Салайар хампаанньалар тоҕо сүгүн үлэлээбэттэрий?

Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр олохтоохторугар табыгастаах олорор усулуобуйаны хааччыйыыга Салайар хампаанньалар, ол эбэтэр норуокка УК-лар диибит, сүрүн оруоллаахтар.

Ол гынан баран, кэнники сылларга Дьокуускайга кинилэр көдьүүһэ суох үлэлэрин туһунан үҥсүүлэр элбэхтэр. Өҥөнү ситэтэ суох оҥоруу, эбээһинэстэрин толорбот уонна олохтоохтор наадыйыыларын аахайбат буолуу өрүү кыһалҕа буолар. Хас эмэ сылы туруорсан, үҥсүһэн мин КПД дьиэм тас эркиннэрин ыпсыытын бу күннэргэ дьэ бүөлэттим. Тоҕо итинник буоларый уонна ону хайдах быһаарыахха сөбүй?

 Олохтоохтор көрсөр кыһалҕалара

Бастатан туран, өҥөнү хаачыстыбата суох оҥоруу. Салайар хампаанньалары үҥсүү биир сүрүн төрүөтэ — элбэх кыбартыыралаах дьиэлэри ыраастык тутуу уонна дьиэни көрүү-истии хаачыстыбата мөлтөҕө буолар. Подъезд хомуллубатын, сууйуллубатын, лаампа суоҕун, лиип үлэлээбэтин, о. д.а. туһунан элбэхтик этэллэр.

Иккиһинэн, сылааһынан уонна уунан хааччыйыы кыһалҕалара. Хоту сир усулуобуйатыгар итиинэн хааччыйыы туруктаах буолуута тыын суолталаах. Сылаас уунан хааччыйыы эмиэ тохтоло суох оҥоһуллуохтаах. Ол эрээри биһиэхэ итии да, тымныы да уубут наадалаах кэмҥэ араарыллара, тохтотуллара баар суол. Үгүстүк турба систиэмэтэ алдьанан араарылларын туһунан этэллэр.

Үсүһүнэн, УК-лар дьонтон тэйиччи туттуулара. Ол аата, олохтоохторго сөптөөх иһитиннэриини кэмигэр биэрбэттэрэ эмиэ кыһалҕаны үөскэтэр. Холобур, өҥө төлөбүрүгэр ыйытыы элбэх. Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр олохтоохторо Салайар хампаанньалар ороскуоттарын, төлөбүр үрдээһинэ туохха олоҕурарын, о. д.а. туһунан иһитиннэрии суоҕун этинэллэр. Кыһалҕалар үөскээтэхтэринэ, олохтоохтор УК-ры кытта сибээстэһэргэ ыарахаттары көрсөллөр. Үксүгэр кинилэр үҥсүүлэрэ эппиэтэ суох хаалар, эбэтэр кыһалҕалара өр кэмҥэ быһаарыллыбат, диспиэччэрдэр хаҕыстык сыһыаннаһаллар.

 Мөлтөх үлэ түмүгэ

Салайар хампаанньалар көдьүүһэ суох үлэлэриттэн үөскүүр кыһалҕалар дьон олоҕун таһымыгар дьайалларын ааһан, олорор дьиэлэр туруктара мөлтөөһүнүгэр эмиэ тириэрдэр. Холобурга, мин олорор дьиэбин ыллахха. Дохсун ардахтар түстүлэр да, сарайтан түөрт этээһи быһа подъезка уу сүүрэр. Ол түһэн эркин кырааскатын, муоста кафелын алдьатар. Хас эмэ сыл буолла, кэлэн оҥорбута буолан бараллар, ардах түстэ да онтулара тэһэ сүүрдэр. Аны туран, подъеһы ыраастык тутуу эмиэ улахан оруоллаах. Хамнас кыра диэн муоста сууйааччы суох аатырар. Эбэтэр баар да буоллаҕына, аат эрэ харата, балтараа лиитирэлээх утах иһитигэр уулаах кэлэн, онон ыстаран, соппута буолан барар. Ол иһин муостабытыгар кир-хох иҥэн хаалар. Кирилиэс тутуһар сыҥаһатын, көрүдүөр эркинин сууйар, сотон ааһар туһунан толкуйдаан да көрбөттөр быһыылаах. Итинник дьалаҕай сыһыан уопсай дьиэ туругун мөлтөтөр.

 Тугу гыныахха сөбүй?

Бастатан, хонтуруолу күүһүрдүү барыахтаах. Олохтоохтор түмсэн Салайар хампаанньалар үлэлэрин хонтуруоллуурга актыыптары тэрийиэхтээхтэр дии саныыбын. Кэмиттэн кэмигэр олохтоохтор ортолоругар мунньахтары ыытан, дьиэ сэбиэттэрин тэрийэн олохтоох былаас уорганнарын кытта үлэлэһии көдьүүстээх буолуо этэ.

Иккиһинэн, УК-лар үп-харчы отчуоттарыгар аһаҕас буолуохтаахтар. Олохтоохторго ороскуот уонна оҥоһуллубут үлэ туһунан отчуоттары оҥорон, дьон итэҕэлин ылыахтаахтар, ол өҥө хаачыстыбатын тупсарыыга көмөлөһүөн сөп.

Үсүһүнэн, олохтоохтор кыһалҕаларын түргэнник уонна сөптөөхтүк быһаарарга көмөлөһөр систиэмэни оҥоруу улахан суолталаах. Ол дьуһуурунай диспиэччэр үлэтин күүһүрдүү эбэтэр мобильнай сыһыарыыны туһаныы буолуон сөп.

