Саҥа дьылы көрсөргө бэлэмнэнэбит

Эдэриттэн эмэнигэр тиийэ саҥа сылы кытта хайаан даҕаны үтүө, кэрэ кэлиэҕэ, эһиил быйылгытааҕар өссө ордук сыл буолуо диэн эрэнэбит. Уонна ол туоларын туһугар ким айан кэбиспитин билбэтэрбит да, суруллубатах кыаллар суолу барытын оҥорорго, ирдэбиллэри тутуһарга дьулуһабыт.

 

Дьиэҕитин-уоккутун хомунуҥ

Дьол ыраас, сылаас, иллээх, уурбут-туппут курдук дьиэҕэ олохсуйар диэн өйдөбүллээхпит. Дьэ, ол иһин үүнэр сылы сөпкө көрсөр туһугар ахсынньыга үктэнээт да, кыралаан бэлэмнэммитинэн, дьиэбитин-уоппутун сууйбутунан-тараабытынан барабыт. Кэлин уопуттаах хаһаайкалар, дьиэбитин сууйарбытыгар кыратык туус кутан, санаабытыгар, таарыйа дьон куһаҕан санаатыттан, тылыттан-өһүттэн ыраастыыр курдукпут диэн этэллэрин элбэхтик истэбит. Онон ууга биллэр-биллибэт туус кутуохха сөп. Сууйан баран дьиэни кэрийэ сылдьан чүмэчинэн ыраастыыллар уонна туһаныллыбыт чүмэчини дьиэҕэ хаалларбакка, суулаан баран ол күн тута таһааран быраҕаллар.

Аны бу сыллааҕы “генеральнай уборка” кэмигэр хас да сыл кэтиллибэтэх, аны да туһалыыра биллибэт таҥаһы-сабы, малы-салы мунньа сыппакка быраҕар ордук диэн сүбэлииллэр. Тоҕо? Эргэ малга, нууччалыы эттэххэ, араас информация хаалар диэн быһаараллар. Биллэн турар, өбүгэлэрбититтэн кэлбит, көлүөнэттэн-көлүөнэҕэ бэриллэр малы кэриэстээн илдьэ сылдьарбыт оруннаах.

Ыраас дьиэҕэ кыра да саҥа мал-сал эбилиннэҕинэ, дьиэ тута тупса, уларыйа, киэркэйэ түһэр, Саҥа дьыллааҕы настарыанньа тыына биллибитинэн барар. Онон бу пууну умнар табыллыбат.

Бит-билгэ

Биллэн турар, хас биирдии киһи хайдах ылынарыттан тутулуктаах эрээри, элбэх киһи Саҥа дьылы кытта сибээстээх үгэстэри, билгэлэри тутуһа, толоро сатыыр, итэҕэйэр.

— Ахсынньы 31 күнүгэр диэри туох баар иэһи-күүһү төнүннэрэргэ кыһаналлар;

— Дьиэ саамай көстүүлээх сиригэр сыл бэлиэтин уураллар;

— Саҥа сылы ыраас санаалаах, сырдык көрсөөрү баанньыктаналлар, сууналлар;

— Дьиэттэн дьолу үргүппэт, үүрбэт инниттэн ахсынньы 31 күнүгэр дьиэни сууйбаттар-тараабаттар;

— Саҥа сылы саҥа, ыраас таҥастаах көрсөллөр;

— Саҥа дьылы көрсөргө да, үүммүтүн даҕаны кэннэ этиһиллибэт, айдаан таһаарыллыбат;

— Кэлэр сыл баай-талым буоллун диэн түүн 12 ч. көрсөллөрүгэр сиэптэригэр харчы укталлар;

— Остуол хотойорунан аһы тардаллар;

— Икки сүрэх тапталларын күүһүрдээри кураан охсор кэмигэр уураһаллар;

— Кураан охсуутун кытта баҕа санааны этиллэр;

— Саҥа сылга бастакы ыалдьыт эр киһи буоллаҕына, сатабыллаах сыл үүнэр диэн билгэлииллэр.

Уот кыһыл ат сыла

Үүнэр 2026 сыл илиҥҥи халандаарынан — Уот кыһыл ат сыла. Сыл бэлиэтин санаатын табар, табыллыыны, ситиһиини түстүүрүн туһугар кини сөбүлүүр өҥнөөх таҥаһы кэтэр, дьиэни киэргэтэр ордук диэн этэллэр. Бу — кыһыл, кыһыл көмүстүҥү, от күөх өҥнөр.

Сылгы — күүс, дохсун буолуу, хамсаныы, чэчирээһин бэлиэтэ. Үүнэр сыл бары өттүнэн сатабыллаах буоларын туһугар дьиэҕэ ат уруһуйдаах, оҥоһуулаах малы ылан уураллар. Холобур, харыйаҕа ат оонньууру атыылаһан, киһи бэйэтэ оҥорон киэргэтиэн, киирэр аан иннигэр ат боккуотун ыйыан сөп.

Олохпутун үөрүү, табыллыы суолугар салайар инниттэн бырааһынньык остуолугар эмиэ болҕомтону ууруҥ диэн сүбэлииллэр. Холобур, Саҥа дьыллааҕы сандалыга оҕуруот аһа, фрукта, туораахтаах үүнээйи аһылыга, күөх сибиэһэй тума элбэх буолуохтаах. Остуолга сылгы этин, сылгы этиттэн бүлүүдэлэри уурбатах ордук диэн этэллэр. Ол оннугар ыалдьыттары араҕас өҥнөөх фруктанан — мандаринынан, апельсинынан, лимонунан, виноградынан, дьаабылыканан, грушанан күндүлээҥ диэн сүбэлииллэр.

Кураан охсор кэмигэр

Аны кураан охсор кэмигэр дьон баҕа санааны толорор араас ньымалары туһаналлар. Биллэн турар, баҕа санаа бэйэтэ туолан хаалбата, киһи ол туоларын туһугар үлэлээтэҕинэ, хамсаннаҕына биллэр. Дьэ, ол иһин араас ньымалары туһаналлар.

Бастакы, саамай тарҕаммыт көрүҥ — кумааҕыга баҕа санааны суруйан баран уматан, күлүн бакаалга кутан кураан тыаһын кэмигэр иһии. Иккис көрүҥ — кураан тыаһын кэмигэр хараҕы симэн туран баҕа санаа туолбутун курдук оҥорон көрүү. Харах көрбүтүн санаа ситиһэр диэн этэллэр, онон киһи хараҕар оҥорон көрбүтүн олоххо киллэрэргэ дьулуһар. Үһүс көрүҥ — чугас дьон, аймахтар, ыалдьыттар баҕа санааларын илиискэ суруйтаран баран кураанах бытыылкаҕа уган ууруу, эһиилги Саҥа дьылга таһааран ким баҕа санаата туолбутун ааҕыы. Бу көрүҥ чугас дьон бэйэтин икки ардыгар куоталаһыыны үөскэтэр буолан, киһи бэйэтэ туруулаһарыгар сирдиир. Төрдүс көрүҥ — бенгальскай уот умайан бүтүөр диэри баҕа санааны этии.