«Саха сирэ» хаһыат бүгүн тугу суруйда?

Сайын устата кыстыкка бэлэмнэнии араас хайысхалаахтык ыытыллан, оттук сезона саҕаланна.

Биллэн турар, барыта эриэ-дэхси буолбатах эрээри, үгүс улуустар сылааска холбоннулар. Биир үчүгэй сонунунан Эбээн Бытантай улууһун Кустуур сэлиэнньэтигэр мас кыырпаҕынан оттуллар хочуолунай силигэ ситэн үлэҕэ киирбитэ буолар. Онон саҥа хочуолунайга кулуубу, оҕо саадын холбоотулар, кэтэх ыаллар холбоно сылдьалларын туһунан эттилэр. 50‑ча ыал мантан инньэ мас мастыыр, тиэйтэрэр кыһалҕатын билиэхтэрэ суоҕа. Сиһилии бүгүҥҥү хаһыакка оттук хампаанньатын туһунан ааҕыҥ.

Соторутааҕыта Владивостокка буолбут Илиҥҥи экэнэмииичэскэй пуорум пленарнай мунньаҕар Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Уһук Илин уонна Арктика ипотекатын бырагырааматын кэҥэтии туһунан эппитин үгүс киһи сэргээбитэ. Бу көҕүлээһин хас даҕаны сүрүн сыаллаах. Бастакытынан, дьиэ тутуута соччо барбат эрэгийиэннэригэр дьиэ-уот ырыынагын өйүүргэ туһуланар. Иккиһинэн, элбэх оҕолоох ыаллар уонна сулууспалаахтар олохторун социальнай өттүнэн тупсарыы буолар. Ол эрээри, бу бырагырааманы уларытыы хайдах буолуохтааҕа өссө даҕаны чопчулана илик. Чуолкай усулуобуйалар билиҥҥитэ биллибэттэр да буоллар, дьиэ кэргэн ипотекатын балаһыанньатыгар майгынныыр буолуоҕа диэн сабаҕалыахха сөп” диэн суруйар “Чэпчэтиилээх ипотека — иккис ырыынакка” диэн  матырыйаалыгар суруналыыс Сайаана Львова. Ырытыыны ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Мэҥэ Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтэ кэлиҥҥи сылларга биллэ тубуста. Эргэ хаарбах дьиэлэр оннуларыгар таас дьиэлэр кыбартааллара баар буоллулар. Быйыл сэттэ этээстээх, лифтээх таас дьиэ үлэҕэ киирэн, тыа сирин биир тарбахха баттанар сэлиэнньэтэ киин куораттан туох да итэҕэһэ суох аныгылыы көстүүлээх буолла. Аҕыйах сыл иһигэр маннык балысхан сайдыы хайдах ситиһилиннэ? Биллэн турар, араас бырагыраамаҕа кыттан. Билиҥҥи уустук кэмҥэ үтүмэн үбү хантан хайдах булалларын туһунан суруйуубар Майа сэлиэнньэтин баһылыга Алексей Неустроев уонна кини солбуйааччыта Дмитрий Игнатьев санааларын үллэстэллэрин бүгүҥҥү хаһыакка “Мас Майаттан – Таас Майаҕа”  диэн матырыйаалбар ааҕыҥ.

“Хара үлэ былдьаһык буолуох чинчилэммит дии санаатым. Эдэр уолаттар араас ас астыыр тэрилтэлэргэ асчытынан үлэлиир буолбуттар. Итии билиитэ таһыгар көлөһүннэрин тоҕоллоро син балачча сыаналанар буолбут.

Дьахталлар үлэлиэхтэрин сөптөөх муоста сууйааччы үлэтэ былдьаһык дэһэллэр. Тоҕо диэтэххэ, атын сиртэн кэлии дьахталлар үксүн бу үлэҕэ киирэллэр эбит. Ол оннугар иһит сууйааччы уопсастыбаннай аһылык диэн ааттанар тэрилтэлэргэ олох көмүскэ тэҥнээх дииллэр. Үлэтэ ыарахан, киһи сиһэ ыалдьар, күнү быһа атаххар тураҕын диэн ким даҕаны үлэлиэн баҕарбат буолбут. Балыыһаларга ордук бу үлэһиттэр наада буолбуттарын туһунан иһиттим. Хата, эр дьон уонна дьахталлар даҕаны харабыл үлэтин олус сэргииллэр. “Хамнаһа наһаа үрдүгэ суох эрээри, үлэтэ арыый холку, чэпчэки”. Бу маннык санаа атастаһыыта бүгүҥҥү хаһыакка үгүс. Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Алдьархайтан ас таһааран диэн саха өһүн хоһоонугар этиллэринии, аны сорох кыргыттар уустук олохторун, ыарахан оҕо саастарын социальнай ситимҥэ аһаҕастык суруйан элбэх сурутааччыны хомуйбут түгэннэрэ эмиэ баар. Иһээччи ийэлээхтэрин, аҕаларыттан атаҕастаммыттарын, дьадаҥытык олорбуттарын барытын суруйаллар. Онтон дьэ, бу күүстээх буоламмын, бэйэбин сайыннараммын мин бу ситистим дэммиттии тапталларын устуоруйатын, аан бастаан ханна уураспыттарыгар тиийэ ыһа-тоҕо кэпсиир идэлээхтэрин бастаан олус соһуйа, кэлин сүөргүлүү саныыр буоллум. Били бастаан омук киинэлэрэ киэҥник тарҕаныыларыгар көстөрүн курдук, куһаҕан дьаллыкка ылларбыттар бары мустан санаа атастаһалларын дьиктиргии көрөрбүт. Билигин ол идэлэрэ биһиэхэ кэллэ. Саха кыыһа, дьахтара арҕаа омуктары үтүктэн билигин дьиэ иһинээҕи олоҕун барытын аһаҕастык кэпсиир, көрдөрөр буолбут. Маны сүүһүнэн киһи ааҕар, сүүһүнэн киһи ырытар. Бу ырытыы ыстатыйаны бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Кэриэйэ муодата кэлиэҕиттэн саха оҕолоро хачыгырас хахтаах араас аһыы аһылыктары тута сылдьан сииллэрин үгүстүк көрөбүн. Ордук оскуолаҕа оҕобун ыла тиийдэхпинэ, уруоктар сынньалаҥнарын быыһыгар оҕолор чугас турар маҕаһыыннарга сүүрэн тахсан хачыгырас хаалаах аһылыктары атыылаһаллар. Бу туох аһылык буоларын билээри, соруйан оҕолорбуттан кистээн атыыласпытым уонна боруобалаары хачыгырас хаҕы арыйбытым, эмискэ куоска сыта, чопчулаатахха куоска иигин сыта муннубар саба биэрбитэ. Маны хайдах сиир буоллахтарай дии санаабытым уонна амсайыах буолбут санаам хаҥнан хаалбыта… Бу оҕо сөбүлээн сиир астара туох буортулааҕын суруналыыс Ульяна Захарова ырытыытыттан холобурдаатым.

Соторутааҕыта Олоҥхо тыйаатыра 18‑с сезонун былыргы гректэр номохторугар олоҕурбут «Орфей уонна Эвридика» олоҥхо-испэктээгинэн арыйбыта. Олус хорсун холонуулардаах, үгүс көрөөччү сөҕүүтүн-махтайыытын уонна биһирэбилин ылбыт туруоруу режиссерун, Олоҥхо тыйаатырын артыыһын Лена Оленованы кытары суруналыыс Надежда Егорова кэпсэттэ. Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.