Сахалыы куттаах Краснодар худуоһунньуга

Ыраах Краснодартан төрүттээх Василий Камшилин Чурапчыттан сылдьар бииргэ үөрэммит кыыһын кытта ыал буолаат, кэргэнин дойдутугар “көрө-истэ” диэн кэлбит уонна… Саха сирин олус сөбүлээн олохсуйа хаалбыт.

Бүгүн “Сатабылга” ыалдьыттыыр Л. А. Ким аатынан Дьокуускайдааҕы Оҕо ускуустубатын оскуолатын уруһуйга учуутала Василий Камшилин.

Уруһуйу кытта сибээстээх олох

— Василий Геннадьевич, эн хаһыакка саха быһаҕын кытта ыһаарыламмыт собону уруһуйдаабыт хартыынаҥ туһунан суруйуубун “Саха сирэ” хаһыат саайтыгар 9 472 киһи киирэн көрдө. Ааҕааччы интэриэһин тардыбыт худуоһунньук хантан төрүттээххиттэн кэпсэтиибитин саҕалыахха.

— Краснодар уобалаһыттан төрүттээхпин. 2002 сыллаахха Курганнааҕы оҕо ускуустубатын оскуолатын бүтэрбитим. Ити кэмтэн ыла олоҕум уруһуйу кытта ыкса сибээстээх. 2007 с. Краснодардааҕы художественнай училище живопись салаатын бүтэрбитим. 2013 сыллаахха Москватааҕы В. И. Суриков аатынан судаарыстыбаннай академическай художественнай институт станковай графика отделениетын бүтэрбитим.

Оҕо көҥүллүк толкуйдуохтаах

— Аатырбыт институту бүтэрбит киһи, үлэни өр көрдөөбөтөҕүҥ буолуо?

— Бастаан кэлээт, резюмебын Дьокуускайдааҕы художественнай училищеҕа, Арктическай институкка биэрбитим да, хантан да хоруй ылбатаҕым. Ол иһин бастаан чааһынай типографияҕа бэчээттээччинэн үлэлээбитим. Онтон бэйэбит типографиябытын үлэлэппиппит. 2017 сыллаахха художественнай устуудьуйа арыммытым. 2020 сыллаахха Л. А. Ким аатынан Дьокуускайдааҕы Оҕо ускуустубатын оскуолатын уруһуйга учууталынан ыҥырбыттара. Онон бэһис сылбын бу тэрилтэҕэ ситиһиилээхтик үлэлии сылдьабын. Билигин 21 үөрэнээччим биэс сыл үөрэнэн баран, сотору ыам ыйын 17 күнүгэр дьупулуомнарын көмүскээри бэлэмнэнэр. Миэхэ 13–17 диэри саастаах оҕо үөрэннэ. Хаһан да оҕону бэйэм халыыппар киллэрэ сатаабаппын. “Быраабыла быһыытынан бу маннык буолуохтаах, итиннэ болҕомтоҕун уур” диэн соҥнообоппун. Хас биирдии оҕо уруһуйугар бэйэтин көрүүтүн, толкуйун биэриэхтээх. Оччоҕо эрэ ускуустубаҕа уһуйуллар. Хааччахха киирбит оҕо көҥүллүк толкуйдаабат. Саамай сүрүнэ, кини уруһуйдуур баҕалаах буолуохтаах. Уруһуй — айар үлэ. Суукканы быһа уруһуйдаан, ону көннөрөн, эбэн-көҕүрэтэн биэрэн, биир уруһуйга хас да күҥҥүн барыыгын. Уруһуй — устук үлэ. Араас оҕо уруһуйга үөрэнэ кэлэр. Ким эрэ олус баҕаран, кими эр төрөппүтэ күүһүнэн аҕалар, ким эрэ уруһуй тиэхиньикэтин баһылаары, тус сыаллаах кэлэр. Онон хас биирдиилэригэр интэриэстэринэн көрөн ураты сыһыаны олохтуугун. Холобура, бу остуолга мээнэ линолеум куһуога сыппат. Сотору кэминэн линогравюра буолан тахсыахтаах дипломнай үлэ. Оттон ол уруһуй — ким эрэ куосумас куйаарын туһунан толкуйа, ити пингвиннэр цииркэҕэ үлэлэрин кэпсиир уруһуй сытар. Бу барыта дипломнай үлэлэр. Оҕону ускуустуба кэрэ эйгэтигэр уһуйууга дууһаҕын биэрэн туран үлэлиириҥ — дьол.

