«Саха сирэ» хаһыат бырааһынньыктааҕы нүөмэрэ — бэрт кэрэхсэбиллээх

Дьиэ-уот хомунаалынай өҥөтүн төлөөһүн – тыын боппуруоспут. Билигин үксүбүтүн от ыйынааҕы үрдээһин долгутар.  

“Хомунаалынай өҥө төлөбүрэ, син эмиэ атын эйгэҕэ кэриэтэ, улаата турар. Сылга биирдэ-иккитэ үрдүүрүгэр үөрэнэн хаалан, улаханнык ороһуйуллубат даҕаны. Төлүүргэ, биллэн турар, ыал бүддьүөтүттэн балаччаны ылар буолан, эрдэттэн суоттанан, ый аайы, иэскэ киирбэт курдук дьаһана сатаныллар. Канализация, итии, тымныы уу сүүрэр турбалара, хочуолунайдар олус эргэрдилэр. Ону саҥардарга, өрөмүөннүүргэ үтүмэн үп эрэйиллэр диэн буолар. “Баҕа силэ байҕалга эмтээх” дииллэринии, баҕар, биһиги төлүүр харчыбыт тугу эмэ сэлбийэргэ туттуллан, туһаҕа тураарай диэн эрэниэҕи баҕарыллар” диэн ким эппитин “От ыйынааҕы үрдээһин тула” диэн суруналыыс Женни Стрюкова матырыйаалыгар ааҕыҥ.

Сахабыт сиригэр олох оргуйар үөһүгэр сылдьар уопсастыбаннай лиидэрдэр, төрөөбүт дойдулара сайдарын уонна туруктаах буоларын туһугар олохторун аныыр, араас кыһалҕалаах дьоҥҥо аһымал үлэни-хамнаһы ыытар, байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар ис сүрэхтэн көмөлөһөр кэрэ аҥаардар, Далбар хотуттар аҕыйаҕа суохтар. Биир оннук киһинэн “Дьокуускай куорат дьахталларын лигата” уопсастыбаннай тэрилтэ бэрэссэдээтэлэ Татьяна Егорова буолар. Кинини кытта суруналыыс Надежда Егорова кэпсэттэ.

 Эксээмэннэр чугаһаан, төрөппүттэр эрэпэтиитэр туһунан токуйдууллара элбээтэ. Аныгы кэмҥэ эбии бэлэмнэниитэ суох эксээмэни үрдүк баалга туттарааччы ахсааннаах буолуо. Бу ордук көннөрү, элбэх үөрэнээччилээх оскуолаҕа көстөр. Дьокуускайга тустаах өҥө биир чааһа 800 солк. саҕаланар. Эксээмэннээх кылаастарга 1500 солк. тиийэ халбаҥныыр. Эрэпэтиитэринэн туһунаныы тиэмэтин арыйда суруналыыс Людмила Попова. Ааҕыҥ, сэргээҥ.

Былырыын Ленин проспега саҥаттан оҥоһуллан, сырдык таастан таҥыллан, сырдыы, киэркэйэ түспүтэ. Ол эрээри, номнуо онон-манан ыстыыр ыас сыстан, хараара сытара көстөр. Бу маннык ыаһы ыраастыыр олус уустук буолар, уонча сылы быһа харааран, кири, инпиэксийэни-бактыарыйаны мунньа, көстүүнү буортулуу сытыаҕа. Аны уулуссаҕа баран иһэн, үгүс эдэр дьон атыттарга кыһаммакка, тротуарга силлииллэрин көрөбүн. Саастаах да дьоммут хаалсыбаттар. Сааһыары, уулуссаны көрдөххө, киһи хаамар да сирэ хаалбатын курдук, бүтүннүү сил буолар. Ол барахсаттар «мин бу баарбын» диэбиттии көҕөччү көрөн сыталларын, арай, ардах-хаар буор-босхо суурайан эрдэҕэ. Ордубутун тилэхпитинэн тэпсэн, дьиэбитигэр киллэрэбит. Оттон арай сыстыганнаах ыарыылаах киһи силэ буоллун?! Көрүөххэ, эчи, куһаҕанын. Тоҕо уулуссаҕа силлииллэрий? Сиһилии суруналыыс Ангелина Васильева матырыйаалыттан билиэххит.

Сыл ахсын өрөспүүбүлүкэҕэ, дойду үрдүнэн дьон эмсэҕэлээһиннээх, ардыгар өлүүлээх баһаардар чааһынай эрэ дьиэлэргэ буолбакка, мас, таас кыбартыыраларга үгүстүк тахсар буолла. Хомойуох иһин, маннык иэдээҥҥэ оҕолор эмсэҕэлээбит түгэннэрэ эмиэ баар… Бу туохтан тахсарый? Хайдах көмүскэниэххэ сөбүй? Бу туһунан суруналыыс Ульяна Захарова “Баһаар туохтан тахсарый?” матырыйаалыгар ааҕыҥ.

Туризм эспиэрдэрэ бэлиэтииллэринэн, быйыл Анапаҕа буолбут экологическай алдьархай үгүс туриһы долгутта. Аатырбыт куруорка сынньанартан аккаастанан, атын суолу көрдүүргэ күһэйдэ. Омук сиригэр сынньаныыны былааннааһын эмиэ биллэ уларыйда.  Арассыыйаҕа былырыын баччаҕа туристар саамай сөбүлээн сынньанар сирдэринэн Москва, Санкт-Петербург куораттар, Краснодарскай кыраай уонна Татарстан Өрөспүүбүлүкэтэ эбиттэр. Тас дойдулартан Арассыыйа олохтоохторо Дубайы, Сеулу уонна Бакуну ордорбуттар. Быйыл бу ааттаммыт сирдэргэ Алматы куорат эбиллибит.

Арассыыйа туристара үптэрин биллэ харыстыыр буолбуттар. Уоппускаҕа сылдьааччылар ордук элбэх харчыны кафеларга уонна эрэстэрээннэргэ аһыырга уонна маҕаһыыннартан бородуукта атыылаһарга ороскуоттууллар эбит. Онон үгүс дьон ханна айан ороскуота, хонор-аһыыр сирэ удамырын ордук талаллар. Сиһилии быйыл сайын ханна сынньана барыахха сөбүн туһунан туризм эспиэрдэрэ ырытыыларыттан билсиҥ.

“Мин 2014 сыллаахха атырдьах ыйын 1 күнүгэр Дьокуускайга үөрэхпин бүтэрэн баран, күтүөттүү кэлбитим. Аан бастаан куоракка киирэн иһэн, эргэ мас дьиэлэри олус сонургуу уонна сөбүлүү көрбүтүм. Ол куораты кытта худуоһунньук хараҕынан билсии этэ. Эргэ мас дьиэ – мин сүрүн тиэмэм. Дойдубар итинник мас дьиэни анаан көрдүүр эбит буоллахпына, манна – хас хардыым аайы. Буолаары буолан, эргэ дьиэни кытта аныгы архитектуралаах дьиэ алтыһыыта – сэдэх көстүү” диэн бэлиэтиир Краснодартан төрүттээх худуоһунньук Василий Камшилин. Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.