Дьокуускай олохтоохторо көрсөр кыһалҕалара болҕомтону эрэ буолбакка, күүстээх дьайыыны эмиэ эрэйэр. Салайар хампаанньалар үлэлэрин тупсарыы олохтоохтор, салайар структуралар уонна былаас ыкса бииргэ үлэлээтэхтэринэ эрэ кыаллыа. Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэри салайыы көдьүүстээх тиһигин тэрийии — уопсай сорукпут буолуохтаах, ону бииргэ эрэ быһаарыахха сөп.

СӨ судаарыстыбаннай тутуу уонна олорор дьиэ надзорун управлениетын салайааччы Павел Аргунов дьиэ-уот, хомунаалынай өҥө хаачыстыбата суох оҥоһулуннаҕына уонна тутууга туох эрэ дьиэк булулуннаҕына хайдах дьаһанар туһунан кэпсээтэ.

— Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 215, ол иһигэр Дьокуускай куоракка 74 лиссиэнсийэ ылбыт тэрилтэ баар, ол ИП, ХЭУо буолуон сөп. Салайар хампаанньаны тэрийээччи лиссиэнсийэ ылар дөбөҥ. Сотору кэминэн уларыйыы киирээри турар, онно, холобур, салайар хампаанньа бэйэтэ тиэхиньикэлээх буолуохтаах, анал үөрэхтээх, уопуттаах үлэһиттэрдээх буолуохтаах диэн. Ол киирдэҕинэ, үлэ быһаччы оҥоһуллуохтаах.

Биһиги тэрилтэбит — СӨ Судаарыстыбаннай тутууга уонна олорор дьиэ-уот надзорун управлениета бу тэрилтэлэри кэтээн көрөр уонна сыыһа-халты таҕыстаҕына модьуйар да кыахтаах. Биһиэхэ нэһилиэнньэттэн сылга 4000‑ча кэриҥэ үҥсүү киирэр. Сүрүннээн бу салайар хампаанньалар үлэлэринэн үҥсүү буолар. Холобура, кыһын — кыбартыыра иһэ тымныы, сайын — ардах түстэҕинэ, сарай тэстэр, таракаан элбиир, подъеһы сууйбат, дьиэ аннын, таһын хомуйбат туһунан, о. д.а.

Үҥсүү киирдэҕинэ, тиийэн бэрэбиэркэлиибит. Сайабылыанньаны ый устата көрөбүт. Ол эрээри элбэх үҥсүү тэҥинэн киирдэҕинэ, ити кэмҥэ кыаллыбатаҕына, өссө биир ый бэриллэр. Өрөспүүбүлүкэбит киэҥ, оттон биһиги тэрилтэбит Дьокуускайга эрэ баар. Холобур, Орто Халыматтан үҥсүү киирдэҕинэ, иниспиэктэрбит онно миэстэтигэр тиийэн көрүөн наада. Онно барарга-кэлэргэ сөмөлүөт билиэтэ көстүбэккэ кыһалҕаны үөскэтэр. Биллэн турар, оччоҕо исписэлиис командировкаҕа тиийиэр диэри быһаарыллар болдьоҕо уһаан биэрэр.

Салайар хампаанньаларга элбэх үҥсүү Нерюнгриттан, Алдантан, Мииринэйтэн, Ленскэйтэн киирэр. Урукку сылларга хотугу улуустартан үҥсүү суох буоллаҕына, билигин дьэ киирэр буолла. Интэриниэт ситимин сайдыыта күүскэ баран, билигин дьиэттэн тахсыбакка эрэ, сайабылыанньа суруйуохха сөп. Нэһилиэнньэ биһиги саайтпытыгар регистрацияланан, «Подать заявление» салаа, «госуслуги» портал «Дом» диэн сыһыарыытын уонна ГИС «ЖКХ» систиэмэ нөҥүө сайабылыанньаны биэриэн сөп. Интэриниэт хотугу улуустарга хото киирэн, онтон сайабылыанньа киирэрэ элбээтэ.

Былырыыҥҥы сылы ылан көрдөххө, 4000‑ча кэриҥэ сайабылыанньа киирбититтэн, биһиги 2110‑гар бэрэбиэркэ оҥорбуппут. Сорох өттүгэр сэрэтэр дьаһаллары ылабыт. Бэрэбиэркэ түмүгүнэн, 1039 дьаһал бэриллибитэ, ол аата бэрэбиэркэ кэннэ бу салайар хампаанньа үлэтэ куһаҕана биллэн, итэҕэһин көннөрөрүгэр дьаһал биэрэбит. 621 административнай боротокуол оҥоһуллан турар. Ол боротокуоллар түмүктэринэн, 13 мөл. 840 тыһ. солк. салайар хампаанньаларга ыстараап түһэриллибитэ. Оттон бэрэбиэркэ, дьаһал кэннэ, олох толорбот, итэҕэстэрин туораппат түгэннэригэр, сырыы аайы административнай боротокуол оҥоһуллан, ыстарааптанан иһэллэр.

Үгүс киһи кыһалҕа үөскээтэҕинэ үҥсүүтүн ханна биэрэрин билбэт, ол иһин борокуратуураҕа тиийэр. Ол гынан баран, борокуратуура ону син биир биһиэхэ ыытар. Онон бириэмэни бараабакка, тута биһиэхэ ыытыахтарын наада.