Саҥа саайт тутууну бэрээдэктиэ

Дьиэни атыылаһыы уонна туттарыы манан аҕай дьыала буолбатах. Уустук соҕус. Кэлиҥҥи кэмҥэ дьиэни атыылаһыыны, туттарыыны үүннүүр-тэһиинниир риэлтордар өҥөлөрө ордук көдьүүстээх, көмөлөөх буолла. Үлэлэриттэн сололоммот, кэлиилээх-барыылаах үлэлээх  дьон кинилэр өҥөлөрүнэн ордук хото туһаналлар.

Билигин Саха сиригэр, чуолаан Дьокуускайга дьиэ сыаната аны саас хайдах буолуон би­­лиэн баҕарааччы элбэҕэ чуолкай. Кэлиҥҥи кэмҥэ киин куоракка  кэтэх дьиэни туттуу элбээтэ. Быйыл бу өттүгэр туох уларыйыылар буолуохтарын сөбүн, кэтэх дьиэлэри тутууга саҥа ханнык сүүрээннэр киирэн эрэллэрин туһунан 10-тан тахса сыл риэлторынан үлэлээбит Аркадий Назаровы кытта кэпсэттибит.

– Аркадий Аркадьевич, үтүө күнүнэн!  Дьон тус бэ­­йэлэригэр сөптөөх дьиэни-­уоту, кыбартыыраны атыылаһалларыгар анаан-минээн көмөлөһөн үлэлээбитиҥ 10-тан тахса сыл буолбут.  Билиҥҥи аныгы олоххо риэл­тор көмөтүн туһанааччы элбээтэ.

– Эппитиҥ курдук, биһиги сүрүн сыалбыт-сорукпут диэн дьон ипотеканан бэйэлэригэр сөптөөх дьиэни-уоту ылалларыгар көмөлөһүү, сүбэ-ама биэрии буолар. Бу хайысхаҕа индивидуальнай урбаанньыт быһыытынан 2012 сылтан үлэлиибин. Бу иннинэ “МТС бааҥҥа” ипотеканы кирэдьииттээһин отделыгар исписэлиистээбитим. Ити кэмҥэ риэлторскай хампаанньалары кытта ыкса үлэлиир этим. Ол сылдьан, тэрилтэ аһар эбиппин диэн санаа, толкуй киирбитэ. Уонна ону сотору кэминэн олоххо киллэрбитим – “Правовой центр недвижимости” диэн тэрилтэни аһан үлэлэтэн барбытым. Сүрүн болҕомтобутун ипотека хайысхатыгар уурбуппут. Ол курдук, биир сиртэн бары бааннарга докумуону биэриини хааччыйбыппыт. Килийиэн хайдах-туох дьиэни атыылаһыан сөбүн, төһө үптээҕинэн көрөн, ипотека кирэдьиитин ыларыгар киниэхэ сөптөөх усулуобу­йалаах бааннары талан биэрэбит. Маны дьон олус сөбүлээбитэ. Хас да сиринэн сүүрүөхтэрин оннугар биир сиргэ барыта быһаарыллара быдан көдьүүстээх буол­лаҕа. Маннык хабааннаах ха­­йысханы тутуһан баччаҕа диэри дьон баҕатын толорон, бэйэлэригэр сөптөөх дьиэни-уоту  талан атыылаһалларыгар көмөлөһөн кэллибит.

Саҥа саайт

– Саҥа сылга үктэнээт, stroy-yakutsk.ru диэн тутууга быһаччы сыһыаннаах саайты үлэлэтэн эрэҕит. Маннык анал саайты Саха сиригэр бастакынан аһан эрэҕит диэтэххэ, улаханнык сыыспаппыт буолуо. Сиһилии билиһиннэр эрэ.

