Саҥа дьыл сынньалаҥар киинэтэ көрүөҕүҥ!

Саҥа дьыллааҕы уһун өрөбүл биир сүрүн моһуога – аралдьыйыы аҕыйаҕа. Таһырдьа томороон тымныы, хайыһар, хаҥкы кэмэ кэлэрэ ыраах, эгэ шашлык астааһына кэлиэ дуо. Кэнсиэрдэри күн аайы кэрийиэҕи дьиэ кэргэн бүддьүөтэ хааччахтыыр, уонна сылаалаах даҕаны. Онон бырааһынньык минньигэс остуолуттан тэйдэххэ, биир сүүйтэриитэ суох бииргэ түмсэн аралдьыйар ньыманан – киинэни көрүү буолар.
Дьэ, Саҥа дьыллааҕы сахалыы киинэлэри ахтан ааһыаҕыҥ дуу?
“Кыһын тымныы эрээри, дьоллоох дьоҥҥо ичигэс” (2008 сыл)
Бу киинэни, омуна суох, Саха сиригэр “Ирония судьбы или с легким паром” солбуйааччытынан ааттыахха сөп буолуо. Саҥа дьыллааҕы түрүлүөн туһунан түөрт тэттик кэпсээн кэккэлэһэ сайдар. Кэргэниттэн кэлэйбит урбаанньыт уонна аптека үлэһитэ кыыс, кэрэ аҥаардары кытта билсиэхтэрин баҕарар “саарбах соҕус бырааттар” Эрчим уонна Ким, санаатын түһэрбэт “Долгун” араадьыйа үлэһитэ, кыыстара улааппытын билиниэхтэрин баҕарбат ийэлээх аҕа Саҥа дьыл буолуо икки хонук иннинэ мүччүргэннээх сырыыларын туһунан кэпсиир киинэ. Роман Дорофеев режиссер, Алексей Амбросьев-Чоох Мунду сценарист быһыытынан маҥнайгы холонуулара бэркэ табыллан, сыл аайы биирдэ көрөргө анаммыт астык киинэ буолбут.
“Ньургуһуннар” (2013 сыл)
Сергей Потапов киинэлэрэ сорох ардыгар өйдүүргэ бэрт уустук айымньы буолааччылар. Омуннаан эттэххэ, киинэ түгэҕэр араас метафоралар, аллюзиялар ыы-быччары симиллибит буоланнар, киинэни көрөөччү сынньаныахтааҕар сылайан турар. Ол эрэн, 2013 сыл тахсыбыт “Ньургуһуннар” киинэни туох да ордук хос санаата суох көрүөххэ сөп. Түҥкэтэх майгылаах мусуой харабыла эдэр уол уонна орой мэник баай ыал оҕото дьикти доҕордоһууларын туһунан кэпсээн күллэрэр, сонньутар, толкуйдатар. Семен Аманатов Дьокуускай куорат тохсунньутааҕы тымныытын уус-уран киинэҕэ аан бастаан киһини кэрэхсэтэр гына ойуулаабыта. Ханнык баҕарар тыйыс тымныы кэнниттэн саас хайаан даҕаны эргиллэрин мэктиэлиир нарын киинэ, Саҥа дьыллааҕы сынньалаҥҥа көрөргө ананан уһуллубут курдук.
Аптаах дорҕоон (2016 сыл)
Бу киинэ, хомойуох иһин, тэриллии уустуктарыттан сылтаан бэрт аҕыйахтык киэҥ экраҥҥа көстүбүтэ. Ол да буоллар, Александр Лукин уонна Алексей Амбросьев-Чоох Мунду кыттыһан устубут аптаах остуоруйалара элбэх көрөөччү сэҥээриитин ылбыта. Тэйиччи улуустартан сылдьар Муусука үрдүкү оскуолатын оҕолоро Саҥа дьыллааҕы каникулларыгар сатаан дойдулаабакка, оскуолаҕа хаалаллар. Туйаара, Ньургун уонна Айтал тэһийбэккэ, араас кистэлэҥ сирдэри чинчийэллэр, ол сылдьан алҕас былыр хаайыллыбыт Айха абааһыны уһугуннараллар. Аан дойду дьоно хараҥа хомуһунтан бары таалан туран хаалаллар, Айха аан дойдуну баһылыыр былаанын олоххо киллэрэн барар… Оҕолор алҕас оҥорбут буруйдарын көннөрбөтөхтөрүнэ, иэдээн аан дойдуну сабардыыр кыахтаах. Киинэҕэ Муусука үрдүкү оскуолатыгар үөрэнэр оҕолор оонньууллар, ону кытта Саха сирин биллэр иллюзиониһа Алексей Гольдеров Айха абааһы оруолун толорор. Оҕо аймахха анаан-минээн уһуллубут киинэ дойдубутугар бэрт кэмчи, оттон бу сахалыы киинэ оҕолору кытта бииргэ көрөргө олус табыгастаах киинэлэртэн биирдэстэрэ.
