Хаартыска: СахаГов.ру
Ахсынньы 28 күнүгэр «Восточнай» космодромтан «Союз-2.1б» аракыата Саха сирин бастакы «Чолбон» кыра космическай аппарааты орбитаҕа таһаарда. Бу Саха сирэ космос бырайыактарыгар аан бастаан бэйэтэ оҥорон таһаарбыт бырайыагынан кыттыыта буолар.
«Бырайыагы улуустааҕы Аччыгый наука академиятын уонна «Сириус» үөрэх киинин устудьуоннарын хамаандата олоххо киллэрдэ: Андрей Петров, Анатолий Антонов, Тимур Илларионов, Олег Петров уонна Артем Мардин. «Чолбон» диэн бэйэлэрэ оҥорбут микроконтролердаах уонна датчиктаах кыра космическай аппарааттара. «Чолбон» СССР Наукаларын академиятын кэлим эспэдииссийэтин 100 сылыгар анаан оҥоһуллубут.
«Чолбон» космическай аппараат араас тэриллэри илдьэ сылдьар, ол иһигэр 12 микроконтроллеры, гамма-спектрометры, сырдыгы уонна температураны кээмэйдиир датчиктары, камераны. Кэлэр нэдиэлэлэргэ оскуола оҕолоро уонна устудьуоннар бырагыраамаларын спутникка таһааран, космоска эспэримиэннэри ыытыахтарын сөп.
«Ордук Андрей Петровы уонна Артем Мардины бэлиэтиэхпин баҕарабын. Кинилэр бу бырайыакка саҕаланыаҕыттан үлэлэспиттэрэ. Былырыын Артем Мардин оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан, «Билиигинэн кыайыаҥ» диэн бэлиэнэн наҕараадаламмыта. Кини бу бырайыагын салгыы сайыннарыаҕа диэн эрэнэбин», — Ил Дархан Айсен Николаев телеграм-ханаалыгар суруйда.
«Чолбон кыра спутнига мин бастакы дьоһуннаах инженернэй бырайыагым. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан үлэлээбитим, билигин сир инфраструктуратын тэрийиигэ уонна үөрэнээччилэргэ үөрэх модулларын бэлэмнээһиҥҥэ кыттыһабын. Бары туһалаах тиэйии, ол иһигэр 12 микроконтроллер уонна датчик, Саха сиригэр оҥоһуллубута. Космическай аппараат боротокуоллары кытта толору сөп түбэһэр, онон ханнык баҕарар бырагыраама кыттааччыларыттан даннайдары ылыан сөп», — диэн бэлиэтээтэ ХИФУ физика уонна технология институтун бастакы кууруһун устудьуона, «ЯКС» ХЭТ инженер-конструктора Артем Мардин.
«Чолбон» научнай сорудаҕын таһынан, араадьыйа сигналларын ыытыаҕа: бастакы дааннайдар ылылыннылар. Сигналы 437.350 МГц частотаҕа (RS18S ыҥырыы бэлиэтэ) тутуохха сөп.
Спутник 550 км үрдүккэ турар. Үс сыл устата көхтөөхтүк үлэлиирэ күүтүллэр.
Мэҥэ Хаҥалас улууһугар биир киһи хаһыс да төгүлүн арыгы иһэн баран, массыынаны ыытан, сууттанна. …
Саҥа дьыл буолара үс эрэ күн хаалла. Эрдэттэн хааччымматах дьон билигин тугу бэлэхтиибит диэн толкуйга…
Бу күннэргэ Мэхээлэ Дьөгүөрэп аатынан сылын ахсын ыытыллар Бэрдьигэстээх нэһилиэгин баһылыгын сылы түмүктүүр "Бастыҥнар түһүлгэлэрэ"…
Биир даҕаны Саҥа дьыл салюта суох буолбат. Сорохтор түүн 12 ч. көрсөн баран оҕолуун-уруулуун тутуспутунан…
Ахсынньы 28 күнүнээҕи туругунан, өрөспүүбүлүкэҕэ бу сыл устата 694 суол саахала таҕыста, 80 киһи өлбүт,…
Бүлүү улууһун урбаанньыттара элбэх оҕолоох ыалларга, анал байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарын оҕолоругар Саҥа дьыллааҕы бэлэхтэри туттарар…