Ыччат уопсастыбаннай тэрилтэлэрэ, устудьуоннар этэрээттэрэ уонна волонтердар сыл аайы Аҕа дойду Улуу сэриитигэр пааматынньыктарга, өйдөбүнньүк миэстэлэргэ ыраастааһын, тупсарыы үлэтин, аахсыйалары ыыталлар.
Саха сирэ Арассыыйа биир саамай ыраах, уһук хоту сытар уонна ураты тыыннаах эрэгийиэнинэн буолар. Биһиги курдук оҕону, ыччаты үгэстэрбитигэр уонна норуоппут култуурунай сыаннастарыгар олоҕуран иитэр эрэгийиэн аҕыйах. Кэнчээри ыччаты Ийэ дойдутугар бэриниилээх буола улаатарыгар иитэн таһаарыы кыһалҕата билиҥҥи уустук кэмҥэ хаһааҥҥытааҕар да сытыырхайан турар. Онон Саха сиригэр ыччаты төрөөбүт дойдутун иннигэр бэриниилээх буоларга иитии сүрүн оруолу ылар.
Биһиэхэ, сахаларга, «Кырдьаҕаһы хааһахха уга сылдьан сүбэлэт» диэн өс хоһооно баар. Бу былыр-былыргыттан өбүгэлэрбит олорон ааспыт олохторун түмэн, оҕону төрүөҕүттэн үөрэтэр-такайар, инникитин түстүүр этиилэрэ буоллаҕа. Оҕону, кэнчээри ыччаты иитиигэ бу үйэлэри уҥуордаан кэлбит мындыр этии билигин олус суолталаах дии саныыбын. Кэлэр көлүөнэни дойдуга бэриниилээх буоларга иитии уонна иҥэрии дьиэ кэргэнтэн, уһуйаантан, оскуолаттан улахан тутулуктаах. Сэбиэскэй кэмҥэ төрөөбүт, иитиллибит оҕолор бары да ону аастахпыт, кыра сааспытыттан патриотическай өйгө-санааҕа, тыыҥҥа иитиллибиппит. Саха сирэ ол тыыны син тутан кэллэ диэххэ сөп. Оттон дойду үрдүнэн, кэм уларыйан, оннук иитии умнулла быһыытыйда.
Норуот үгэстэригэр уонна төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэриигэ олоҕурбут патриотизм Саха сирин уонна бүтүн дойду кэскилин түстүүргэ акылаатынан буолар.
Саха сирэ эдэр көлүөнэни патриотическай иитии үлэтин эрдэттэн ыыппыта. Ол курдук, биһиги өрөспүүбүлүкэбит Арассыыйа Федерациятын Судаарыстыбаннай өрөгөй ырыатын толорууну бастакынан саҕалаабыта. Онон 2019 сылтан саҕалаан хас нэдиэлэ ахсын оскуолаларга өрөгөй ырыата ылланар. Бу «Биһиги — Арассыыйа кэскилэ буолабыт» кэлимсэ бырайыак сорҕотунан буолар уонна үүнэр көлүөнэ инники олоҕор эрэллээх буолуутугар уонна өрөспүүбүлүкэбит, дойдубут сайдыытыгар кыттыытыгар туһуланар», — диэн Айсен Николаев бэлиэтээн турар.
2020 сыллаахха Саха сиригэр Патриотизм сыла биллэриллэн, үгэскэ кубулуйбут кэккэ ыччат тэрээһиннэрэ ыытыллыбыттара. Онтон ыла Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр анаммыт уруоктар уонна Патриотическай иитии ыйа куруук ыытыллар буолла.
2022 сыл муус устар ыйыгар Ил Дархан Айсен Николаев көҕүлээһининэн «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр патриотическай иитии туһунан» сокуон ылыныллыбыта. Докумуон Саха сирин олохтоохторугар патриотическай иитии эйгэтигэр биир кэлим судаарыстыбаннай бэлиитикэни олоххо киллэриини хааччыйар. Онно патриотическай иитии, быраап, экэниэмикэ, тэрээһин өттүнэн төрүттэрэ киирбиттэрэ. Бу Сокуон көмөтүнэн өрөспүүбүлүкэҕэ патриотическай иитиигэ соруктар олоххо киирэллэр. Сокуону олоххо киллэриигэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын иһинэн Гражданнары патриотическай иитиигэ сүрүннүүр сэбиэт үлэтэ төһүү буолар.
