Саха тыйаатыра үлэтин ситиһиилэринэн саҕалаата

Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыра  118-с театральнай дьылын бэстибээлтэн уонна улахан гостуруолларынан саҕалаата.

 

Уһук Илин тыйаатырдарын  бэстибээлигэр

Уһук Илин тыйаатырдарын  сайыннарар сыаллаах төрдүс бэстибээлгэ  Саха тыйаатыра  Т.Семушкин «Алитет хайаҕа күрүүр” арамаанынан  Саха ты­­йаатырын  уус-уран салайааччыта, биллиилээх режиссер Андрей Борисов туруорбут испэктээгин Хабаровскай куорат саамай элбэх көрөөччү киирэр Музыкальнай тыйаатырыгар  үрдүк таһымнаахтык көрдөрдө.

Испэктээк иннигэр тыйаатыр уус-уран салайааччыта Андрей Борисов Хабаровскай көрөөччүлэригэр махтанна: “1983 сыллаахха «Хаарыан хампа күөх кытылым” испэктээк  мантан кынат анньынан көппүтэ”, – диэн бэлиэ­тээн эттэ.

Сааланы толору мустубут көрөөччүлэр үс чаас кэриҥэ барар испэктээги иһийиэхтэринэн иһийэн олорон биир тыынынан көрдүлэр. Ол кэннэ бүтүүтүгэр атахтарыгар туран ытыстарын таһыннылар, саҥа таһааран махталларын биллэрдилэр.

Уһук Илин тыйаатырдарын сайдыытыгар анаммыт бырагырааманан ыытыллар бэсти­бээл кыайыылаахтары быһаарбат. Манна сүрүн болҕомто испэктээктэри  көрүүнү сэргэ үөрэтэр туспа бырагырааммаҕа туһуланар. Саха тыйаатырын “Алитет ха­­йаҕа күрүүр” испэктээгин кириитиктэр уонна көрөөччүлэр үрдүктүк сыаналаатылар. Кириитик Вера Пильгун билиҥҥи национальнай тыйаатыр Саха тыйаатырын курдук буолуохтаах диир. Кини артыыстар оонньууларын, ордук Алитет оруолун оонньуур артыыс Василий Борисов маастарыстыбатын үрдүктүк сыаналаа­та. Кини грек эпоһын курдук дириҥ ис хоһоонноох устуору­йаны көрдөрөргүт улахан суолта­лаах диир уонна эһиги миссияҕыт эбит диэн ылынар. Испэктээк хас биирдии көрөөччүнү толкуйдатар, киһини бэйэтигэр тардан ылан киллэрэр  уонна умсугутар күүстээх, биир да ордук хоһо уонна саамай сыаналааҕа сымыйата суох диэн бэлиэтээтэ. Драматургията, сценографията, дорҕооннор, муусука, видео – барыта сөпкө дьүөрэлэһэн эйгэни үөскэтэр буолан олус интэриэһинэй уонна наһаа кырасыабай испэктээк буолбут диэн сыаналаата. Түмүгэр Вера Пильгун эйгэни үөскэтии уонна оонньуу дэмин булуу — бу тыйаатыр  улахан ситиһиитэ, мин эһиги атын испэктээктэргитин  эмиэ көрүөхпүн баҕарабын диэтэ.

Онтон кириитик Екатерина Тимонина олус уустук арамааны, ис хоһоонугар улахан утарсыы­лаах тиэмэни ылан көрөөччү сэргиир, дьэҥкэтик өйдүүр испэктээгин оҥорон таһаарбыккыт кэрэхсэбиллээх диэтэ. Арамаан мөккүөрэ уларытыллыбатах, киэҥ далааһыннаах, элбэх дьонноох дьоһуннаах испэктээк, уобараһы айыыга сценография эрэ буолбакка таҥастара-саптара, туттар маллара, уот-күөс артыыһы сэргэ оонньуулларын бэлиэтиэххэ наада диэн эттэ. Бу испэктээккэ бары биир иллээх хамаанданан үлэлээбиттэр, сорох түгэҥҥэ айылҕа кытта тиллэн ылар курдук диэн санаатын үллэһиннэ.

Түмүгэр “Алитет хайаҕа күрүүр” испэктээк бэстибээл биир саамай күүстээх чаҕылхай испэктээгинэн ааттанна.

Саха тыйаатыра – Улан Удэҕэ

Алтынньы 3-5 күннэригэр “Улахан гостуруоллар” федеральнай бырагыраама чэрчитинэн,  Бурятия Өрөспүүбүлүкэтин  Улан-Удэ куоратыгар Саха ты­­йаатыра  бастыҥ испэктээктэрин көрдөрдө. Үс араас буочардаах режиссердарын: Саха ты­­йаатырын  уус-уран салайааччыта Андрей Борисов туруоруутугар
У. Шекспир “Илиир хоруол” испэктээгин; биллиилээх режиссер  Сергей Потапов ту­­руоруутугар А.Островскай “Ойуур”, СӨ искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ, Саха тыйаатырын  сүрүн режиссера Руслан Тараховскай туруоруутугар В.Яковлев-Далан  “Тулаайах оҕо” испэктээктэрин  Хоца Намсараев аатын сүгэр  Бүрээт судаарыстыбаннай академичес­кай драмты­йаатырын  сыанатыгар оон­ньоотулар.

САНААЛАР

Улан—Удэҕа улахан гостуруол туһунан Арассыыйа үтүөлээх артыыһа, СӨ норуодунай артыыһа, Саха тыйаатырын  дириэктэрин солбу­йааччы Анатолий Николаев санаатын үллэһиннэ: 

– Бурятия салалтата, Хоца Намсараев аатын сүгэр Бүрээт национальнай тыйаатыра  Саха тыйаатыран  бэйэлэрин чугас доҕотторун курдук сылаастык көрүстүлэр. 2005 сыллаахха Бурятияҕа тиийэн “Лики Чингисхана” диэн Чингисхаан туһунан айымньылар тула түүр тыллаах бырааттыы норуоттарбыт ты­­йаатырдарын  түмэн “Хаарыан хампа күөх кытылым” диэн көһө сылдьар театральнай бэстибээли тэрийбиппит. Онтон ыла Бурятия тыйаатыра  кэнники лаппа сайдан, аныгы кэм ирдэбилигэр эппиэттиир тыйаатыр  буолбут диэн көрдүбүт. Олохтоох салалта өттүттэн хапытаалынай  өрөмүөҥҥэ 6 мөлүйүөн харчыны көрөн улаханнык өйөөн, тыйаатыр  саҥатыгар түспүт. Улан-Удэҕа тиийэн куораттара ырааһыттан сөхтүбүт.

Үс күн устата толору көрөөччүлээх саалаҕа испэктээктэрбитин   көрдөрдүбүт.  Атын омук, туора өй-санаа көрүүтэ, бэйэтин сыанабылын биэриитэ ты­­йаатырга олус наадалаах, Бурятия көрөөччүтэ биһиги испэктээктэрбитин  ылыммыта биһиэхэ улахан суолталаах.

Хардарыта гостуруоллар чэрчилэринэн Бурятия драмтыйаатыра  Дьокуускайга кэлэн, Саха тыйаатырыгар  үлэлэрин саҕалаатылар. Бары омуктарга нацио­нальнай тыйаатыр  суолтата дириҥ. Ханнык баҕарар национальнай өрөспүүбүлүкэҕэ, эрэгийиэҥ­ҥэ олохтоох омук төрөөбүт тылын, култууратын, төрүт үгэстэрин тута сылдьар тэрилтэнэн национальнай тыйаатыр буолар. Оннук тыйаатыр суох буолар күннээх буоллаҕына, бүтүн эрэгийиэн  норуота бэ­­йэтин омук буолар кэскилин сүтэрэн кэбиһиэн сөп. Биһиги Бүрээт национальнай тыйаатырын  кытары  илии тутуһан, табылыннаҕына тустаах докумуоҥ­ҥа илии баттаһан, ыкса үлэлиири былаанныахпыт.  Уһун тохтобул кэнниттэн түүр тыллаах норуоттары түмэр “Хаарыан хампа күөх кытылым” көһө сылдьар ­театральнай бэстибээлбитин сөргүтэн атаҕар туруоруох тустаахпыт.

Дарима Халматова, Илиҥҥи Сибиирдээҕи култуура институтун преподавателэ, сцена тылыгар-өһүгэр уһуйааччы, профессор:

– Саха тыйаатырын испэктээктэрин  барыларын көрдүм. 51 сыл устата Култуура институтугар үлэлиибин, Бурдрама тыйаатырын  төрүттэспит дьон оҕолоро буолабын. Саха тыйаатырын  артыыстарыттан улаханнык астынным. Хас биирдии артыыс сыанаҕа тахсан оруолун көннөрү оонньоон кэбиспэккэ, дьо­­руой дьылҕатын олороруттан, итэҕэтиилээхтик толороруттан сөхтүм. Сыанаҕа тахсан саҥараллара да ураты, кинилэр кэпсэтэллэр. Үрдүк таһымнаах туруоруулары көрөн улахан дуоһуйууну ыллым. Саха тыйаатыра – Арассыыйа  биир бастыҥ тыыннаах тыйаатыра  буоларын итэҕэйдим.

Валентина Адамова, Амма улууһуттан төрүттээх Улан-Удэ куорат олохтооҕо:

– Бу күннэргэ Саха тыйаатырын испэктээктэрин көрөн дууһам уоскуйда, дойдубар сылдьыбыт курдук сананным. Төрөөбүт сахам тылын истэн күүспэр күүс эбилиннэ. Манна олохтоох билэр дьонум Саха тыйаатырын  испэктээктэрин көрөн олус астыннылар, артыыстар саҥаларыттан, көстүүмнэриттэн олус сөхтүлэр. Саха артыыстара саҥараллара кытта атын тыыннаах дииллэр, тыыннаах доҕуһуол киһи кутугар-сүрүгэр дириҥник киирэн, көрөөччү дууһатын таарыйда.