– Биһиги элбэх кыбартыыралаах таас дьиэлэри атыылаһарга уонна атыылыырга көмөлөһөрбүт таһынан, кэтэх дьиэлэри тутууга эмиэ сүбэ-ама биэрэбит. Бу ха­­йысхабытын өссө кэҥэтэргэ ылыстыбыт. Чааһынай дьиэлэри тутууга кэккэ кыһалҕалар баалларынан сибээстээн, ону судургутук, этэҥҥэ быһаарар инниттэн саҥа саайты толкуйдаан үлэлэтэн эрэбит. Былырыын оҥорон саҕалаабыппыт. Бүгүҥҥү туругунан саайт­ка чааһынай дьиэлэри тутуунан дьарыктанар 27 хампаанньа киирдэ. Сорохторун өссө киллэрэ иликпит. Олохтоох уонна тутуу салаатыгар өр үлэлээбит, үчүгэй көрдөрүүлээх, эрэллээх тэрилтэлэр киирдилэр.

Кыһалҕалары быһаарыы

– Ити билигин аҕай кэтэх дьиэлэри тутууга баар кыһалҕалары быһаарарга саайты аһан үлэлэтэн эрэбин диэн эттиҥ. Ханнык кыһалҕалары ол быһаараҕыт? Сиһилии кэпсээ эрэ.

– Кэтэх дьиэлэри тутуунан дьарыктанар сорох тэрил­тэлэр дьонтон харчыларын ылан баран, хомойуох иһин, отоойкоҕо олордор түгэннэрэ тахсыталыы тураллар. 2017 сыллаахха “Сахаградстрой” тэрилтэни кытта сыһыаннаах араллааннар тахсыталыы сылдьыбыттарын өйдүүр буолуохтааххыт. Маннык хабаан­наах түгэннэр сыл аайы тахсаллар, ол мэлдьэх буолбатах. Маннык бэрдэ суох түгэннэр тахсыыларын төрдүттэн суох оҥорор инниттэн бу саайты тэрийдибит.

Кэлиҥҥи кэмҥэ кэтэх дьиэни тутууга бааннар кирэдьиити бэрт хамаҕатык биэрэр буоллулар.  Ол эрээри, манна биири өйдүөххө наада. Бааннар дьиэ тутуллан  үлэҕэ киирэрин эрэ кэтэһэллэр. Тустаах дьиэ тутуута түмүктэннэ да үбү кууһунан (транш)  туппут тэрилтэҕэ ыытан кэбиһэллэр. Баан даҕаны, тутар тэрилтэ даҕаны дьиэ тутуллар хаачыстыбатыгар мэктиэни оҥорботтор, онно эппиэтинэһи улаханнык сүкпэттэр.

Онон бу саайты үлэлэтэн, биһиги сүрүн сыалбытынан-сорукпутунан хаачыстыба­лаах дьиэни тутан үлэҕэ киллэ­риини ситиһии буолар. Килийиэн саайт­ка киирбит хампаанньаларынан дьиэни туттарар буол­лаҕына, анал исписэлиистэрбит дьиэ тутуллар хаачыстыбатын кыраҕытык көрөн бэрэ­биэркэлиэхтэрэ. Дьиэ тутуллар түһүмэҕин аайы технадзордар тиийэн барытын ымпыгар-чымпыгар диэри  көрүөхтэрэ-ис­­тиэхтэрэ. Холобур, тутар хампаанньа биригээдэтэ дьиэ акылаатын түһэрдэ даҕаны, тустаах исписэлиистэр тиийэн, хайдах-туох түһэриллибитин  бэрэбиэркэлииллэр. Ол эрэ кэнниттэн салгыы атын үлэ  барар. Бэрэбиэркэлээччилэр сөпкө тутуллубут, хаачыстыбата этэҥҥэ диэтэхтэринэ эрэ, акы­лаат оҥоһуллубутугар төлөнүөхтээх үбү-харчыны хаһаайын төлүүр. Салгыы дьиэ көҥдөйө тутуллар, ол бүппүтүн кэнниттэн эмиэ биһиги исписэлиистэрбит көрөллөр-истэллэр. Этэҥҥэ диэтэхтэринэ эрэ хаһаайын тустаах үлэҕэ харчыны ыытар. Маннык ирдэбил биһиэхэ эрэ суох. Оттон атын эрэгийиэннэргэ үксүлэригэр баар. Бу үлэни билсэр инниттэн элбэх эрэгийиэҥҥэ сылдьан, тустаах үлэни хайдах тэрийэллэрин билсибитим.