«Авангард» уонна «Воин» кииннэр, «Юнармия» хамсааһын элбэх оҕону хабан ситиһиилээхтик үлэлииллэр. Ону сэргэ «Патриот» элбэх хайысхалаах киин быйыл муус устарга тэриллэн үлэтин саҕалаата. «Патриот» киин эдэр ыччакка анаан хас да хайысханан үлэлиир былааннаах: маастар-кылаастары, сэминээрдэри ыытар саалалар, эдэр дьоҥҥо анаан араас видеолары, подкастары уонна биэриилэри уһулар устуудьуйа, коворкинг-саала, йога, үҥкүү хоһо, тренажернай саала уо. д.а. Быһата, ыччакка аналлаах бырайыактары олоххо киллэрэр киин буолуохтаах.
Итини таһынан, «Саха сирэ — дьоруойдар дойдулара» каадыры бэлэмнир бырагыраама саҕаланна. Манна байыаннай дьайыыга кыттыбыт дьон улахан сүүмэрдээһини ааһан, талыллан үөрэнэн эрэллэр. Дойду баһылыга эппитин курдук, байыаннай дьайыы бэтэрээннэрэ кэнчээри ыччаты иитиигэ төһүү күүс буолуохтара.
Манна даҕатан, быйыл саас буолан ааспыт Арассыыйа Судаарыстыбаннай Дууматын Ыччат дьыалаларыгар кэмитиэтин көһө сылдьар мунньаҕа Саха сиригэр кэлэн үлэлээн барбытын санатар тоҕоостоох. Урут Судаарыстыбаннай Дуума кэмитиэтин чилиэннэрэ биһиэхэ кэлэн мунньахтаабыттара диэн суоҕа. Итинэн кэнники кэмҥэ Саха сиригэр болҕомто уонна дьокутааттар үлэлэрэ күүһүрбүтүн сабаҕалыахха сөп. Бу мунньахха кэлэн кыттыбыт Судаарыстыбаннай Дуума Ыччат бэлиитикэтигэр кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Артем Метелев Саха сирэ ыччаты патриотическай иитии туһунан сокуону биир бастакынан ылыммыт эрэгийиэн буоларын бэлиэтээн турар. Кини этэринэн, сокуон судаарыстыбаннай да, судаарыстыбаннайа суох да тэрилтэлэр үлэлэрин көҕүлүөҕэ, ханнык хайысханан үлэлиири өйдөтөн биэриэҕэ, эбии боломуочуйаларынан хааччыйыаҕа, сайдыыга усулуобуйаны тэрийиэҕэ. Билигин үлэлии турар 1998 сыллаахха ылыллыбыт «СӨ судаарыстыбаннай ыччат бэлиитикэтэ» сокуоҥҥа ыччаты патриотическай иитиини күүһүрдэр хайысхалары күүһүрдэр уларытыылары, эбиилэри киллэриэхтэрэ. Сокуоҥҥа киирэр саҥа эбиилэр уонна уларытыылар чуолаан ыччаты патриотическай иитиигэ сыһыаннаахтар.
Дьокутааттар дойду, үүнэр көлүөнэ инникилэрин туһунан кэпсэтэн, дьүүллэһэн, федеральнай сокуоннары оҥорууга олук уурдулар. Артем Метелев тоһоҕолоон эппитинии, патриотическай иитии ким эрэ туспа эбээһинэһэ буолбатах, бүтүн дойду эбээһинэһинэн, сүрүн соругунан буолуохтаах. Дойдутун ис сүрэҕиттэн таптыыр, кини устуоруйатынан уонна култууратынан киэн туттар эрэ буоллаҕына, судаарыстыба сайдар кэскиллээх.
Эппиппит курдук, биһиэхэ оҕолору уонна ыччаты патриотическай, духуобунай-сиэр-майгы өттүнэн иитиигэ улахан болҕомто ууруллар. Патриотическай иитиигэ уонна ыччат бэлиитикэтин ыытыыга сүрүннээн үлэлиир Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ыччатын уонна социальнай коммуникациялар дьыалаларыгар министиэристибэтин үлэтин туһунан ахтан ааспатахпына сатаммат курдук.
2021 сылтан саҕалаан Ыччат министиэристибэтэ «Үөрэхтээһин» национальнай бырайыак иһинэн «РФ гражданнарын патриотическай иитии» өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагырааманы олоххо киллэрэргэ үлэлиир. Бу бырагыраама нөҥүө Саха сиригэр патриотическай иитии эйгэтигэр тутаах дьаһаллар ыытыллаллар.
