“Сайсарыга” клубника күннээбит

Самаан сайыммытыгар этэҥҥэ үктэннибит. Уоппуска, кэлии-барыы кэмэ, ол эрээри аспыт-үөлбүт сыаната хайдаҕый?

Сыана сайыҥҥы туругун билээри бастаан Дьокуускайга кууһунан атыылыыр 66‑с баазаҕа тиийэ сырыттым. Өрүс суола аһыллыбыта харахха быраҕыллар. Ол курдук, Өлүөнэни туораан кэлбит улахан уйуктаах, толору ас-үөл тиэммит массыыналар сүөкэнэ сылдьаллар. Контейнертан мас далаһа тэлгээн, саха уолаттара быһа ыскылаакка кууллаах бурдугу, бородууктаны санныларыгар быраҕа-быраҕа “моҕотой” курдук сүүрэллэр. Онон сайыҥҥы, бэл, күһүҥҥэ диэри тиийэр ас баар диэххэ сөп. “Злато” мас арыыта — 134–80, “Золотая семечка” — 135–80, “Санни Голд” — 165–90. Бу ырыынакка “№ 1” диэн маҕаһыын сыаната куруук удамыр соҕус буолар. Онон дьон бурдугу, саахары куулунан, мас арыытын дьааһыгынан мантан атыылаһаллар. Оттон 80‑с баазаҕа Үөһээ Бүлүү урбаанньыта Кытайга оҥоһуллубут тэллэйдэри, “хаппыт эт” диэни, араас астары атыылаһа сылдьара. “Атыыһыттарбар илдьэн туттарыам, бу астары оҕолор наһаа түргэнник атыылаһан бүтэрэн кэбиһэллэр”, — диэбитэ. “Бу атыыласпыт сыанатыгар 30-40% эбэн атыылатарын туһунан чопчулаабыта.

“Сайсары” ырыынагын өҥөйбөтөххө астыга суох буолуох курдук. Ол иһин Троица таҥара күн аны онно тиийэ сырыттым. Тоҕо эрэ таһырдьа кураанахсыйбыт курдук. Кыһын толору тоҥ бородууксуйалаах балык атыылааччылар турбат буоланнар, эбэтэр өрөөбүттэрэ эбитэ дуу? Сайын кэлбитин туоһулаан хайа да диэки көр, барытыгар клубника кытаран, сытынан ыраахтан аҥылыйан, “миигин амсайыҥ даа!” диэбит курдук сытар. Бээ, сыаната ботуччу. Холобура, Краснодартан кэлбит клубника сүүс кыраама 200 солк. Киргизия да киэнэ хаалсыбат. Ааспыкка субуотатааҕы эриэйсинэн син балачча дьааһыкка угуллубут клубниканы Чокуурдаахха атыылата ыыппыттара. Бука, сыанатын кэрэйбэккэ, ыллахтара.

Мохитолаах быырпах

Иһирдьэ ырыынак дьиэтигэр киирдэххэ атыы соччо көҕө суох курдук эрээри, син ол-бу сонун ас баар курдук. Ол курдук, мохито, дьэдьэн, банан амтаннаах быырпах дэлэйбит. Атыылааччыттан ким оҥорбут бородууксуйата буоларын туоһуласпыппар: “Настаа фирмата”, — диэтэ. Хаҥаластан “Макаровтар быырпахтара” диэни дьон ыйыталаһар, амтана кыратык аһыы үһү, 200 солк. “Роса” бытыылкатыгар кутуллубут.

Луук үүммүт кэмэ буолан, атыыга күөх луук тахсыбыт. Хонуу лууга — “чочунаах” диэн чопчу суруктаах, 250–500 солк. атыыланар. Билигин биллэриилэри көрдөххө арыыга баран лууктуур буоллаххына, 1 тыһыынчаттан итэҕэһи төлөөбөккүн быһыылаах. Онон бэлэм үргэммити ылар барыстаах да буолуох курдук.

Астына сиир морошкам билигин даҕаны атыыга баар эбит. Киилэтин 1300 солк. быспыттар, кыра бытыылкаларга кутуллубут.