Бэрэбиэркэлээччилэринэн бэйэни салайар тэрилтэҕэ киирбити (СРО) туоһулуур статустаах тутуу салаатын үчүгэйдик билэр-көрөр тиэхиньиичэскэй тэрилтэлэр исписэлиистэрэ буолаллар.

Аны туран, саайтпытыгар саҥа тутуллар таас дьиэлэр тустарынан эмиэ киллэрдибит. Билигин Дьокуускайга тутулла турар таас дьиэлэр бары онно бааллар.  Хайдахтарын-тугун барытын кэпсээн биэрэбит. Бүгүҥҥү туругунан Дьокуускайга элбэх кыбартыыралаах  22 таас дьиэ тутулла турар.

Хайаан да бырайыак баар буолуохтаах

– Билигин урукку буолбатах, ол эбэтэр бырайыак ха­­йаан да ирдэниллэрэ буолуо.

– Итинник хонтуруолу оҥорторор инниттэн кэтэх дьиэ хайаан даҕаны бырайыактаах буолуох­таах. Ол эбэтэр бырайыак суох буоллаҕына, ити этиллибит бэрэбиэркэни хайдах да тэрийэр кыахпыт суох. Итини быһаарар инниттэн саайт анал түһүмэҕэр дьиэлэри тутууга аналлаах араас хабааннаах бэлэм бырайыактар бааллар. Тустаах 27 тэрилтэ тус-туспа бэйэлэрин бырайыактарын уктулар. Дьиэ туттуон баҕарар киһи ол бырайыактары көрөр. Онно дьиэ ис өттө хайдах бы­­лааннаммытыттан саҕалаан акылаата тугунан оҥоһуллара, эркиннэрэ ханнык матырыйааллартан тутуллара, онно төһө матыры­йаал барара барыта ымпыгар-чымпыгар диэри ыйыллар. Аны туран, тутууга төһө үп-харчы барара эмиэ суруллар.

Ипотечнай калькулятор диэн баар. Ким баҕарар ону туһанан дьиэ тутуллар сыаната төһө буоларын бэйэтэ суоттуур кыах­таах. Этэргэ дылы, кирэдьиит ый­­дааҕы төлөбүрэ төһө буоларыгар тиийэ билэр. Чааһынай дьиэ туттуон баҕалаахтар төһө суумаҕа тут­­туохтарын баҕаралларын үгүстэрэ билбэттэр. Ону саайт көмөтүнэн быһаарар кыахтаналлар. Ол курдук, 8 да 8-таах биир этээстээх эбэтэр икки этээс­тээх дьиэ сыаната бачча уонна төһө матырыйаал туһаналларыгар тиийэ билэр кыахтаналлар.

Хас биирдии киһи бэйэтин баҕатынан баар бырайыактарга көннөрүүнү киллэрэр толору бырааптаах. Бырайыакка уларытыыны киллэрбитин кэнниттэн тустаах исписэлиистэр барытын толору ааҕан-суоттаан биэрэллэр. Дуогабары түһэрсэн баран, надзорнай хонтуруол өҥөтүн туһаныахтарын баҕарар буоллахтарына, эбии туспа дуогабары түһэрсэл­лэр. Оччоҕуна  килийиэн дьиэ хаачыстыбалаахтык тутулларыгар эрэллээх буолар. Хас биирдии хампаанньа тугу үлэлиир кыахтааҕын көрдөрөр карточкалаах буолар. Саайтка тустаах  түһүмэҕи аһан киирдэххэ, тутар хам­паанньа тугу гынара, тугу сатыыра барыта ыйылла сылдьар.

Эрдэттэн быһаарсар ордук

– Билигин аныгы олох сиэринэн, дьиэни туттарааччылар үгүс өттүгэр “под ключ” диэн өҥөнү туһана сатыыллар. Саайтка баар 27 тэрилтэ итинник өҥө оҥорор буоллахтара?

