааллар буолуохтаахтар диэн санаалаах. Дьэ, бүгүҥҥү хаһыакка сатабыллаах хаһаайка туох кэрэхсэбиллээх сүбэлэри биэрбитин туһунан суруналыыс Ангелина Васильева матырыйаалытан билиэххит.

“Муораҕа айанныы сылдьан тохтообот тыаллаах дойду эбит диэн олус сөхтүм. Мин Горнай улууһуттан төрүттээх дойду киһитэ буоллаҕым, бураан диэҥҥэ бу Чокуурдаахха тиийэн баран олордоҕум дии. Туундара ыраахтан көрдөххө көнө курдук эрээри көнөтө суох эбит, түһүүтэ-тахсыыта диэн сүрдээх. Дьээбэҕэ муора мууһун амсайан көрбүтүм хайдах эбитий диэн. Кыра туустаах эбит. Ону тэҥэ үрүҥ эһэ баппаҕайа улаханыттан сөхтүм. Тыҥыраҕынан көрдөхпүнэ, хагдаҥ эһэтээҕэр улахан. Ыраах айаҥҥа тулуйан-тэһийэн айанныахха наада эбит. Мин үөрүйэҕим суох буолан сиһим, илиим барыта сылайбыта” диэн ким кэпсээбитин бүгүҥҥү “Сонор” балаһаҕа ааҕыҥ.

 Былырыыҥҥа диэри куорат түөлбэлэрин хаарын ыраастыыр эбит буоллахтарына, быйыл сорох түөлбэлэри букатын да тарбаан көрбөтүлэр. Сорох күлүккэ хаххаланар тротуардар күн бүгүҥҥэ диэри халыҥ хаардаах сыталлар. Ардаан-уулаах хаардаан, саастаах дьон үктэниэхтэрин да куттаналлар. Эбиитин халлаан тымныытыгар тоҕо барбыт канализациялар кирдэрэ-хахтара мууһурбутун аат эрэ харата кэлэн көйбүттэрэ хаар анныгар билигин даҕаны саһаран көстөр. Анаалыс ыллар, тугу көрдөрүө эбитэ буолла. Бу туһунан сиһилии “Тула өттүбүт бөх, бөх, бөх… Бэйэтэ ыһыллыбатаҕа чахчы…” диэн матырыйаалга ааҕыҥ.

“Окуопаларга аһаҕас ырааһыйа устун бааһырбыт саллааты сүгэн сүүрүөхтээх этим. Эт-сиин толору бэлэмэ суоҕуттан кыайыам суоҕа диэн, кыратык да буоллар, толлор этим. Тоҕо диэтэххэ, сылайдаххына, оонньуур оруолуҥ да табыллыа суоҕун сөп. Дьэ, ол күнүм тиийэн кэлбитэ… Аны батальнай сыаналар эбиллибиттэрэ. Аттыбар хаста даҕаны снаряды эспиттэрэ, хас да дубльга квадрокоптертан куоппутум. Ол гынан баран, барытын тулуйбутум. Биир күн иһигэр бэйэбин дьиҥнээх байыас курдук санаммытым. Симиэнэ бүтүүтэ, били эппитим курдук, «ыгыллыбыт лимон» курдук буолбутум. Ол эрэн, туруоруллубут соругу барытын толорбутум. Киинэни устар бөлөх: «Саха артыыһа тулуурдаах да, баҕалаах да буолар эбит», — диэн сөхпүттэрин эппиттэрэ. Бастакы күннэригэр мин оннубар дублер-каскадеру илдьэ кэлэр этилэр. Кэнники аҕалбат буолбуттара” диэн кэпсээтэ «Алдан» киинэҕэ уһуллубут Илья Яковлев хаһыат бүгүҥҥү “Итии чэй” рубрикатыгар. Артыыһы кытта суруналыыс Надежда Егорова кэпсэттэ.

“Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар күн аайы биир-икки кыра сир хамсааһына буола турарынан сылыктаатахха, айылҕа алдьархайыттан ыраах олорбот эбиппит. Сыл саҕаланыаҕыттан 3 уонна онтон да үрдүк бааллаах 21 сир хамсааһына буолбут, былырыын — 267-тэ.  Аҥаардас Эбээн Бытантай улууһун Кустуур бөһүөлэгэр тохсунньуттан саҕалаан иккитэ сир хамсаабыта бэлиэтэннэ. Дьокуускай тулата балачча актыыбынай зонаҕа киирсэр. Кэтээн көрүү устатыгар 200 км иһинэн 80 тан тахса сир хамсааһына буолбут. Соторутааҕыта 5–6 бааллаах хамсааһыннар Хаҥалас (Кангалас) бөһүөлэгин аттыгар, ону тэҥэ Сииттэ, Суола үрэхтэринэн, Сиинэ өрүһүнэн буолбуттара” диэн суруйар суруналыыс Антонина Эверстова “Алдьатыылаах айылҕа иэдээнэ Саха сиригэр буолар куттала баар дуо?” ырытыы матырыйаалыгар. Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.