“Сандал саас кэрэтэ” диэн хоһоонньуттар бэрт сэргэх түһүлгэлэрэ буолан ааста

2024 сыл муус устар 7 күнүгэр Дьокуускай куоракка Илья Афанасьев-Алмаас салайааччылаах «Иэйии» өрөспүүбүлүкэтээҕи литэрэтиирэ түмсүүтүн көҕүлээһининэн “Сандал саас кэрэтэ” диэн хоһоонньуттар бэрт сэргэх түһүлгэлэрин дьоро күнэ ыытылынна.

Манна араас улуустартан уонтан тахса литэрэтиирэ түмсүүлэрэ ыҥырыыны ылынан, «Ника» банкеттыыр саалаҕа муһуннулар. Бу күн “Хааһахха хаайтарбат талааннар” диэн түмсүүлэр икки ардыларыгар күрэхтэһии эрдэттэн биллэриллэн, хас да түһүмэҕинэн барда. Түмсүүлэр бэйэлэрин билиһиннэрдилэр, эҕэрдэ нүөмэрдэрин көрдөрдүлэр, сонун көстүүлээх сэлээппэ муодатыгар, саас тиэмэтигэр тута хоһоону хоһуйууга күрэхтэстилэр. Түмсүүлэр талааннаах дьонун оҥоһуктарынан быыстапкатын туруордулар, хас биирдии тигии, оһуор, баайыы, уруһуй, көрбүт эрэ сэргиир кэрэ көстүүлэринэн сөхтөрдүлэр.

Манна даҕатан эттэххэ, «Иэйии» өрөспүүбүлүкэтээҕи литэрэтиирэ кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ 2020 сыллаахха тохсунньу 4 күнүгэр сүбэ мунньах тэриллэн, боротокуолланан, көҥүл хоһоонньуттары, кэпсээнньиттэри киэҥ эйгэҕэ таһаарар сыаллаах тэриллибитэ. Бу сыл балаҕан ыйын 28 күнүгэр Саха Өрөспүүбүлүкэтин Юстиция министиэристибэтигэр кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ быһыытынан регистрацияланан, устааптанан, Илья Ильич Афанасьев-Алмаас салайааччылаах тэрилтэ үлэтэ саҕаламмыта. Билигин тэрилтэҕэ 32 суруйар киһи баар. Тэрилтэ бырабылыанньатыгар 11 киһи үлэлиир. “Иэйии” тэрилтэ саха тыла инники сайдыытыгар үлэтин туһулуур. Ол курдук, тэрилтэ чилиэннэрэ Саха сирин улуустарыгар баһылыктар өйөөһүннэринэн тэриллэр  пуорумнарга, литературнай көрсүһүүлэргэ, ааптардар кинигэлэрин сүрэхтэниилэригэр, түмсүүлэр үбүлүөйдээх күннэригэр кыттыыны ылаллар. “Иэйии” тэрилтэ ааптардар кинигэлэрэ тахсыытыгар күүс-көмө буолар, айар-суруйар дьонун айымньыларын хаһыаттарга бэчээккэ таһаартаран киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрэр.  Суруйааччылар айымньыларын, ааптардар бэйэлэрин хоһооннорун, кэпсээннэрин видеонан, аудионан ааҕан социальнай ситимнэринэн тарҕаталлар, түмсүү иһинэн тиэмэлэрдээх хомуурунньуктары бэчээттэтэллэр. Саха тыла сайдыытыгар кэнчээри ыччаты кытта ситимнээхтик үлэлииллэр.

2023 сыллаахха сайын “Сайылык” диэн киэҥ ис хоһоонноох, кэнэҕэски ыччакка сайылык туһунан өйдөбүлү тириэрдэр сыаллаах бырайыак олоххо киирбитэ. Бу биир хайысхатынан үлэлии турар Төҥүлүтээҕи Бэрдьигэстээх сайылыкка хоно сытан үлэни-хамнаһы билсэн кэлии буолбута. Сайылык кэрэ көстүүтүн, үлэһит дьон олоҕун хаартыскаҕа түһэрэн, видеоҕа устан үйэтиллибитэ. Бырайыак иккис хайысхатынан сайылык туһунан хоһоон, кэпсээн, ахтыы кинигэтэ бэчээттэнэн күн сирин көрбүтэ.