– Килийиэн дьиэтин туттарарыгар харчыны эрэ төлүүр, ол эбэтэр матырыйаалы көрдүү сүүрбэт. Хампаанньа исписэ­лиистэрэ туһаныллар матырыйааллары барытын бэйэлэрэ булан-талан аҕалаллар. Дьиэ бырайыага маннык буолар диэн быһаарбыттарын кэнниттэн онно төһө матырыйаал барара барыта ааҕыллар уонна дуогабарга  тустаах хампаанньа матырыйаалы барытын бэйэтэ булар-талар диэн эмиэ ыйыллар. Үгүс тэрилтэҕэ тутуу матырыйааллара бэ­­йэлэригэр баар буолар. Өскөтүн  хаһаайыҥҥа бэйэтин матыры­йаала баар буоллаҕына, ол туһунан быһаарсан кэпсэтэллэр.

Уон сыл үлэлээбит уопуппуттан этэр буоллахпына, кэтэх дьиэни туттарар дьонтон үгүстэрэ хайдах-туох бырайыактаах дьиэни туттарыахтарын баҕаралларын бу диэн билбэт буолааччылар. Үрдүттэн ылан дьиэ туттарыахпытын баҕарабыт эрэ дииллэр. Дьиэлэрэ төһө кээмэйдээх буолуохтааҕыттан саҕалаан ис былаана хайдах буолуохтааҕын билбэттэр. Ол иһин эрдэттэн былаанныыр ордук, хас даҕаны тутар хампаанньаҕа сылдьан,  сүбэлэтиҥ-амалатыҥ диэн кили­йиэннэрбэр өрүү этэбин. Бастаан утаа икки этээстээҕи туттарабыт диэн баран,  кэлин тиһэҕэр биир этээстээххэ көһөөччүлэр.

Сорохтор тутуу технологиятын тутуспаттар

– Дьокуускайга кэтэх ­дьиэлэри үксүн биирдиилээн биригээдэлэр  туталлар. Олор хайдахтарый?

– Кэтэх дьиэлэри үксүн тыа сириттэн киирбит, өр сылларга үлэлээбит уолаттар туталлар. Кинилэр, хомойуох иһин, үгүс өттүгэр тутуу технологиятын толору тутуспаттар. Билигин тутуу технологията иннин диэки күүскэ сайдар. Архитектурнай быра­йыактааһыҥҥа эмиэ биир оннук. Онон ити барыта тутуһуллуохтаах, оччоҕуна эрэ дьиэ хаачыстыбалаахтык тутуллан, үйэлээх буолар.

Саҥа саайтпар итинник ирдэбиллэри киллэрбитим түмүгэр, тутуу ырыынага бары өттүнэн ыраас, дьэҥкэ буолуоҕа. Билигин мүөттээх тыллардаах рекламаны күүскэ ыытар тэрилтэлэр элбэх килийиэни ылаллар эрээри, сыаналарын улаханнык түһэрбэттэр уонна, саамай сүрүнэ, хаачыстыбаны толору мэктиэлиир кыахтара адьас суох. Үгүс өттүгэр сыананы искусственнайдык үрдэтии баар. Сорох үчүгэй хампаанньалар кинилэр эппит сыаналарынааҕар быдан чэпчэкитик ту­­туохтарын эмиэ сөп. Тутар тэрилтэлэр биир сиргэ түмүлүннэхтэринэ, сыана бэлиитикэтэ быдан сааһыланыаҕа. Дьиҥэр, бары биир сиртэн тутуу матырыйаалын атыылаһаллар. Онон сибээстээн,  сыананы аһара босхо ыытыа суох­таахтар.

Кэтэх дьиэни туттуу элбээтэ. Тоҕо?

– Кэлиҥҥи кэмҥэ кэтэх дьиэни туттуу элбээбитэ биллэр. Тоҕо оннук буолла? 