Давлят-3 (2014 сыл)
Татаар ааттаах “мааны күтүөт” туһунан үһүс киинэ Саҥа дьыллааҕы сүпсүлгэн туһунан. Атастарын сүбэтинэн Давлят ойоҕунуун Тымныы кырдьаҕас уонна Хаарчаана буолан харчылаһарга сананаллар. Ол эрэн, түөрт ыйдаах кыра уолларын кимиэхэ хааллараллар? Араас ньээҥкэлэри наймылаһа сатаан баран, сатаммаккалар, дэриэбинэттэн Давлят аҕа кыннын ыҥыраллар. Кырдьаҕас оҕо көрөртөн толлуо дуо, тапталлаах сиэнин ньээҥкэлии тиийэн кэлэр. Норуот таптыыр артыыһа Аркадий Новиков уустук устууга, үгүс үптээх бүддьүөккэ наадыйбат этэ. Убайбыт дьиҥ сахалыы көр-күлүү айылҕатын иһиттэн билэр буолан, көрөөччүлэрин бэрт судургу ньымаларынан иэрийиэхтэригэр диэри күллэрэр дьоҕурдаах этэ.
“Песни лета” (2022 сыл)
Аатырбыт режиссербут Дмитрий Давыдов сабыс-саҥа киинэтин онлайн босхо көрүөххэ сөп. Бу киинэ Саҥа дьыл тиэмэтиттэн бэрт ыраах сытар эрээри, кыһын ортото сайыҥҥы куйаас күннэри саныырга олус табыгастаах дьикти киинэ. Ис хоһоонун “бу туһунан кэпсэммит” диэн этэр бэрт уустук… сатаммат да диэххэ сөп. Давыдовы кытта кэккэлэһэ олорон тугу этиэн баҕарбытын ыйыталаспыт эрэ киһи киинэ дьиҥ суолтатын өйдүөн сөбө буолуо.
Ол да буоллар, көрөргө олус интэриэһинэй хартыына айыллан тахсыбыт. Хас биирдии көрөөччү бэйэтэ өйдүү-саныы сылдьар ахтар түгэннэрин уһугуннарар кыахтаах киинэ. Арагаайка тутуурдаах оҕо сааһы, сайылык кыһалҕата суох олоҕун, куйааска ып-ыраас өрүскэ сөтүөнү, үрүҥ түүн аптаах түгэннэрин уус-уран киинэтигэр Амма уола дьиктитик түмпүт. Арыый дириҥник хаһыстахха, элбэҕи сэрэйиэххэ сөп. Халлаантан түспүт киһиэхэ олоҥхоҕо хоһуллар атын була илик ала булкун эр соҕотох сэрэйиллэр, үрүҥ түүн ортото кэрэ кыргыттары холбуур урууга айыылары кытта алтыһыы хоһуллар быһыылаах. Уопсайынан, саатар биирдэ көрөргө булгуччулаах киинэ.
Биһиги кыһыммыт (2022)
Степан Бурнашев 12-с киинэтэ Саҥа дьыл саҥатыгар икки таптыыр сүрэх уустук талыы иннигэр кэлбит түгэннэрин хоһуйар – олохторун биир ыал курдук салҕыыллар дуу, аҥы хайдыһан тус-туспа суолунан бараллар дуу? Баҕар, сорох дьон арахсыы туһунан киинэ соччо саҥа дьыл тиэмэтигэр эппиэттээбэт дии саныахтара. Ол эрэн, режиссер бигэ эрэнэн туран “Биһиги кыһыммыт” чопчу саҥа дьыллааҕы киинэ!” диэн эрэннэрэр. Кырдьык, “саҥа дьыллааҕы киинэ” тоҕо аралдьытар-саататар эрэ буолуохтааҕый? Толкуйдуурга, кыһалҕаны ырытан кэлэр кэскили былаанныырга сыл саҕата саамай тоҕоостоох түгэн.
Сыһыан сойуутун аллегорията – Дьокуускай куорат кыһына бу киинэ сүрүн матыыба буолбут. Устар кэмнэригэр, икки сыллааҕыта турбут аам-даам тымныы кыһын көстөр. Туох да үлүннэриитэ суох, дьиҥнээх “-50С” хартыынаҕа көстөр. Ол эрэн бу сырыыга, тымныы “Хара хаарга” курдук адьырҕа өстөөх буолан көстүбэт – Саха сирин хатыламмат айылҕатын туһунан туспа дьүһүйүү, туораттан одуулааһын буолбут. Киинэни билигин даҕаны Дьокуускай киинэ тыйаатырдарыгар баран көрүөххэ сөп.
Сообщить об опечатке
Текст, который будет отправлен нашим редакторам: