Саха тылын үөрэтии Кэнсиэпсийэтэ бигэргэтиигэ бэлэм

Бөлөх научнай салайааччыта — п.н.д., профессор, Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, норуот депутата Ф.В. Габышева Кэнсиэпсийэ суруллан сиппитин-хоппутун, аны олоххо киирэр механизмнара чуолкайданан, чахчы норуокка күүтүүлээх докумуон тиийэ охсуон наада диэн иһитиннэрдэ. Бу санааны буолаары турар уларыйыыларга сөп түбэһиннэрэн, кэмигэр түмүктээтибит диэн бөлөх сүрүннүүр киһитэ С.С. Семенова бигэргэтэн биэрдэ. Миниистири солбуйааччы А.П. Аргунова бөлөх айар тыыннаах үлэлээбитин бэлиэтээтэ.

Чахчы, санаан да көрдөххө, докумуон уута-хаара ыгыллан, тустаах идэтийбит дьон илиилэригэр киирэн тупсан, чочуллан, бэрт өр кэмтэн — ааспыт сыл сааһыттан баччаҕа диэри улахан бөлөх унньуктаах үлэтин дьоһун ситиһиитэ буолла. Докумуоҥҥа саха тылын предмет быһыытынан үөрэтии бары араҥата — сахалыы билэр оҕолору уонна дириҥэтэн үөрэтииттэн саҕалаан тустаах болҕомтоҕо наадыйар оҕолору, сахалыы билбэт оҕолору үөрэтиигэ тиийэ чопчуланан, саҥа стандарт ирдэбилин көрөн олорон бэрилиннэ. Маны таһынан үөрэх биир ситимин олохтуур — оҕо саадыттан саҕалаан үрдүк үөрэххэ тиийэ ситим хайдах буолуохтааҕа бэрилиннэ. Кэнсиэпсийэ билигин баар уонна үөрэх эйгэтин араас көрүҥэр тахсар кыһалҕаларга тирэҕирэн оҥоһулунна. Холобур, куорат араас үөрэтии көрүҥэ барыта баар эйгэтэ туспа кыһалҕалаах, промышленнай оройуон тыата туспа кыһалҕалаах, улуус кииннэрэ эмиэ уратылаахтар, о.д.а. Кэнсиэпсийэ маны учуоттуур гына оҥоһулунна.

Сорох дьон бу Кэнсиэпсийэ отут сыллааҕыта ылыллыбыт Төрүт оскуолалары саҥардан сайыннарыы Кэнсиэпсийэтин оннугар кэллэ диэн сыыһа өйдүүллэр. Өскөтүн урукку Кэнсиэпсийэ уопсай тыыннаах уонна оскуолаҕа, үөрэх эйгэтигэр сыһыаннаах эбит буоллаҕына, билиҥҥи Кэнсиэпсийэ саха тылын үөрэтии боппуруостарыгар быһаччы эппиэттэри биэрэр уонна араас таһымнаах нуорманы чопчулуур ис хоһоонноох. Судургутук эттэххэ, 1990-с сыллардааҕы Кэнсиэпсийэ киэҥ уонна уопсай ис хоһоонноох, оттон саҥа Кэнсиэпсийэ ордук предметнэй хайысхалаах. Онон кинилэр атын-атыттар.

Кэнсиэпсийэ дьүүллэһиитэ сийиэс кэмигэр эмиэ барбыта, хас да түһүлгэҕэ, ол иһигэр пленарнай уонна түмүктүүр мунньахтарга күүскэ этиллибитэ. Дьон санаата манна биир этэ — саха тылын үөрэтиини билигин чопчулаабатахпытына кэмэ ааһан хаалыан сөп диэн. Үөрэнэр кинигэбит хайдах буолуохтааҕыттан саҕалаан методика, үөрэтии уопсай ситимэ, үлэһиттэри бэлэмнээһин, о.д.а. кыһалҕа быһаарыллыыта үксэ Кэнсиэпсийэ сыалыгар-соругар сөп түбэспитэ. Инньэ гынан Кэнсиэпсийэ бөлөҕө сийиэс кэннэ хас эмэ төгүл мустан дьүүллэстэ, хас биирдии пууну ырытта уонна 2023 сыл олунньу 25 күнүгэр үлэтин түмүктээтэ.

Салгыы бигэргэнэн олоххо киириитэ Правительство дьаһалын нөҥүө бардаҕына бука бары ааптардар уонна үлэлии сылдьар учууталлар махталлаах буолуо этибит. Тоҕо диэтэххэ федеральнай сокуон уларыйара үгүс, ол аайы ирдэбил, нуорма, стандарт дьүһүн кубулуйан иһэр. Докумуон көннөрү бигэргэнэн баран үлэлээбэккэ сытара баар суол, онон олоххо киирэр суолларын — төрөөбүт тылбытын өрө тутуу быһыытынан көрөн үлэлээн барарын хааччыйыы — биһиги салалтабытыгар эрэлбит буолар. Билиҥҥи нормативнай ытылҕаҥҥа төрөөбүт тыллар дьылҕалара биһиги республикабытыгар куруук өрө тутуллан, өйөнөн кэлбиттэрин курдук — инникитин да харах далыгар, болҕомто киинигэр сырытталлар ханнык.

Рустам Каженкин, СѲ саха тылын учууталларын ассоциацията.