– Быдан элбээтэ. Тоҕо диэтэххэ, таас дьиэлэр кыбартыыраларын сыаната аһара үрдээтэ. Бу чэпчэтиилээх ипотеканы кытта ыкса сибээстээх. Былырыын учууталларга, миэдиктэргэ аналлаах бырагыраама үлэлээбитэ. Мантан сылтаан саҥа дьиэ сыаната өрө таҕыста. Билигин биир кв.м 150-160 тыһыынча солк. буолла. Оттон иккис ырыынак киэнэ 120-130 тыһыынча солк. тиийдэ, ол эрээри, бэлэм өрөмүөннээх уонна миэ­бэллээх кыбартыыралары ылыахха сөп. Оттон саҥа кыбартыыраны биир кв. м 150-160 тыһыынча солк. ылан баран, ону өрөмүөннүөххэ, миэбэл ылыахха наада. Саҥа кыбартыыраны уһуннук олорор эрэ буоллахха, атыылаһар ордук. Салгыы атыылыыр буоллахха, иккис ырыынактан атыылаһар быдан барыстаах.  Ол иһин, кэлиҥҥи кэмҥэ кэтэх дьиэни туттар быдан ордук буолла. Холобур, 6 мөлүйүөн солк. буоллахха, 1,5-2 мөлүйүөҥҥэ гаастаах, уоттаах үчүгэй учаастагы ылаллар уонна 4-4,5 мөлүйүөн солк. 70-90 кв м иэннээх чааһынай дьиэни “под ключ” туттарыахха сөп. Киэҥ-куоҥ учаастак уонна дьиэ баар буолар. Инники өттүгэр бу дьиэни 7-7,5 мөл. солк атыылыыр кыах баар.

Билиҥҥи туругунан сир учаас­тага атыыланыыта олус аҕыйах. Бүгүҥҥү күҥҥэ Покровскайдыыр суол эргин уонна “Сатал” түөлбэҕэ эрэ атыыланар. Покровскайдыыр суолга “Тускул” түөлбэҕэ иллэрээ сыллааҕыта учаастак 300 тыһыынча солк. атыылана турбут буоллаҕына, билигин 1,5  мөлү­йүөн солк. тиийдэ.

Барыларын билэбин

– Саайтка үчүгэйдик билэр тэрилтэлэри киллэрбит буолуохтааххын?

– Килийиэн хайдах-­туох дьиэни төһө сыанаҕа атыылаһыан эбэтэр хайдах дьиэни туттуон сөбүн тустарынан сайаапка хааллардаҕына, ол бааннарга уонна тутар хампаанньаларга тиэрдиллэр. Дьокуускай куорат дьаһалтатын кытта  информационнай партнер быһыытынан үлэлииргэ сөбүлэһии түһэрсибиппит. Холобур, торгинан учаастактар атыыга тахсаллар, бу туһунан иһитиннэриилэр саайтка эмиэ тахса туруохтара

Онон кыбартыыра уонна кэтэх дьиэни атыылаһыан баҕарар дьон саайтка киирэн, сөптөөх сүбэни-аманы толору ылар кыахтаахтар.

Тутуу хампаанньаларын өссө элбэтиэхпит. Риэлтор быһыытынан өр үлэлээбит буолан, бары тутар тэрилтэлэри хайдахтарын-туохтарын үчүгэйдик билэбин. Онон бастаан утаа билэр, эрэнэр хампаанньаларбын бу саайтка киллэрдим.

Төлөбүрү барытын биэрэр сыыһа

– Уопсайынан, дьиэ тутуллар сыанатын барытын  чөллөй биэрэр сыыһа быһыылаах. Тугу сүбэлиэҥ этэй?

– Олус сөптөөх ыйытыыны биэрдиҥ. Баантан кирэдьиити ыллахха, ол хаһаайын счетугар түһэрэ быдан ордук.  Хаһаайын бэйэтэ туттар буолар. Тутар хампаанньаҕа үлэ толоруллуутунан көрөн чаас-чааһынан төлүүр быдан табыгастаах. Оттон барытын чөллөй биэрэр олус сэрэхтээх.  Харчыны барытын ылан баран, сүтэн хаалар түгэннэрэ элбэхтик тахсыталыыр. Хаһаайын төттөрүтүн эккирэтээччи буолар. Ордук ипотеканан ылыллыбыт кирэдьиит харчытын төннөрөр олус уустук. Бааҥҥа харчы төннөрүллүөн наада, салгыы ол дуогабар көтүллүөхтээх, ымпыга-чымпыга олус элбэх.