Саха сирин сөбүлүүргэ үс төрүөт

— Эйигин, “материк” киһитин, биһиги тыйыс килиимэттээх дойдубут тугунан абылаабытай?

— Мин 2014 сыллаахха атырдьах ыйын 1 күнүгэр Дьокуускайга үөрэхпин бүтэрэн баран, күтүөттүү кэлбитим. Аан бастаан куоракка киирэн иһэн, эргэ мас дьиэлэри олус сонургуу уонна сөбүлүү көрбүтүм. Ол куораты кытта худуоһунньук хараҕынан билсии этэ. Эргэ мас дьиэ — мин сүрүн тиэмэм. Дойдубар итинник мас дьиэни анаан көрдүүр эбит буоллахпына, манна — хас хардыым аайы. Буолаары буолан, эргэ дьиэни кытта аныгы архитектуралаах дьиэ алтыһыыта — сэдэх көстүү. Ити Саха сирин сөбүлүүрбэр бастакы төрүөт этэ. Иккиһинэн, тымныы кыһын, хойуу туман. Худуоһунньук киһиэхэ ханна да суох ураты сонун тиэмэ. Биһиги диэки кыһыны билбэккин. Биир-икки күн хаар түспүтэ буолан баран, ууллан хаалар. Онон кыһыныҥ бүтэр. Үһүс төрүөт — саха аһа: тоҥ балык, убаһа ойоҕоһо, хаана, быара, буотарах миинэ, саламаат — туохха да бэриллибэт минньигэс амтан. Кэргэним дьоно — чурапчылар. Ол иһин Тааттанан, Чурапчынан аймахтарбытыгар күндүлэнэр аспыт — саха аһа.

Биир айар тыын

— Маны таһынан, эн айар кыаҕыҥ Саха сиригэр муҥутуурдук аһылынна быһыылаах?

— Олох ураты эйгэҕэ сылдьарбыттан дуоһуйабын, айар кутум уһуктарыгар кыах барыта баар. Ол да иһин буолуо, барыны бары худуоһунньук хараҕынан көрөбүн. Баҕар, атын киһи өйдөөн көрбөтүн, уратытык арыйыахпын сөп. Маныаха мин чугас доҕотторбор махталым улахан. Саха талааннаах уолаттара, скульптор Егор Степановы уонна мас ууһа Николай Уваровскайы кытта биир айар тыыннаах дьоммут. Кинилэр миигин бэйэлэрин эйгэлэригэр киллэрэн, билигин социальнай ситимнэргэ бэйэбит бөлөхпүтүгэр көҥүл кэпсэтэбит, сонун үлэлэри ырытыһабыт, сүбэлэһэбит. Егор Степанов уһуйан, аны муосчут буолан эрэбин. Онон бэйэм кыахпын өссө атын сонун хайысханан сайыннаран эрэрбиттэн үөрэбин.

Саха тыла

— Эн Саха сиригэр олорбутуҥ уон сыл буола охсубут. Саха тылын өйдүүгүн дуо?

— Үөрэтэ сылдьабын эрээри, олус уустук тыл. Үгүс тылы олох кыайан саҥарбаппын. Ол эрээри сорох тыллары өйдүүбүн, саҥарыахпын да сөп. Холобура, икки саха кэпсэттэҕинэ, туох туһунан кэпсэтэллэрин өйдүүбүн. Доҕотторум “биһиги эн түргэнник сахалыы билэриҥ туһугар бэйэбит тылбытынан кэпсэтиэхпит” диэн сороҕор миигин “эксээмэннииллэр”. Онон сотору сахалыы саҥарарым да буолуо.

…Ити курдук, айар куттаах, Саха сирин иккис дойду оҥостубут, сахалыы тыыннаах Василий Камшилин үлэлэрин киһи көрдөҕүнэ, кырдьык да, Саха сирин ис дууһатыттан ылыммыт киһи уруһуйдара, хартыыналара диэн сөҕөр-махтайар. Киниэхэ дириҥ убаастабыл үөскүүр. Айар үлэҕэр өссө улахан ситиһиини баҕарабыт, Василий Геннадьевич. Үөрэтэр оҕолоруҥ эйигинэн өрүү киэн тутуннуннар, эн ааккын киэҥ сураҕыртыннар!