Саргылаана Игнатьева: “Сорук – бренд-хайысханы тобулуу”

Бу күннэргэ РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Арктическай судаарыстыбаннай култуура уонна ускуустуба институтун ректорыгар Саргылаана Игнатьеваҕа «РФ үрдүк үөрэҕин кыһатын үтүөлээх үлэһитэ» бочуоттаах ааты иҥэрэр ыйаахха илии баттаата.

Ректор анал квалификациялаах исписэлиистэри бэлэмнииргэ научнай-педагогическай үлэҕэ үтүөлэрин иһин уонна өр сыллаах кэскиллээх үлэтин иһин бу үрдүк наҕарааданан бэлиэтэннэ. Аны соторутааҕыта Арктическай судаарыстыбаннай култуура уонна ускуустуба института дойду 21 үрдүк үөрэҕин кыһатын кытта Бүтүн Арассыыйатааҕы «Приоритет-2030» бырагыраамаҕа кыттан, 8 кыайыылаах иһигэр киирсибитэ. Ситиһииттэн ситиһии саҕыллан иһэр.

“Саха сирэ” хаһыат” бүгүҥҥү ыалдьыта – РФ үрдүк үөрэҕин кыһатын үтүөлээх үлэһитэ, Арктическай судаарыстыбаннай култуура уонна ускуустуба  институтун ректора Саргылаана Игнатьева.

Интэриэс да, ирдэбил да улахан

– Саргылаана Семеновна, быйылгы сыл эйиэхэ тус бэ­­йэҕэр уонна салайар тэрилтэҕэр ситиһиини тосхойдо. Арассыыйа таһымнаах “Приоритет 2030” бырагы­раамаҕа кыайыы курдук сүҥкэн ситиһии хайдах кэллэ?

– РФ Үөрэхтээһинин уонна наукатын министиэристибэтин көҕүлээһининэн 2021 сылтан «Наука уонна университет» национальнай бырайыак чэрчитинэн “Приоритет-2030” быраагыраама түстэммитэ. Куонкуруска кыа­йыылаах үрдүк үөрэх кыһаларыгар кэскиллээхтик сайдалларыгар анал эбии үбүлээһини көрөр. Былырыын РФ 21 үрдүк үөрэҕин  кыһата бу куонкуруска кыттыбытыттан 5 кыайыылаа­ҕы талбыттара. АГИКИ 6-с миэс­тэҕэ тиксэн хаалбыта. Биллэн турар, муҥутуур кыайыылаахтар ахсааннарыгар Гнесиннэр ааттарынан, ВГИК курдук аатырбыт култуура үрдүк кыһалара биэс бастыҥ иһигэр киирбиттэрэ. 2030 сылга диэри барар бырагыраамаҕа федеральнай үбүлээһинтэн эбии үп көрүллэр. Быйылгы үбүлээһин 72 мөлүйүөн солкуобай, кэлэр сылларга үрдээн иһиэхтээх. Онон интэриэс да, ирдэбил да улахан.

Кыайыы – кэлэктиип үлэтин түмүгэ

– Эһигини кытта Уһук Илинтэн култуура салаатын ханнык кыһалара куонкуруска кыттыыны ыллылар?

– Дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин былырыын Илиҥҥи экэнэмиичэскэй пуорумҥа «Арктика уонна Уһук Илин 21-с үйэҕэ инники күөҥҥэ сылдьар эрэгийиэннэринэн буолуо­ҕа» диэн этэн турар. Уокурук сиригэр-уотугар 36 университет уонна институт баар. Онон дойду баһылыга бэлиэтээбитин курдук, үрдүк үөрэх кыһалара дьон олоҕо, экэниэмикэ сайдыытын түстүүр исписэлиис­тэри бэлэмнээн таһаарар сүрүн кииннэринэн буолуох­таахтар диэн улахан сорук турар. Уһук Илин уокуругар култуура уонна ускуустуба салаатын испи­сэлиистэрин бэлэмнээн таһаа­рар 4 үрдүк үөрэх кыһата баар: Владивостокка, Улан-Удэҕэ, Хабаровскайга уонна Дьокуускайга. «Приоритет-2030» куонкуруска биһигини тэҥэ Улан-Удэ уонна Хабаровскай институттара кыттыбыттара. Онон айар, кыахтаах, талааннаах ыччаттары үөрэтэр, иитэр үрдүк үөрэх кыһаларыттан биһиги инники күөҥҥэ тахсыбыппыт, биллэн турар, үөрүүлээх уонна эппиэтинэстээх. Бу кыайыыны институт салалтатын – проректордар, бэрэпиэс­сэрдэр куолаан ситистибит.  Биһиги былырыын бу куонкуруска эмиэ кыттыбыппыт. Онно Арассыыйа ааттаах-суоллаах үрдүк үөрэхтэрин кыһаларын кытта биир тэҥҥэ киирсибит буолан, туох өрүккэ үлэлэһэрбитигэр, туохха ордук болҕомтону ууруохтаахпытыгар анаан үлэлэспиппит.  Саҥа үктэлгэ тахсыбыт үрдүк үөрэх кыһатын быһыытынан үөрэх саҥа көрүҥнэрин, аныгы тосхоллорун торумнаан, сонун сүүрээннэри  олоххо киллэриэхтээхпит. Ол эбэтэр, Арассыыйаҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга биллэр бренд-ха­­йысханы  тобулан таһаарыы соруга турар.

Холбоһуктаах тэрилтэлэри кытта алтыһан үлэлээһин

– АГИКИ араас үөрэх кыһаларын кытта бииргэ үлэлиирин туһунан өрүү истэбин.

– «Приоритет-2030» бырагыраама сүрүн ирдэбилэ – кыа­йыылаах үрдүк үөрэх кыһата бырайыагы олоххо киллэ­риигэ суос-соҕотоҕун үлэлиэ суохтаах. Хас даҕаны университеты, научнай тэрилтэни кытта бииргэ үлэлээһин тэриллиэхтээх. Бу хайысханан биһиги үлэлээбиппит ыраатта. Ол курдук, креативнай экэниэмикэни сайыннарыыга холобурга сылдьар, европейскай үөрэх тиһигин киллэрбит, Британия дизайн-оскуолатыгар олоҕуран тэриллибит Universal University, Санкт-Петербурдааҕы, Мурманскайдааҕы Хотугулуу-Арктическай, Уһук Илиннээҕи, Хотугулуу-Илиҥҥи, Аркти­ческайдааҕы технологическай федеральнай университеттары, Чурапчытааҕы физкултуура институтун курдук үрдүк үөрэх кыһаларын кытта бииргэ үлэлии олоробут. Өрөспүүбүлүкэбитигэр Хотугу сир бигэ тирэхтээх сайдыытын научнай-үөрэтэр киинэ тэриллибитэ. Бу научнай чинчи­йиилэринэн дьарыктанар тэрилтэни кытта бииргэ алтыһан үлэлиир былааннаахпыт. Ону таһынан, Гуманитарнай чинчи­йии институтун, национальнай бибилэтиэкэни кытта биир ха­­йысхалаах үлэни ыытыахпыт.

Аныгы технологияны олоххо киллэриигэ араас хайысхалаах тэрилтэлэри кытта бииргэ үлэлиэхтээхпит. Ол курдук, киинэ салаатыгар “Сахафильм” тэрилтэни, Саха сирин сайдыытын корпорациятын, “Килиэп кэмбинээтэ”, “Сахабулт” хампаанньалары кытта бииргэ үлэлиэхпит. Бииргэ үлэлиир тэрилтэлэрбит “маннык технологиялар наадалар” диэн биһиэхэ сакаас оҥороллор. Онон сирдэтэн, үөрэх былаанын оҥо­руохпут. Бу “Приоритет-2030” бырагыраама эмиэ биир сүрүн ирдэбилэ.

“Прометейчик” кыайыыга оруола

– «Приоритет-2030» бы­рагыраама өссө туох ирдэбили туруорарый?