2023 сылга суруйааччы Галина Иванова-Айтыына Уран оҕолорго аналлаах хоһоонноругар өрөспүүбүлүкэтээҕи дорҕоонноохтук ааҕыы кэтэхтэн күрэһэ ыытыллан, уһуйаан саастаахтан саҕалаан, улахан сүһүөх кылаас оҕолоругар диэри 800-тэн тахса оҕо кыттыбыта.

Быйыл тохсунньу 15 күнүттэн олунньу 13 күнүгэр диэри суруйааччы Инна Николаева-Угинка оҕолорго аналлаах хоһооннорун ааҕыытыгар уонна уруһуйга ыытыллыбыт кэтэхтэн күрэстэригэр 900-тэн тахса оҕо кыттыбыта. Илья Васильев-Ылдьаа Хоточчу хоһооннорун ааҕыыга улахан дьоҥҥо күрэс ыытыллыбыта.

«Иэйии» тэрилтэ көҕүлээбит сааскы тэрээһинин “Өлүөнэ долгуннара” түмсүү чилиэнэ, Покровскай куорат олохтооҕо, уһуйааҥҥа литературнай куруһуок салайааччыта Анастасия Ющенко-Алгыстаана уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай сулууспатын туйгуна, Тааттатааҕы “Иэйии” түмсүү салайааччыта, Игидэй нэһилиэгин олохтооҕо Александра Жулева-Суһума иилээн-саҕалаан үрдүк таһымнаахтык ыыттылар.

Үөрүүлээх күн өрөгөй чааһыгар Ил Түмэн Бочуоттаах кыраамататынан “Иэйии” тэрилтэ көхтөөх чилиэннэрэ, ааптардара Мария Поскачина, Аграфена Павлова-Арыпыана, Игидэй нэһилиэгин баһылыгын Махтал суругунан кинигэ таһаарааччы Егор Федоров-Долун наҕараадаланнылар. Тэрилтэтин аатыттан Илья Ильич-Алмааска саҥа дьиэҕэ киирбитинэн эҕэрдэлээн тыыннаах сибэкки дьөрбөтүн кытта сэмэй бэлэҕи туттардылар.

«Сандал саас кэрэтэ» дьоро күҥҥэ кэлэн талааннарын көрдөрөн, биһирэбили ылбыт дьоммут туһунан сырдатттахха: Уус Алдантан Галина Аммосова салайааччылаах “Уһуктуу”, Тааттаттан Александра Жулева-Суһума салайааччылаах “Иэйии”, Ньурбаттан Дмитрий Пономарев салайааччылаах “Ньурба уоттара”, Дьокуускайтан Александра Стручкова-Сулустаана салайааччылаах “Сахалыы тыынынан”, Хаҥаластан Людмила Колесова салайааччылаах “Өлүөнэ долгуннара”, Дьокуускайтан Парасковья Стручкова-Саһарҕа салайааччылаах “Хоһоон хонуута”, Өктөмтөн СӨ суруйааччыларын, РФ суруналыыстарын сойуустарын чилиэнэ, Николай Егоров-Ньукулай Түөлбээкэп салайааччылаах “Үнүгэс”, Дьокуускайтан Евдокия Уварова-Чуохаана салайааччылаах “Дайар дорҕооннор” түмсүү, “Айар кут” анал аатынан Дьокуускайтан Диана Сутакова салайааччылаах “Ай-Арт” алгыстаах куттаах”, Илья Афанасьев-Алмаас салайааччылаах өрөспүүбүлүкэтээҕи “Иэйии” литературнай түмсүүлэр айар-суруйар дьонноро дьоҕурдарын көрдөрө, иэйиилэрин үллэстэ, итии чэйдээх сандалы тула олорон билсэ, санаа атастаһа  кэлбиттэр.

Дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлинэн Дьокуускайтан элбэх кинигэ ааптара, прозаик Илья Афанасьев-Алмаас, чилиэннэринэн суруйааччылар – Намтан Анатолий Софронов-Онтуон “Отуу уоттара” литературнай түмсүү чилиэнэ, Дьокуускайтан РФ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, анал байыаннай дьайыы бэтэрээнэ, “Айар кут” түмсүү чилиэнэ Валерий Никифоров-Суор Уола үлэлээтилэр.

