Саханы Эн саха дэттэҕиҥ…

Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы бэрэсидьиэнэ, биллиилээх судаарыстыбаннай, бэлитиичэскэй диэйэтэл, саха норуотун билиниитин, сүгүрүйүүтүн ылбыт духуобунай лиидэр, төрөөбүт норуотугар “саха омук дьолугар төрөөбүт киһи” диэн төлкөлөөхтүк ааттаммыт Михаил Ефимович Николаев бүгүн, сэтинньи 13 күнүгэр, 85 сааһын туолар.

Михаил Николаев Хаҥалас улууһугар Өктөм нэһилиэгэр 1937 сыллаахха сэтинньи 13 күнүгэр төрөөбүтэ.Үрдүк үөрэҕин бүтэрэн баран производствоҕа, хомсомуол, баартыйа үлэлэригэр, өрөспүүбүлүкэ үрдүкү салалтатыгар үлэлээбитэ.
1991 сыллаахха Михаил Ефимович Николаев Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэрэсидьиэнинэн быыбардаммыта. Кини үлэтин олус уустук кэмҥэ саҕалаабыта, Сэбиэскэй сойуус эстэр, уһун кэмнээх үп-экэниэмикэ кириисиһин кэмигэр түбэспитэ.
Мындыр, өтө көрүүлэрдээх салайааччы Михаил Николаев салалтатынан судаарыстыбаннаспыт дьиҥнээхтик олоххо кииирэн барбыта.
Өрөспүүбүлүкэ бастакы бэрэсдьиэнэ Михаил Николаев Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтигэр Судаарыстыбаннай суверенитет Декларациятын, саҥа Конституцияны ылыныыны тэрийбитэ. Норуот өйүн-санаатын уһугуннарбыта, Саха сирин сайдыытыгар саҥа олугу уурбута. 1996 сыллаахха өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо иккис төгүлүн быыбардаан, киниэхэ итэҕэллэрин биллэрбиттэрэ.

Михаил Ефимович сайдыы саҥа суолугар киллэрбит дьоһуннаах докумуоннары бэлэмнээһини, ылыннарыыны уонна олоххо киллэриини иилээн-саҕаалан ыыппыта. Арассыыйаны кытта бас билиини тыырсыыга сүҥкэн үлэни ыыппыта. АЛРОСА сабыылаах акционерай хампаанньаны тэрийбитэ. Норуот үөрэҕириитигэр, доруобуйа харыстабылыгар, физическэй култуураҕа уонна успуорка бөдөҥ уларыйыылар, бырайыактар олоххо киирбиттэрэ.
1992 сыллаахха норуотугар улахан махталлаах дьыаланы — бу күҥҥэ диэри ситиһиилээхтик үлэлии турар, элбэх дьону үтүөрдүбүт, быыһаабыт баараҕай тутууну Мэдиссиинэ улахан киинин туттарбыта.
Бэрэсидьиэн Николаев үлэтин биир сүрүн бэлиитикэтинэн үөрэҕирини өрө туппута. Өктөмҥө “Ленинскэй кыраай” диэн талааннаах оҕолорго оскуола арыйбыта, профтехүөрэх базатыгар үрдүк үөрэх кыһатын ЯГИТИ-ны арыйбыта, Муусука үрдүкү оскуолатын, хореография училищетын, Опера уонна балет тыйаатырын, Саха тыйаатырын, Үҥкүү тыйаатырын баар оҥорбута. 1996 сылтан “Норуоттар икки ардыларынааҕы Азия оҕолоро оонньуулар” саҕаламмыттара. Бу оонньуулар улахан таһымҥа тахсалларыгар, оҕо-аймах успуордунан күүскэ дьарыктанарыгар, эт-хаан өттүнэн сайдарыгар анаан успуорт эбийиэктэрэ куораттарга, нэһилиэктэргэ тутуллубуттара, «Туймаада» успуорт стадиона тутуллубута. Хас да нэһилиэккэ гаастааһын саҕаламмыта, «Ийэ күнэ,» «Аҕа күнэ» төрүттэммиттэрэ, бэс ыйын 21 күнэ Ыһыах национальнай бырааһынньыганан биллэриллибитэ. 2002 сылтан Михаил Ефимович Николаев РФ Федеральнай Мунньаҕын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан анаммыта.
Саха сирин маҥнайгы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев көҕүлээһининэн, 2012 сыллаахтан «Муусука — барыбытыгар» бырайыага олоххо киирэн, өрөспүүбүлүкэ үгүс оскуолаларыгар тыыннаах муусука кэрэ эйгэтэ олоххо киирдэ.
СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ  олорбут олоҕо дьиҥнээх норуокка сулууспалааһын үтүө холобурунан буолар.

Муударай салайааччы Михаил Николаев — бэйэтин олоҕун, санааларын түмпүт элбэх кинигэлэр ааптардара.
Саха норуодунай суруйааччыта Василий Егоров-Тумарча сахаттан киэҥ көрүүлээх, Арассыыйа салалтатыгар биллэр кыахтаах бэлиитик, СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев туһунан «Михаил Николаев үрдүк дабааннара», «Биһиги Аан Дархаммыт» диэн документальнай кинигэлэри суруйбута.
Өрөспүүбүлүкэбит экэниэмикэтэ, Саха сирин бары олохтоохторун төрүт култууралара, норуот үөрэҕириитэ, доруобуйа харыстабыла, наука сайдарыгар бары билиитин, кыаҕын биэрэн үлэлээбит, дьоһуннаах кылааты киллэрбит СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев аата кэлэр үүнэр ыччакка үрдүктүк тутуллан холобурга сылдьыаҕа.

Мария НИКОЛАЕВА, бибилэтиэкэр, Ньурба.