Сардаана Трофимова: «Сүүрүк буоларым үөһэттэн ыйыллыбыт курдуга»

Арассыыйа марафоҥҥа сүүрүүгэ биэс төгүллээх кыайыылааҕа Сардаана Трофимованы билбэт киһи Саха сиригэр суоҕа буолуо. Кинини төрөөбүт дойдутугар эрэ буолбакка, Арассыыйаҕа, Киргизияҕа киэн тутта ааттыыллар. Сардаана Саҥа дьыл өрөбүллэригэр дойдутугар Саха сиригэр сынньана, күүс-уох эбинэ кэлэ сырыттаҕына быыс булан кэпсэттибит. Бу күннэргэ эмиэ ыраах айаҥҥа, иккис дойду оҥостубут Киргизиятыгар төннөөрү бэлэмнэнэ сылдьар. Тириэньэрэ – аан дойду үс төгүллээх чөмпүйүөнэ, Европа сверхмарафоҥҥа икки төгүллээх чөмпүйүөнэ Татьяна Жиркова.

– Сардаана, оҕо сааһыҥ, дойдуҥ туһунан кэпсээ эрэ.

– Үөһээ Бүлүү улууһун Тамалакааныттан төрүттээхпин. Ийэм дойдута, оҕо сааһым онно ааспыта. Саргылаана диэн миигиттэн 15 мүнүүтэнэн эрдэ төрөөбүт эдьиийдээхпин. Аҕабыт олох кыра сырыттахпытына, быраатым саҥа төрөөбүтүн кэннэ суох буолбута. Онон биһиги таайбыт аҕабытын солбуйан аҕабыт курдук таптаан, харыстаан иитиспитэ.

Ийэм сарсыарда аайы дьарык­танара, ону үтүктэрим. Аан бастаан оннук успуор­ка сыстыбытым, онтон сыыйа сүүрэр буолбутум. Тоҕо эрэ дьонум миигин кыра эрдэхпиттэн идэтийбит сүүрүк буолуо дииллэрэ, атахпын харыс­тыыллара. Дэриэбинэҕэ оҕолору сүүрэн куотар этим, онтон ыла арааһа бэйэм кыахпар эрэнэр, ситиһиигэ талаһар буолбутум. 8-с кылааска диэри дойдубар үөрэммитим. 10-с кылааска Дьокуускай куоракка  көһөн кэлэн успуорт оскуолатыгар үөрэммитим. Онтон ыла сүүрүүнэн дьаныардаахтык дьарыктаммытым.

– Сүүрүү көрүҥэ элбэх, онтон эн хайдах марафону талбыккыный?

– Марафону кыра эрдэхпиттэн сэҥээрэр этим. Сааһым ситтэҕинэ марафоҥҥа сүүрүөм диэн оҕо эрдэхпиттэн саныырым. Эбэм атаҕым тилэҕэр мэҥнээҕим иһин үөһэттэн ыйыллыбыт бэлиэ, сүүрүүк эрэ дьоҥҥо маннык баар буолуон сөп диирэ. Киниэхэ эмиэ миэнин курдук мэҥ баара, ха­­йыһарынан бэркэ сүүрэрэ. Өссө биир түгэни өйдөөн хаалбыппын, тастыҥ эдьиийим Таҥха кэмигэр кумааҕыны уматан күлүк көрбүппүтүгэр, сүүрэн иһэр ат уонна ытыстарын таһына турар дьон көстүбүттэригэр, чуолкай сүүрүк буолар эбиккин диэбитэ. Аны, сахалар тулуурдаахтар, уһун тыыннаахтар, уһунньуттар диэн оҕо эрдэхпиттэн истэр этим, баҕар, ол барыта өйбөр иҥэн сүүрэрбэр, онтон марафону таларбар сабыдыаллаабыта буолуо.

– Оскуола кэнниттэн хан­на үөрэммиккиний, успуорка карьераҥ хаһааҥҥыттан саҕаламмытай?

– Оскуоланы Дьокуускайга бүтэрэн бараммын, ХИФУ физкултуура уонна успуорт институтугар киирэн үөрэммитим. Аан бас­­таан 2011 сыллаахха классичес­кай марафоҥҥа сүүрэн холонон көрбүтүм уонна тута спуорт маастарын нуорматын толорбутум. Ол кэннэ Татьяна Жиркованы көрдөһөммүн, миигин уонна Надежда Сергеева-Буту дьарыктаан барбыта.

2013 сыллаахха саас Москваҕа Арассыыйа чөмпүйэ­нээтигэр кыттан бу иннинээҕи көрдөрүүбүн 5 мүнүүтэнэн тупсаран, дистанцияны 2 чаас 38 мүнүүтэнэн кэлэн бэһис түмүгү көрдөрбүтүм. Ол сыл күһүнүгэр Омскайга иккис миэстэни ылары ситиспитим. Дьэ, онтон ситиһии кэлэн барбыта. Бэйэм кыахпар, күүспэр эрэнэр, хоттордохпуна даҕаны санаабын түһэрбэт, инним эрэ диэки эрэллээхтик көрөр буол­бутум.

