Саха сирин былааҕын быысыпкалаатыбыт

Бүтүн Арассыыйатааҕы “Вышитая карта России” аахсыйаҕа кыттан, 7 улуустан 16 маастар өрөспүүбүлүкэ каартатын тикпитин туһунан элбэхтик сурулунна, кэпсэннэ.

Мин бу саха оһуорун-мандарын, Саха сирин сүрүн бэ­­лиэлэрин көрдөрөр чаҕылхай, сыралаах үлэҕэ илиим сы­­лааһын иҥэрэн, ис сүрэхтэн тигистим диэн киэн туттан кэпсиэхпин баҕарабын.

Кулун тутар 11 күнүттэн үлэбитин саҕалаан муус устар 15 күнүгэр бүтэрэн туттарбыппыт. Бу 1,5×1,5 миэтэрэ иэннээх канва таҥаска халлаан күөҕэ, маҕан, кыһыл, от күөх (Саха сирин былааҕын өҥнөрө) мулине сабынан кириэстии сиигинэн иэнин тилийэ тиктибит.

Бу канва таҥас хас биирдии хараҕа быысыпкаланна. Ыйы быһа тигэрбитигэр, ааҕан көрбүппүтүнэн, 10 сантиметр канва таҥаска 55 кириэстии сиик киирэр эбит. Биир чааска биир миэтэрэ уһуннаах эрээккэ балтараа эрэ эрээт тигэр эбиппит.

Аны салайааччыбыт ирдэбилинэн, этиллибит күнүгэр бүтэрээри, сарсыарда 10 чаастан киэһэ 20 чааска диэри, биир да күн өрөөбөккө, тиктибит.

Бу каарта иэнин тулалыы таҥалай, биэтилэлии сиигинэн араас өҥнөөх сабынан төгүрүччү күрүөлээн, сахалыы оһуордары синньэлии, биэтилэлии сиигинэн киэргэттибит.

Бу эриэккэс каартаны быысыпкалыырга биһиги, “Сөргүтүү” түмсүү (сал. СӨ норуотун маастара Азияна Харлампьева) маастардара бары кытынныбыт. Ыйы быһа, биир да күнү көтүппэккэ, 75 сааһын туолаары сылдьар СӨ норуотун маастара Матрена Ильина быысыпкаласпытын сөҕө көрдүм. Биһиги ик­­киэн биэнсийэҕэ олорор буолан, биир да күн өрөөбөккө тиктибит. Атын маастардарбыт үлэлэрин быыһыгар, өрөбүллэригэр Хаҥалас, Бүлүү курдук улуустан үөрэ-көтө кэлэн үлэлээтилэр.

Түмсүү тэриллиэҕиттэн дьарыктанар бииргэ төрөөбүт балтым Лилия Иванова каартаны оҥорууга тиксэн үөрүүтэ улахан. Хаҥалас улууһун I Дьөппөн орто оскуолатыгар бииргэ үөрэммит үөлээннээҕим Иван Ефремов, түмсүүбүт соҕотох эр бэрдэ, дэгиттэр дьоҕурдаах иистэнньэҥ, уус. Кэргэнинээн, иистэнньэҥ, тойуксут, хомусчут Александра Ивановналыын Хаҥаластан нэдиэлэҕэ иккитэ кэлэн быысыпкаластылар.

Үөһээ Халыматтан төрүттээх, эргиччи эриэккэс талааннаах Мария Егорова сылайбакка тигистэ. Бүлүүттэн Светлана Петрова, Сусанна Семенова, Федосия Григорьева ыраахпыт диэбэккэ, хаста да кэлэн күүс-көмө буоллулар. Бүлүү кыргыттара кыл, сиэл хатарга үөрүйэх буолан, ньилбэктэригэр мулине сабы начаас хатан сөхтөрдүлэр.

Саха сирин каартата салгыы СӨ норуотун маастардара Людмила Жиркова, Ульяна Миронова килбиэннээх көмүс тарбахтаах илиилэригэр киирэн киэргэйэн, эбии оһуорданан, сюжеттанан Москва куоракка ыытыллыбыта.

Бу 21 квадратнай миэтэрэ иэннээх Арассыыйа каартатын 85 эрэги­йиэнтэн 260 маастар тикпит. Хас эрэгийиэн аайы ийэ тыл, төрүт култуура уонна өбүгэ дьарыга баара ырылыччы көһүннэ.

Модун дойдубутун сомоҕолуур аахсыйа Арассыыйа Конституциятын күнүгэр, ахсынньы 12 күнүгэр, Москва куоракка түмүктэммитэ. Манна биһиги, 12 маастар, “Симэх” национальнай киин салайааччыта Игнатьева Яна Викторовна айаммытын төлөөн, Москваҕа Надежда Бабкина тыйаатырыгар үөрүүлээх чааска кытынныбыт. Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн маастардары кытта билсэн, үлэлэрин сөҕө көрөн, кэпсэтэн, сүргэбит көтөҕүлүннэ. Өссө Саха сирин каартатын оһуорун аттыгар бары хомус тардан дьон болҕомтотун ыллыбыт.

Валентина Попова,

педагогическай үлэ бэтэрээнэ, технология учуутала, “Сөргүтүү” түмсүү кыттыылааҕа.