Дьиэ сыаната…

– Аны саас дьиэ сыаната хайдах буолар туруктааҕый?

– Дойду үрдүнэн экэнэмиичэскэй өттүнэн кириисис буолбатаҕына уонна билиҥҥи туругунан салгыы бардахпытына, тутулла турар элбэх кыбартыыралаах дьиэлэргэ сыана оннук-айылаах үрдүө суоҕа. Тоҕо диэтэххэ, олох бүтэһик кирбиигэ тиийэн турар. Былырыын ипотека бырыһыанын үрдэппиттэрин түмүгэр сыана эмискэ үрдээбитэ. Ипотеканы ылаллара быһаарыллыбыт дьон түргэнник атыылаһыҥ диэбиттэригэр, бары ыксыы-ыксыы ыларга күһэллибиттэрэ. Бу кэмҥэ дьиэ сыаната аһара тахсыбыта уонна онтон түспэккэ турар. Былырыын саҥа кыбартыыралары атыыга таһаарыы (предложение) аҕы­йах этэ. Былырыын тутулла турар дьиэ букатын аҕыйаҕа. Билигин оннук буолбатах, тутулла турар дьиэ ахсаана элбээтэ. Күн бүгүн 5 саҥа дьиэ дьэндэйээри турар. Ол аата билигин дьиэни атыыга таһаа­рыы элбээтэ эрээри, аны наадыйыы түстэ.  Дьон билигин буола турар балаһыанньаттан сылтаан кэтиир, сэрэнэр. Ону тэҥэ, атыылаһааччы аҕыйаата, ааспыт икки-үс сылга атыылаһыахтаах дьон атыыластылар.

Билигин дьон кэтэх дьиэ­ҕэ наадыйыыта үрдээтэ. Экэнэмиичэскэй сааҥсыйалар салгыы барбатахтарына, ол эбэтэр матырыйаал сыаната үрдээбэтэҕинэ, кэтэх дьиэни туттуу өссө улаатыаҕа. Күн бүгүн кэтэх дьиэ 1 кв. м, ортотунан, 50-60 тыһ. солк. буолан турар.

Оттон иккис ырыынакка кыбартыыра сыаната кыралаан түһэн саҕалаата. Ааспыт сайын уларыйбакка турбута. Билигин дьэ сыана саҥардыы хамсаан эрэр. Иккис ырыынакка сыана халбаҥнаабакка наһаа өр турда. Аны сааска диэри, ортотунан, 5-10 % түһэрэ күүтүллэр. Ол эрээри, саас уонна күһүн наадыйыы үрдүүр. Сайын уонна кыһын атыылаһыы намтыыр. Биллэн турар, ырыынак сокуонунан күһүн сыана үрдүүр. Өскөтүн ипотека бырыһыанын түһэрдэхтэринэ уонна наадыйыы үрдээтэҕинэ, саас иккис ырыынак сыаната улаханнык түһүө суоҕа. Барыта ипотека бырыһыаныттан улахан тутулуктаах.

– Оттон Арассыыйа үрдүнэн сыана хайдаҕый?

– Арассыыйа үрдүнэн ылан көрдөххө, саҥа тутууларга билигин сыана биллэрдик түһэ турар. Саҥа дьыл иннигэр  судаарыстыбаннай өйөбүл тохтуур диэн матыыптааннар, сыана 20 бырыһыаҥҥа диэри түспүтэ. Быйыл саас иккис ырыынакка атыыланар дьиэлэр сыаналара үрдүө диэн быһаараллар.

– Тутуу, атыы ырыынагын балаһыанньатын үчүгэйдик быһааран биэрбиккэр, махтал. Саҥа саҕалааһыҥҥар сити­һиилэри баҕарабын.