– Төрөөбүт дойдуҥ, уопса­йынан, өрөспүүбүлүкэ төһө көмөлөһөрүй?

– Дойдум дьоно, өрөспүү­бүлүкэм мэлдьи өйүүр. Саха сирин Успуордун министиэристибэтигэр уонна Чэпчэки атлетикатын федерациятыгар өйөбүллэрин иһин махтанабын. Сбордарбар тэрээһин өттүнэн көмөлөрө олус улахан суолталаах. Биир дойдулаахтарбар, мин туспар «ыалдьааччыларга» эмиэ махталым улахан.

– Улахан марафоннарга хайдах бэлэмнэнэҕин, биир кэмник дуу, бэйэҕэр ирдэбилиҥ арыый атын дуу?

– Ханнык баҕарар күрэхтэ­һиилэргэ, араарбакка, дууһабын ууран туран, туох баар кыахпынан эрчиллэбин. Бэйэбэр ирдэбилим уларыйбат, ситиһии диэки инним хоту барар сыал-сорук туруорабын.

– Бүтэһик күрэххэр көрдө­рүүгүттэн астымматах курдук этиҥ?

– Бүтэһик стартым көрдөрүүтэ, дьиҥинэн, куһаҕана суох этэ. Ааспыт сылга Арассыыйаҕа итинник көрдөрүүнү ким даҕаны ситиспэтэҕэ. Ол эрээри, бэйэбиттэн өссө үрдүк көрдөрүүнү эрэйбит буоламмын,  астымматаҕым.

– Эн уруккуттан Кирги­зияҕа сборданаҕын, эрчиллэр сири хайдах талаҕыт?

– Киргизия тириэньэрим Татьяна Жиркова сүүрэр кэмигэр бэйэтэ дьарыктаммыт дойдута буолар, ол иһин этинэн-­хаанынан билэр сирэ. Сүүрүүктэр эрчиллэллэригэр үтүө сир. Биһиги Бостери диэн дэриэбинэҕэ олоробут. Муора таһымыттан 1600 үөһэ турар, ол иһин тыынарга ыарахан, ону биһиги дьарыкпытыгар туһанабыт. Аны сүүрэргэ, эрчиллэргэ туох баар усулуобуйа баар, буор сиринэн да, аспаалынан да сүүрүөххэ сөп, ыраас салгынынан тыынаҕын. Килиимэтэ сымнаһыар буолан сылы эргиччи дьарыктаныахха сөп. Киргизияҕа 2013 сылтан олоробун, дьарыктанабын.

– Киргизия сүүмэрдэммит хамаандатын аатыттан күрэхтэһиэхпин баҕарабын диэбитиҥ. Аны ити судаа­рыстыба гражданствотын ыллыҥ…

– Киргизия мин кэнники 10-н тахса сылга олорор, эрчиллэр сирим. Дойдубунааҕар элбэхтэ сылдьабын, ол иһин иккис дойдум курдук саныыбын. Мантан күүс-уох ылынабын, бэйэм дойдум курдук таптыыбын, ытыктыыбын.  Ол иһин иккис дойду оҥос­тубут сирбин аан дойду таһымыгар күрэхтэһиилэргэ көмүскүүрбүнэн киэн туттабын.

– Бары да эрэммиппит, биһиги кыыспыт ааспыт Олимпиадаҕа кыттыа диэн, хомойуох иһин, иккитэ оннук кыаҕы сарбыйбыттара кыһыылаах. 2024 с. Парижка буолар Олимпиадаҕа кыттар кыах баар дуо?

– Ааспыт Олимпиадаҕа хааччахтааһыннарга түбэһэн, оннук кыах бэриллибэтэҕэ. Оттон кэлэр Олимпийскай оонньуулар туһунан билиҥҥитэ туох даҕаны биллибэт. Билигин Аан дойдутааҕы олимпийскай кэмитиэт миэхэ 2024 сылга Париж олимпиадатыгар кыттыаххын сөп диэн көҥүл биэрэрин кэтэһэ сылдьабыт. Көҥүл биэрдилэр даҕаны олимпийскай нуорманы толорорго үлэлэһэн барыахпыт.

– Сардаана, иллэҥ кэмҥэр тугунан дьарыктанаҕын, тугу гынаргын астынаҕын,  хобби диэн баар дуу?

– Саҥа киинэлэр таҕыстахтарына, бириэмэ булан көрө сатыыбын. Ардыгар кинигэ ааҕабын, кэнники детективтэри интэриэһиргиир буоллум. Хоббим – үүнээйилэри хомуйан хатарабын уонна эпоксидтан киэргэллэри оҥоробун. Бэйэм илиибинэн тутан-хабан оҥорбуппуттан наһаа астынабын. Уруһуйдуурга үөрэммитим, куһаҕана суохтук сатанар диэммин үөрэбин.

– Сардаана, кэпсээниҥ иһин махтал. Ситиһиилэри!

Хаартыскалар

Сардаана Трофимова дьиэтээҕи архыыбыттан.