– Үлэ уһуйаантан уонна оскуо­латтан саҕыллан, үүнэр көлүөнэни эстетическэй уонна патриотическай иитии тэҥҥэ барыах­таах. Ыччаты сиэргэ-туомҥа иитии бу икки хайысхаттан саҕаланар. Дьэ, ону ситиһэргэ биһиги бэ­­йэбит халыыппытынан үөрэппэккэ, аан дойдутааҕы уопуту туһанар инниттэн үрдүк кылаастаах исписэлиистэри кытта алтыһан үлэлиэхтээхпит. Ол исписэлиистэри манна аҕалан, кинилэри кытта бииргэ үлэлээн, ханна да суох ураты үөрэх уонна иитии бырагыраамаларын олоххо киллиэ­риэхпит.  АГИКИ уһуйааннары уонна оҕо садтарын кытта бииргэ үлэлиирэ куонкуруска кыттыы сүрүн ирдэбилигэр сөп түбэһэн биэрбитэ. Киин куоракка диэн олох инники күөнүгэр сылдьар уһуйааны кытта бииргэ үлэлэспиппит 4-с сыла. Саҥа түөлбэҕэ биһиги бас­таан Арктическай институт инновационнай былаһааккатын тэрийбиппит. Онно оскуолаҕа кии­риэн иннинээҕи саастаах оҕолорго анаан муусукаҕа, тыйаатыр ха­­йысхатыгар, үҥкүүгэ уонна уруһуйга устуудьуйалары тэрийбиппит. Бу кэм устата преподавателлэрбит уонна устудьуоннарбыт үлэлэрин түмүгэ – “Уһулуччу та­­лааннаах оҕолору кытта үлэ” бырагырааматын торумнаан оҥордулар. Ол эбэтэр Москва педагогичес­кай академиятын кытта бииргэ үлэлэһэн, өрөспүүбүлүкэҕэ үлэ уопутун тарҕатар кыах­таах эспэримиэнниир былааһакка үүнэн таҕыста. “Прометей” түөлбэҕэ өрөспүүбүлүкэҕэ суох улахан оскуола аһыллаары турар. “Прометейчик” уһуйааны кытта үлэбит салгыытынан бу оскуолаҕа Оҕо ускуустубатын оскуолатын аһаары бэлэмнэнэбит. Сүрүннээн муусукаҕа уонна уруһуйга оҕо уопсай сайдыытыгар уонна анал идэҕэ бэлэмнээн уһуйуу бырагырааманан үлэлиэхпит.

Сайдыы саҕахтара

– Үгүс үлэ ыытыллыыһы. Маныаха институт дьиэтин иэнэ кыараҕас буолбатах дуо?

– Биллэн турар, баҕа хоту дэлэй  миэстэ суох. Ол иһин ону саҥардарга сонун тосхоллору оҥорон, кыттар буоллахпыт. Бастатан туран, хас биирдии кэбиниэт уларыйа сылдьар элбэх үлэни ыытар киин курдук оҥоһуллуоҕа. Устудьуоннарга аналлаах сыыппара технологиятынан үлэ киинэ, мультимедийнэй павильон, мастарыскыайдар, аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир тэрил, муусука үстүрүмүөнэ, саҥа истииллээх устуудьуйалар баар буолуохтара, институт баазатыгар үлэлиэхтэрэ. Маны таһынан, Үлэ кыбартаалыгар биэс улахан сааланы биһиэхэ биэрэллэр. Онно дизайнердар, худуоһунньуктар, ювелирдар, муодалар барыахтара. Биллэн турар, сайдыы саҕыллар сиригэр үлэлиир ыччаттарбыт аттыларыгар айа-тута сылдьар дьону кытта алтыһан, сонун сүүрээн бөҕө үөскээн тахсарын эрэнэ кэтэһэбит.

… “Приоритет-2030” бырагыраама кыайыылааҕа Арктическай култуура уонна ускуустуба институтун ректора Светлана Игнатьева кэпсэтиибит түмүгэр бу улахан суолталаах тэрээһиҥҥэ кыайбыт үрдүк үөрэх кыһатын инники былааннарын туһунан Ил Дархан Айсен Николаевка сиһилии билиһиннэрбитин бэлиэтээтэ.