«Саха сирэ» хаһыат бырааһынньыктааҕы нүөмэрэ кэрэхсэбиллээх матырыйааллардаах

“Билигин биэнсийэ, эминэн-томунан хааччыллыы, араас путевка, кэлээскэ курдук, о. д.а. инбэлииттэр наадыйар тэриллэрин булунуу боппуруостара социальнай пуонда нөҥүө быһаарыллар. Онон үгүс биэдэмистибэлэри, тэрилтэлэри, министиэристибэлэри кытта бииргэ үлэлэһэргэ сөбүлэсиһии түһэрсиибит көрдөһүү-ааттаһыы буолбакка, дьыалабыай төрүккэ олоҕуран өйдөсүһэн, өйөһөн үлэлииргэ быраап-сокуон өттүнэн мэктиэлээһин буолар. Син уопутуран, дьарыктанан, Улуу Кыайыы 75 сылын кэнниттэн бу 80 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөйү көрсө ыытар үлэбит бырагыраамаларынан Арассыыйа Бэрэсидьиэнин Гранын иккитэ ылар чиэстэннибит” диэн суруналыыс Иван Ксенофонтовы кытта кэпсэтиитигэр Бэтэрээннэр Бүтүн Арассыыйатааҕы тэрилтэлэрин Киин Сэбиэтин чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх юриһа Вильям Иванов бэлиэтээтэ.

Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа Наум Слепцов «Тиэргэнинэн ыллыыбыт» тэрээһинтэн олус астыммытын кэпсээтэ. “Сарсыардаттан күнүҥ хайдах саҕаланарый, Наум Трифонович?” диэн ыйыппыппар, сэрии бэтэрээнэ “сэттэ чааска туран, күммүн сэрээккэттэн саҕалыыбын” диэн хоруйдаата. “Тэтим” араадьыйаны “олоҕум аргыһа” диэн бэлиэтиир. «Саха сирэ» хаһыат сонуннарын араадьыйаттан истэн билэр эбит. Сиһилии бырааһынньыктааҕы хаһыаттан билсиҥ.

Ыам ыйын 29-31 күннэригэр Дьокуускайга  «Уһук Илиҥҥэ айыллыбыт. Айар дьоҕуртан – экэниэмикэҕэ» («Создано на Дальнем Востоке. От творчества к экономике») диэн креативнай индустрия II пуорума ыытыллыаҕа. Суолталаах тэрээһин урбаанньыттарга, инвестордарга уонна Уһук Илин уокурук креативнай эйгэтин уонна куорат экэниэмикэтин сайыннарыыга үлэлэһэр исписэлиистэргэ туһуланар. Кыахтаах урбаанньыт, инвестор уонна эспиэр түмсэн үлэ уопутун атастаһыахтара, бииргэ үлэлээһин хайысхаларын тобулуохтара. Дьокуускайга ыытыллар пуорумҥа 9 дойдуттан 6000 тан тахса кыттааччы, 250 эспиэр 150 тан тахса тэрээһиҥҥэ сылдьыахтара. Пуорумҥа Кытай, Индия, Индонезия, Казахстан, Узбекистан курдук дойдулартан 50 омук ыалдьыта кэлэрэ күүтүллэр.

Быйыл “Саха” НКИХ билигин “Тэтим” араадьыйанан биллэр Саха араадьыйата төрүттэммитэ 95 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир.  Араадьыйаны олохпут аргыһынан оҥостубут истээччилэргэ, биһиэхэ, эмиэ үөрүүлээх бырааһынньык тосхойоору турар. Ыам ыйын 7 күнүгэр сибээс үлэһиттэрин уонна Араадьыйа төрүттэммит күнүнэн үбүлүөйдээх сылларынан сибээстээн, “Тэтим” араадьыйаҕа тиийэн, биир күннээҕи үлэлэрин кытта билистим. Мин тиийэрбэр араадьыйа үлэһиттэриттэн биэриилэрин бэлэмнии олорор эрэ айар үлэһиттэр, режиссердар бааллара. Онон, ким баарынан көрсөн кэпсэттим. “Күн аҥаара – “Тэтим” араадьыйа үлэһиттэрин кытта” диэн үбүлүөйдээх тэрилтэ үлэтин күнүттэн репортажпын ааҕыҥ уонна сэргээҥ.

Сааскы ыһыы саҕаланара бу кэллэ. Онон өрөспүүбүлүкэ Тыатын хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтигэр ыһыы үлэтин хайдах тэрийэн, өлгөм үүнүүнү ылар туһунан кэпсэппиттэрэ ыраатта. Элбэх сыраны-сылбаны эрэйэр үлэ туһунан суруналыыс Женни Стрюкова сырдатта.

”Уолаттарбытын сэбиэскэйдии иитэбит, улаханнык мөҕө-этэ, такайа да сылдьыбаппыт. Кыра эрдэҕиттэн тугу да сатаабакка улааппыт оҕо эмискэ киэҥ сиргэ, улахан олоххо тахсан баран, мунан-тэнэн, «тостон» да хаалыан сөп. Онон, оҕо эрдэхтэриттэн дьиэ ис-тас үлэтигэр үөрэтэн, оскуоланы бүтэрэллэригэр барытын сатыыр буолалларыгар кыһаллабыт. Онон биһиги оҕолорбут хайыы үйэ бэлэмнээх буоланнар, бэйэлэрин саастыылаахтарын үөрэтэллэр, такайаллар”, диэн ырыаһыт Эрхан суруналыыс Надежда Егорованы кытта “Итии чэйгэ” кэпсэтиитигэр бэлиэтээтэ.

“Үрдүк үөрэххэ биир кэлим эксээмэнэ суох киириллэр дуо?”; “Байыаннай дьайыы кыттыылаахтара, кинилэр дьиэ кэргэттэрэ үөрэххэ туттарсалларыгар туох чэпчэтии көрүллэрий?”  — бу уонна да атын боппуруостарга үөрэх уонна билим миниистирин бастакы солбуйааччы Михаил Присяжнай үөрэххэ туттарсааччыларга анаан үгэс быһыытынан быһа эпииргэ оҕолор, төрөппүттэр, быйыл устудьуон аатын ыларга сорунар дьон ыйытыыларыгар хоруйдаата. Сиһилии суруналыыс Людмила Попова “Үөрэххэ туттарсыы чугаһаата” матырыйаалыгар ааҕыҥ.

Уопсастыбаннай миэстэҕэ охсуһуу Дьокуускай куорат уулуссаларыгар үгүстүк тахсар. Ол курдук, айаннаан иһэн суол былдьаһан оннооҕор оптуобус суоппардара тахсан сутуруктаһаллар. Бу барыта аҕыйах солкуобай туһуттан тахсар быһылааннар. Элбэх киһини тиэйэн харчылаһа охсор баҕалаах оптуобус суоппардара киһини да эчэтэртэн толлубат буолбуттара дьиксиннэрэр. Маны барытын оҕолорбут, үүнэр көлүөнэ көрө-истэ сылдьар. Бу кэнниттэн култуура таһыма уонна сайдыы туһунан киһи тугу этиэй? Сиһилии суруналыыс Ульяна Захарова “Сутурук сокуонун содула” ырытыытын ааҕыҥ.