Эрдэттэн куйаар ситиминэн ыытыллыбыт балаһыанньанан түмсүүлэр олохтоохтук тэринэн кэлэн бары үөрэ-көтө көхтөөхтүк кытыннылар. Күрэстэр түмүктэринэн “Сатабыллаах түмсүү” анал аатынан Хаҥалас улууһун “Өлүөнэ долгуннара”, “Кэрэ түмсүү” анал аатынан  Дьокуускайтан “Хоһоон хонуута”, “Иэйэр куттаах түмсүү” анал аатынан “Сахалыы тыынынан” түмсүү, “Сайдам түмсүү” анал аатынан “Дайар дорҕоон”, “Кэскиллээх түмсүү” анал аатынан Дьокуускайтан Диана Сутакова салайааччылаах “Ай-Арт” алгыстаах куттаах” түмсүү, “Ситиһиилээх түмсүү” анал аатынан Уус Алдантан “Уһуктуу” айар бөлөх, “Дьоһуннаах түмсүү” анал аатынан Хаҥаластан “Үнүгэс” түмсүү, “Сэргэх түмсүү” анал аатынан “Ньурба уоттара” түмсүү, “Дэгиттэр талааннаах түмсүү” өрөспүүбүлүкэтээҕи “Иэйии” литературнай түмсүү,  уонна Таатта Игидэйин “Иэйии” түмсүүтэ  “Сахалыы тыыннаах түмсүү” анал ааттарынан ааттаннылар.

“Бастыҥтан бастыҥ” анал аат кыайыылааҕынан Таатта Игидэйин “Иэйии” түмсүүтэ ааттанан үөрүү өрөгөйүн биллэ, өйдөбүнньүк бэлэх тутта. Кыттыылаахтар туоһу суруктарынан, кыайыылаахтар куубактарынан наҕараадаланнылар.

Тэрээһини СӨ үөрэҕириитин туйгуна, “Чэбдик” санаторий култуурунай чааһын салайар Надежда Ананина, Өктөмтөн Миролюба Саморцева-Саймыына, “Саха” көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа тэрийэн ыыппыт “Хоһоон түһүлгэтэ” көрүүтүн кыттыылааҕа, хоһоон, ырыа айааччы Николай Бурнашев-Куола Уола, Дьокуускайтан 84 саастаах Василиса Винокурова, Уус Алдантан култуура үлэһитэ Игнатий Слепцов, Сунтаартан биллиилээх ырыаһыт Анна Тотонова-Күн Күөрэгэйэ, эҕэрдэлэринэн ырыаларынан-тойуктарынан киэргэттилэр. Бириистээх көрдөөх оонньуулар, флешмоб үҥкүү ыытылынна, тойук дуорайда, оһуокай оройуттан тутулунна, уруккулуу, аныгылыы матыыбынан ырыа дьиэрэйдэ. Эдэр хоһоон айааччылар көхтөөхтөрө, талааннаахтара  сүргэбитин көтөхтө, үөртэ, инникилээх эбиппит диэн эрэли үөскэттэ.

«Иэйии» өрөспүүбүлүкэтээҕи литературнай кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ саха тылын чөл хаалларар, сайыннарар, байытар, үйэтитэр, айар куттаах дьону сэргэхситэр, түмэр сыаллаах ыыппыт “Сандал саас кэрэтэ”  түһүлгэтигэр 70-тан тахса киһи сылдьан, тэрээһинтэн астынан-дуоһуйан, хоһоонньуттар түһүлгэлэрин көҕүлээбит салайааччыга Илья Афанасьев-Алмааска,  махтанан  тарҕастылар.

«Иэйии» өрөспүүбүлүкэтээҕи литературнай кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ ыҥырыытын ылынан, күрэс ирдэбилинэн толору бэлэмнэнэн кэлэн талба талааннарын көрдөрөн, билиһиннэрэн, биһирэбили ылан барбыккытыгар, күндү айар куттаах доҕотторбутугар махталбытын этэбит. Барыгытыгар ситиһиилэри, этэҥҥэ буолууну баҕара хаалабыт.

Сахалыы саҥара сылдьаарыҥ

Дойдуну сахалыы таптаарыҥ,

Дойдубут кэхтибэт дьылҕатын

Сахалыы саҥаҕа көрдөөрүҥ.

Мария ПОСКАЧИНА, Марелла БАИШЕВА.