Брайль тиһигинэн оҥоһуллубут үөрэх кинигэлэрин туттардылар

СӨ И.Н. Егоров — Горнай аатынан харахтарынан мөлтөхтүк көрөр дьон анал бибилэтиэкэлэрэ Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал коррекционнай интэринээт-оскуола алын кылаастарын үөрэнээччилэригэр Брайль тиһигинэн оҥорбут учебниктарын туттардылар.

Ол курдук, балаҕан ыйын 1 күнүгэр, Билии күнүн баттаһа, саҥардыллыбыт оскуолаларын боруогун атыллаан киирбит харахтарынан мөлтөхтүк көрөр иккис, үһүс, төрдүс кылаас оҕолоро саха тылын учебнигын тутан үөрүүлэрэ үрдээтэ.

«Саха тылыгар үөрэтэр кинигэлэри Брайль систиэмэтинэн оҥорон таһаарар бырайыак Татьяна Федотовна Мартынова дириэктэрдээх Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал коррекционнай интэринээт-оскуоланы кытта холбоһуктаах бырайыакпыт буолар. Бырайыак сахалыы төрүт тылбытын харыстыыр уонна сайыннарар эрэ сыалынан муҥурдаммат. Бырайыакпыт үөрэх хаачыстыбата тупсарыгар эмиэ туһаайыллар. Бу өрөспүүбүлүкэбит Ил Дархана Айсен Николаев ыйааҕар киирбит сүрүн хайысхалартан биирдэстэрэ буолар. Төрөөбүт төрүт тылбыт киһиэхэ билиини ыларыгар уонна сайдарыгар олус улахан суолталаах. Бу үлэбит барыта ону дакаастыыр. Хайаан даҕаны төрөөбүт төрүт тылбытын таптыы, харыстыы үөрэниэхтээхпит. Төрөөбүт төрүт тылы үөрэтии олох саҥа ирдэбилэ буоларын өйдүөхтээхпит. Оччоҕо эрэ, омук быһыытынан сайдыахпыт», – диэн санаатын үллэстэр СӨ И.Н. Егоров — Горнай аатынан мөлтөхтүк көрөр дьон анал бибилэтиэкэлэрин дириэктэрэ Айталина Корнилова.

Учебниктары Саха сирин коррекционнай оскуолаларыгар анаан уопуттаах тифлопедагогтар – Анна Егорова, Инна Балбахова уонна Мария Ушницкая-Алехина уларытан биэрдилэр. Саха тылыгар үөрэтэр кинигэлэри Брайль систиэмэтинэн оҥорон таһаарар бырайыак олоххо киирэригэр тифлопедагогтар маассабай оскуолаларга анаммыт үөрэх матырыйаалларын харахтарынан мөлтөхтүк көрөр оҕолор туох баар ирдэбиллэрин уонна аныгы үөрэтии ньымаларын учуоттаан туран сөп түбэһиннэрбиттэрэ.

«Бу олус дириҥ ис хоһоонноох, инникилээх бырайыакка иккис сылын үлэлиирбиттэн үөрүүм муҥура суох. Биһиги Өрөспүүбүлүкэтээҕи анал коррекционнай интэринээт-оскуолабытыгар өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыттан барыта 200-тэн тахса оҕо үөрэнэр. Кинилэртэн 80-тан тахса оҕото мөлтөхтүк көрөр, 40-тан тахса оҕо – томтоҕор алта туочуканан, Брайль сириибинэн үөрэнэллэр. Бэйэлэрин төрөөбүт тылларын үөрэтэллэригэр, санааларын сааһылаан этэллэригэр, суруйалларыгар, кэпсииллэригэр, кэпсэтэллэригэр бу тахсыбыт учебниктарбыт олус тоҕоостоохтор дии саныыбын. Ис хоһоонун барытын сөп түбэһиннэрэ сатаатыбыт. Аныгы ирдэбилгэ сөп түбэһиннэрэн оҥоһуллубут учебниктарынан үөрэтэргэ да, үөрэнэргэ да бары өттүнэн үчүгэй буолла. Уонна саамай сүрүнэ – оҕолорбут барыларын кытары тэбис-тэҥҥэ үөрэнэр кыахтаннылар», – диир алын кылаас учуутала, тифлопедагог, СӨ Үөрэҕириитин туйгуна, «Учууталлар учууталлара» бэлиэ хаһаайына Инна Дмитриевна.

Инньэ гынан, бастаан тифлопедагогтар сүдү улахан үлэни оҥорон таһаараллар: оҕолорго анаммыт ойуулаах үөрэх матырыйаалларын, уруһуйдары сиһилии ырытыы, талыы, схемалары, таблицалары уларытан хараҕынан мөлтөхтүк көрөр  оҕо өйдүүрүн курдук уларытыы, сорудахтары көннөрүү, көрбөт оҕоҕо ордук табыгастаах, өйдөнөр үөрэх матырыйаалларын үллэрии, сыымайдааһын.

Онтон ити кэннэ бибилэтиэкэ медиа уонна тифлотехнология салаатын үлэһиттэрэ көрөрдүү тиэкиһи Брайль сириибигэр көһөрөр, уруһуйдары томтоҕор туочуканан көрбөт оҕоҕо табыгастаахтык туһанарын курдук уларытар тыҥааһыннаах үлэлэрэ саҕаланар. Бу техническэй үлэҕэ ElEdit диэн көмпүүтэр бырагыраамата туһаныллар. Бу бырагыраама Брайль тиэкиһин оҥорорго, ааҕарга, бэчээттииргэ уонна уларытарга анаммыт аныгы ресурс буолар.

Кырдьыга, билиҥҥи туругунан Брайль систиэмэтинэн харахтарынан мөлтөхтүк көрөр үөрэнээччилэргэ анаммыт, сөп түбэһиннэриллибит саха тылын үөрэтэр кинигэлэр суохтарын кэриэтэ. Бу бырайыак суолтата Брайль сириибинэн саха тылыгар үөрэтэр кинигэлэр суохтарыттан уонна олус наадалаах буолан тахсар.

Бырайыак бастакы оҥоһуга, былырыын бастакы кылааска киирбит оҕолорго оҥоһуллан тахсыбыт букубаар, XII Бүтүн Арассыыйатааҕы «Сыл бастыҥ профессиональнай кинигэтэ» күрэскэ «Көрбөт уонна мөлтөхтүк көрөр дьон кинигэтэ» номинацияҕа иккис миэстэни ылан турар. Уонна иккис кыайыылара: былырыын 25-с төгүлүн ыытыллыбыт «Печатный двор» диэн Уһук Илиҥҥи дьаарбаҥка-быыстапкаҕа «Сыл бастыҥ кинигэтэ» диэн 2023-2024 сылларга тахсыбыт кинигэлэр уонна полиграфическай бородууксуйа күрэҕэр «Сыл бастыҥ учебнига» анал аакка иккис миэстэни ылан турардаах.  Онон кинигэ тахсарыгар айар хамаанда бу быйыл тахсыбыт учебниктарыгар эмиэ ирдэбиллэрэ улахан. Күүстээх түбүктээх үлэлэрин түмүгэ – махталлаах оҕолор, кинилэр төрөппүттэрэ, учууталлар.

Анна-Мари

Хаартыскалар: ааптар тиксэриилэрэ