Саха сиригэр тыллары сайыннарар судаарыстыбаннай бырагыраама үбүлээһинэ икки төгүл кэриҥэ үрдээтэ

Тыллары сайыннарар Сэбиэт мунньаҕар Айсен Николаев судаарыстыбаннай уонна өрөспүүбүлүкэ официальнай тылларын чөл хаалларар, сайыннарар судаарыстыбаннай бырагыраама үбүлээһинэ икки төгүл кэриҥэ үрдээбитин иһитиннэрдэ.  

Кини этэринэн, өскөтүн 2022 сыллаахха бу суума 56 мөл. солк. тэҥнэһэр эбит буоллаҕына, 2023 сылтан 100 мөл. солк. диэри үрдээбит. Үбүлээһин үрдээн элбэх бырайыагы олоххо киллэрбиттэр.

Маны сэргэ, Ил Дархан кэккэ суолталаах кыһалҕалар баалларын, ол иһигэр, оҕолор төрөөбүт тылга сысталларыгар көдьүүстээх ньыма (инструмент)  суоҕун бэлиэтээтэ.

“Үбүлээһин үрдээбитэ үтүө түмүгү биэрдэ. Ону кытта чопчу кыһалҕалар бааллар, ол иһигэр оскуола иннинээҕи уонна алын кылаас оҕолорун төрөөбүт  тылга сыһыарыыны кытта ситимнээх. Киэҥник тарҕанар контент баар буолуохтаах уонна манан оскуола, дьиэ кэргэн, судаарыстыба, биисинэс бары дьарыктаныахтаахтар” – диэн Айсен Николаев эттэ.

Үөрэх уонна билим министиэристибэтигэр төрөөбүт тылынан үөрэтэр кылаас ахсаанын эбиллиитин көрдөрүүтүн уонна 2030 сылга диэри хас биирдии муниципальнай тэриллиигэ, үөрэх тэрилтэтигэр үөрэтии хаачыстыбатын сыаналааһын уларыйыытын чопчулуурга сорудахтаата.

Ону тэҥэ, Ил Дархан үөрэх федеральнай судаарыстыбаннай ыстандаартыгар сөп түбэһиннэрэн төрөөбүт тылынан үөрэх кинигэтин оҥорууга ылсалларыгар, оскуола бибилэтиэкэлэрин, төрөөбүт тылларынан тахсар кинигэлэри киллэрэн туран, уус-уран, кыраайы үөрэтэр кинигэлэринэн хааччыйарга дьаһайда.

Ил Дархан педагогтар уонна уопсастыбаннас киэҥ араҥатын сыһыаран саха тылын, литэрэтиирэтин уонна култууратын учууталларын өрөспүүбүлүкэтээҕи III сийиэһин ыытарга сорудахтаата.

Итини таһынан, Айсен Николаев муниципальнай тэриллиилэргэ туһаайан, тыа, куорат бибилэтиэкэлэригэр төрөөбүт тылларынан оҕо ааҕыытын киэҥник тарҕатар уонна сырдатар, иитэр, тыл, этнокултуура эйгэтин кииннэрин тэрийэргэ  этии киллэрдэ.

Ордук болҕомтону тыа сирдэригэр лингвистическэй киллэһиктээх сайыҥҥы лааҕырдары тэрийиигэ ууралларыйгар соруйда.

Санатан эттэххэ, өрөспүүбүлүкэҕэ 2023 сылтан саха тылын, литэрэтиирэтин уонна култууратын үөрэтии кэнсиэпсийэтэ үлэлиир.

451 уһуйаан (64,61%) 1560 бөлөххө төрөөбүт тылынан иитэр. Үөрэх бырагырааматын төрөөбүт тылынан 510 оскуола (81,21%) үөрэтэр. Сахалыы тылынан 44 тыһ. тахса (29%) үөрэнээччини хабан 305 оскуола (48,56%) үөрэтэр. Саха тыла туспа биридимиэт быһыытынан 50,8 тыһ. тахса үөрэнээччини (33%) хабан, 205 (32,6%) оскуолаҕа үөрэтиллэр. Саха тылын уруогу таһынан дьарык быһыытынан 162 оскуола 1,8 тыһ. тахса оҕотугар ыыталлар.

“Төрөөбүт (саха) тыла” дьиссиппилиинэни 7,6 тыһ. тахса устудьуону хабан, бастакы сылга 36 (85%) орто анал үөрэх тэрилтэтигэр үөрэтэллэр. Өрөспүүбүлүкэ педагогическай кэллиэстэригэр анал дьиссиппилиинэлэри, Дьокуускайдааҕы педагогическай кэллиэскэ “эбээн тыла” дьиссиппилиинэни биэрэллэр.

2023 сыл тохсунньу 1 күнүттэн өрөспүүбүлүкэ сокуоннарын барылын икки судаарыстыбаннай тылынан – нууччалыы уонна сахалыы киллэрэллэр.

Ил Дархан уонна Бырабыыталыстыба пресс-сулууспата.