Өрөспүүбүлүкэҕэ мөлүйүөн киһи олорор буоллаҕына, 14–35 диэри саастаах 350‑ча тыһыынча ыччат баар. Ол аата, нэһилиэнньэ 40‑ча бырыһыанын ыччат дьон ылар. Оттон ыччат уопсай ахсааныттан патриотическай иитиигэ туһуламмыт дьаһалларынан 13 бырыһыан киһи хабыллар. 2024 сыл 1500 тэрээһин ыытыллыбыт, онно 90‑н тахса тыһыынча киһи хабыллыбыт.
Ааспыт сылларга тустаах министиэристибэ Ленинграды фашистскай халабырдьыттартан босхолооһун күнүн, Бүтүн Арассыыйатааҕы аахсыйалары: «Өлбөт үйэлээх полк», «Кыайыы түннүктэрэ», «Георгиевскай лиэнтэ», «Кыайыы чүмэчитэ», «Тиэргэнинэн ыллыыбыт» уонна да атын тэрээһиннэри ыытары үгэскэ кубулутта. Ыччат министиэристибэтэ атын даҕаны тэрээһиннэри, аахсыйалары мэлдьи ыытар. Ыччат уопсастыбаннай тэрилтэлэрэ, устудьуоннар этэрээттэрэ уонна волонтердар сыл аайы Аҕа дойду Улуу сэриитигэр пааматынньыктарга, өйдөбүнньүк миэстэлэргэ ыраастааһын, тупсарыы үлэтин, аахсыйалары ыыталлар. «Сулус» үөрэтэр-ытар киин тэриллэн, бэргэн ытааччылары түмэр.
«Кыайыы волонтердара» сылы эргиччи бэтэрээннэргэ дьиэ-уот ис-тас үлэтигэр көмөлөһөллөр, саҥа технологиялары, көмпүүтэринэн, төлөпүөнүнэн хайдах туттарга үөрэтэллэр. Министиэристибэ чахчытынан, Саха сиригэр 300‑чэ байыаннай-патриотическай кулууп баар (10 тыһыынчаттан тахса оҕо), 230 юнармеецтар этэрээттэрэ (8 тыһыынчаттан тахса оҕо), 12 кадетскай кылаас (100‑кэ оҕо), 4 казактар холбоһуктара (100‑чэ оҕо), 31 көрдүүр этэрээт (600‑чэ оҕо) баар.
Норуот үгэстэригэр уонна төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэриигэ олоҕурбут патриотизм Саха сирин уонна бүтүн дойду кэскилин түстүүргэ акылаатынан буолар. Ол курдук, ыччат интэриэһин учуоттаан, хас биирдии киһи олоҕор патриотизм суолтатын дириҥник өйдүүргэ төһүү буолар уопсастыбаннай бырайыактары олоххо киллэрэн иитии хайысхаларын салгыы сайыннарыы улахан суолталаах.
ХААРТЫСКА СӨ ЫЧЧАТ МИНИСТИЭРИСТИБЭТИН СААЙТЫТТАН ЫЛЫЛЫННА
1999-2000 үөрэх сылыгар Нам улууһугар Аппааныга И.Е. Винокуров аатынан орто оскуолаҕа валеологическай хайысхалаах уолу эр…
Иралаах уоллара быйыл алын кылааһы бүтэрдэ. Дьон иитиэх диэтэхтэринэ, Ира өһүргэниэх курдук. Ол эрээри, хас…
Быйыл Индия дэлэгээссийэтэ Туймаада ыһыаҕын биир бочуоттаах ыалдьытынан буолла. Ил Дархан Айсен Николаев суруналыыстарга: “Туймаада…
Cарсыарда эрдэ туран, хоммут сирбиттэн чугас Охлопков Ф. М. түмэлигэр бара сырыттым. Түмэл икки этээстээх өрдөөҕүтэ тутуллубут…
Туймаада ыһыаҕар үгүс быыстапка биир сүрүн сонун былаһааккатынан саҥа сүүрээннэри олоххо киллэрэр «Якутия «Технопарк» тэрилтэ…
Ыйытыы: Кыыһым оскуолатын 2023 сыллаахха бүтэрбитэ, атын идэҕэ туттарсыан баҕарар. Ити эксээмэнин түмүгүнэн үөрэххэ туттарсыан сөп…