«Саха сирэ» хаһыат бүгүн тугу суруйда?

Кэнники кэмнэргэ тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы боппуруоһугар санааларын аһаҕастык үллэстэр, этии киллэрэр дьон аҕыйаҕа суох.

Кинилэртэн биирдэстэринэн Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгин баһылыга Степан Дмитриев буолар. Кини быйыл күһүн Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгэр төһө киһи сүөһү көрөрүн ырытан суруйбута тарҕаммыта. Уонна үгүс дьону толкуйдаппыт буолуохтаах. Суруналыыс Женни Стрюкова улуустартан бу боппуруоһу эмиэ туоһуласта. Ыраахтан саҕалаатахха, Эбээн Бытантай улууһун Дьарҕаалааҕар 31–34 сааһыгар диэри биир эрэ киһи сүөһү иитэр. Ол курдук, тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ Мотрена Баишева бэйэтэ. Кини этэринэн, 140 ча нэһилиэнньэлээх кыра дэриэбинэҕэ уопсайа 4 ыал саха сүөһүтүн иитэр. Быһа холуйан, 50–60 саастаахтартан үс киһи сүөһү иитиитинэн дьарыктанар. Саха сүөһүтүн инники дьылҕата хайдах буолуон бэйэҕит толкуйдааҥ. Илин эҥээр улуустартан Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хаптаҕай нэһилиэгэр кимнээх сүөһү көрөллөр эбитий? Сиһилии бу ырытыыны бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Саха сиригэр, дойду бары эрэгийиэннэрин тэҥэ «Мин биисинэһим» киин үлэлиир. Ол курдук, үп-харчы былаанын оҥорууга, эрэкэлээмэ хампаанньатын ыытыыга, бородууксуйаны батарыыга тустаах көмө өрөспүүбүлүкэ бары кэриэтэ оройуоннарыгар оҥоһуллар. Урбаан эйгэтигэр дьону угуйар туһугар СӨ аччыгый уонна дьоҕус урбаан порталыгар «Ситиһии устуоруйата»  рубрика үлэлиир. Онно судаарыстыба өйөбүлүнэн туһаммыт урбаанньыттар холобурдара кэпсэнэр. Холобура, Нерюнгри олохтооҕо Анна Пшенникова айылҕа эттигэ булкаастаах аска туттуллар тууһу оҥорон таһаарыыга үлэлэһэр. Салгыы урбаан салаатын ырытыыбын бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.

Бары даҕаны өйдүүр инигит, аҕыйах сыллааҕыта Татарстаан Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнэ Рустам Минниханов салайааччылаах дэлэгээссийэ кэлэн сөҕөн-махтайан барбытын, баһылыктара дойдутугар тиийэн сахалар ыһыахтарыгар хайдах курдук элбэх дьон тоҕуоруһарын, норуот сахалыы ис кутун, култууратын илдьэ сылдьарын туһунан эппитэ-тыыммыта сонун буолан тилийэ көппүтэ. Бу күннэргэ тылы, култуураны үүнэр көлүөнэҕэ тириэрдэр, тылтан быһаччы дьыалаҕа, олоххо киллэрэр салайааччылара, үлэһиттэрэ кэлэн уопут атастаһан барбыттара элбэҕи толкуйдатар. Саха сиригэр кэлэн, дьэ, тугу биһирии, сэҥээрэ-сэргии көрдүлэр? Бу туһунан – бүгүҥҥү хаһыакка.

Соторутааҕыта саха тэлэбиидэнньэтигэр “Айкуо” диэн саҥа сэрийээл көстөн бүттэ. Сэрийээлгэ аныгы устудьуоннар олохторо, кыһалҕалара көстөр. Көрөөччүлэр устудьуон оҕолор бэркэ оонньообуттарын бэлиэтээтилэр. Бүгүн бу сэрийээлгэ сүрүн оруолу – Айкуону оонньообут Надя Осипованы кытта суруналыыс Ангелина Васильева кэпсэппэппитин билсиҥ, ааҕыҥ.

“Биирдэ оптуобуһунан дьиэбэр айаннаан истэхпинэ, билбэт нүөмэрбиттэн Москва Силиэстийэлиир кэмитиэтиттэн эрийэбит диэн  ууга-уокка түһэрэн турардаахтар. Ыксаабыт аҕай куоластаах дьахтар  олох билбэт киһибин ыйытан, модьуйан  туран, пааспарым дааннайдарын ыйытан соһуппута” диэн туран, дьэ, салгыы туох буолбутун туһунан суруналыыс Анивера Акимова кэпсиэҕэ.

“Иннибэр биир эдэр оҕо тахсан, суолу туораан “Айсберг” атыы киинин диэки хаамар. Баантан ыла кинини тилэх баттаһа иһэбин: “Аныгы ыччат “ычча” диэбэт буоллаҕа” диэн санаан ылабын – чыппаччы тута сылдьар джинсы ыстааннаах, ыстаанын уонна чап-чараас сайыҥҥы кроссовкатын быыһынан маҥан наскы эрэ көстөр. Ити сэтинньи 30-ча кыраадыстаах тымныытыгар! Мин эт-үүт дьаарбаҥката таһырдьа буоларын аныаха диэри билбэтэх киһи курдук, кыһыҥҥы бачыыҥканан барбыппын кэмсинэн иһэбин. Оттон бу оҕо букатын даҕаны сайыҥҥы кроссовканан туох да буолбатаҕын курдук хаамыталыыр...” Ыччат тупсан көстөөрү, быһыытын-таһаатын көрдөрөөрү, атыттартан чорбойоору аныгы муоданы батыһан чараастык таҥнарын туһунан ырытыытын суруналыыс Людмила Попова маннык саҕалаата. Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Бу күһүн Дьокуускайга аҕам саастаах киһини кырбыы-кырбыы видеоҕа устуу, оттон бу олох соторутааҕыта эдэркээн уол үөрэх кыһатын уопсайыгар кырыктаах дьон илиититтэн суорума суолланыыта бу кырыктаах быһыы-майгы буолар. Маннык иэдээннэр тоҕо буолалларый? Бу сытыы боппуруоһу бүгүҥҥү хаһыакка суруналыыс Ульяна Захарова ырыппыта ааҕааччы болҕомтотун тардара чахчы.

Бу нэдиэлэҕэ «Симэх» национальнай кииҥҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара Василий Спиридонов-Барҕа Баһылай 75 сааһыгар анаммыт «Мас ыллыыр…» быыстапка аһыллыыта буолла. “Чорооннорбун олох уратытык чочуйан оҥорор буоллум. Ханна да суох оҥоһуктар. Сарсыарда 4 чаастан саҕалаан үлэлиибин. “Барҕа Баһылай түмэлэ” диэн ааттаан мас оҥоһугум мусуойун тэрийиэхпин баҕарабын. Норуот маастарын быһыытынан бэйэм туспа суолбун, буочарбын булан, саха фольклорун, олоҥхотун дириҥник чинчийэн, айымньылары кытта ситимниибин” диэн туран, Барҕа Баһылай бүгүҥҥү “Сатабыл” рубрикаҕа бэйэтин үлэтин ис хоһоонун арыйбытын ааҕааччы сэргиэҕэ.