Убаһа, ынах этэ толору, кыһыҥҥы хаһаастара тэлгэнэн сытар. Убаһа этин 800–2000 солк. биэрэллэр. Убаһа хаана — 2000 солк. Ынах иһэ (буотарах) — 650. Анаабыр табатын этэ киилэтэ 550 солк. саҕаланар. Көрүҥэ үчүгэй. Эриллибит ынах этэ 500–850 солк. (миэстэтиттэн тутулуктаах). Индейка буута улаханыттан сөхтүм. Киилэтин 400 солк. дии тураллар.

Бу сырыыга хотуттан кэлбит куһу-хааһы көрбөтүм. Хаас, анды, кус мэлигир этэ. Баҕар, кыайан ыыта иликтэрэ буолуо.

Хортуоппуй сиэмэтэ — балтараа тыһыынча

Хортуоппуй барыта сибиэһэй диэн суруктаах буолбут. Төгүрүк эриэппэ луук Казахстантан кэлбит. Биир киилэ хортуоппуй уонна луук сыаната — 120 солкуобай. “Адретта” диэн хортуоппуй сиэмэтин биир пластиковай дьааһыгын 1500 солк., “Розара” диэн суорду 1300 солк. атыылыыллар. Ааспыкка Майаҕа биир куул сиэмэ хортуоппуйу 2500 солк. атыылыыр этилэр. Билигин хортуоппуй олордуутун кэмэ буолан, арааһа, сиэмэлэр хото атыыланаллар быһыылаах.

Хоту улуустарга

Дьэ, аны хоту улуустарга сыана хайдаҕый? Өлөөн улууһугар урбаанньыттар фруктаны, оҕуруот аһын пассажирскай сөмөлүөккэ кыбытан ыыта сатыыллар. Эрэйи көрсөллөр эбит диэн аһыныахха сөп. Пуорка сылдьан атын хоту улуустары да көрдөххө ити ньыма туһаныллар. Өлөөҥҥө билигин итинник тиийэр. Өлөөн өрүс нөҥүө сытар Харыйалаахха атыыга биир эҥин дьааһыгы тиэрдэллэр. Тустаахтарга ол да үөрүү быһыылаах. 1 ячейка сымыыт онно 1300 солк. тахса буолбут.

Эбээн Бытантай улууһугар эмиэ сөмөлүөтүнэн тиийэр. Бу улуус Дьарҕалаах бөһүөлэгиттэн иһитиннэрбиттэринэн, хортуоппуй — 360 солк. Хоту улуустарга үксүлэригэр да кэриэтэ сыана ыарахана биллэр. Холобура, бананы –700 солк, хортуоппуйу — 496 солк. помидору — 850 солк. лимону — 800 солк, дьаабылыканы — 750 солк. ылан, дьиэ кэргэҥҥин аһатар, оҕолоргун биирдэ эмэ күндүлүүр кыахтааххын. Быһата, ханна даҕаны бу этиллибит суума иһинэн-таһынан. Сыана ыарааһыныттан да буолуо, куоракка балыыһаҕа көрдөрүнэ, күүлэйдии кэлбит дьон төннөллөрүгэр оҕуруот аһын, фруктаны илдьэллэр. Өссө ырыынактан биирдии киилэлээх төгүрүк сыырдары сакаастаан ыллараллар. Үрүҥ ас (сүөгэй, чөчөгөй) билигин Дьокуускайдааҕар хоту икки бүк ыарахан үһү. Буолумуна, үрүҥ аһы оҥорор тэрилтэ хоту суоҕун кэриэтэ.

Онон, көрөргүт курдук, сыана куоракка да, хоту да наһаа чэпчэки буолбатах. Куруук хонтуруолланнаҕына эҥин үлүбээй үрдүү турара тохтуоҕа.

Борис Большаков, Аллараа Халыма Черскэй бөһ. олохтооҕо:

— Биллэн турар, ас-үөл сыаната ыарахан. Килиэппит олус үчүгэй амтаннаах эрээри, сыаната тос курдук — 120 солк. Фрукта диэн күндү ас буоллаҕа, сыаната да оннук, айаннаан кэлэрэ да ыраах. 600–700 иһинэн буолааччы. Хортуоппуй 300 солк. курдук этэ. Билигин атыыга фрукта эҥин көстүбэт, кыайан кэлбэккэ турар ини. Таҥаһы-сабы Дьокуускайтан сакаастаан ылларабын, онон төһө араастаһарын этэр кыаҕым суох.