Сэбээн Күөлтэн төрүттээх булчут Маарыйа

Аныгы сайдыылаах үйэҕэ дьахталлар эр дьонтон хаалсыбакка, аар тайҕаларыгар бултуу бараллар, күһүн-саас кустууллар-хаастыыллар. Маннык сэдэх дьарыктаах дьахталлартан биирдэстэринэн Мэҥэ Хаҥалас Тиэлиги сэл. олохтооҕо Мария Степанова буолар.

Кини Кэбээйи улууһун Сэбээн Күөлүттэн төрүттээх да буолан, маннык бултаан эрдэҕэ дии саныыгын. Ол курдук, эһээтэ Степанов Федор Николаевич каадырабай булчут буолан, соҕотоҕун хайыһарынан кыыллары эккирэтэн бултуйарын туһунан ийэтэ кэпсиирин умнубат. Бултуурун таһынан, ыстаадаҕа табаһыттыыра. Онон холкуоска уонна сопхуоска бэйэтин олоҕун булка уонна табаны иитиигэ анаабыта.

Дьигдьигэ

— Булка оҕо эрдэхпиттэн сылдьабын. Аҕам илдьэ сылдьааччы, хапкааҥҥа, туһахха киниттэн үөрэммитим. Аҕам Климент Васильевич Протопопов үлэ бэтэрээнэ этэ, бастыҥ суоппар уонна булчут быһыытынан биллэрэ. Оччолорго дьиэ кэргэнинэн балааккаҕа хоно сытан балыктыы барар кэмнэрбин билигин күндүтүк саныыбын. Тиэлигигэ кийииттээн олорбутум 20‑тэн тахса сыл буолла. Мин манна Дьигдьи диэн күөлгэ кустуубун, хаастыыбын, андылыыбын. Кустуурбар духовой маногунан хайаан даҕаны угуйабын. Икки сыллааҕыта угуйуу күрэҕэр кыттан турабын. Ол эрээри, билиҥҥитэ үүтээним суох. Дьигдьи эбэ сис анныгар турар. Дэриэбинэттэн чугас буолан, соҕотох сылдьарбар үчүгэй. Күһүн кэргэммин кытта ыраах сытар күөллэргэ барсааччыбын. Биһиги диэки туртас да, таба да син баар. Мас көтөрө быйыл элбээбит диэххэ сөп. Айан суолугар көрөөччүбүт. Кус-хаас лаппа биллэр буолла, күһүн элбэхтик төнүннэ, — диир Мария Климентовна.

Булчут дьахтарга ох саанан дьарыктанара эмиэ көмөлөстөҕө эрдэҕэ дии саныыгын. Бу көрүҥүнэн үлүһүйбүтэ үһүс сыла буолбут. Күрэхтэһиилэргэ кыттан, бириистээх да миэстэлэргэ тиксээччи. Буулдьанан ытыынан эмиэ дьарыктанар, үһүс разряд нуорматын толорбут. Онон улуустааҕы комплекснай спартакиадаларга кыттан, нэһилиэгин чиэһин көмүскүүр.

— Тиэлиги булчуттарын барыларын да кытта билсэбин, кэпсэтэбин, кырдьаҕастартан сүбэ-ама ылабын. Миэхэ холобур буолар дьонум, эппитим курдук, аҕам, убайым уонна кэргэним. Булт мындырдарыгар элбэхтик үөрэппиттэрэ, үөрэтэллэр даҕаны, — диэтэ салгыы кини.

Булт уонна иис аргыстаах

Ийэтин туһунан элбэҕи кэпсиэххэ сөп. Ийэтэ Протопопова Елена Федоровна эмиэ Сэбээн Күөлгэ улааппыта. Олоҕо потребительскай кэпэрээссийэни кытта быһаччы сибээстээх, “Сэбиэскэй кэпэрээссийэ туйгуна” бэлиэлээх. Үлэлээн бүтэн, биэнсийэҕэ тахсан баран сарыыттан, түүлээхтэн уонна хоруоҥкаттан араас оҥоһуктары тигэрэ. Онон таптыыр дьарыга кэлин декоративнай-прикладной иискэ кубулуйбут. Үлэ бэтэрээнэ, “Ийэ буолуу” 2 истиэпэннээх мэтээллээх Елена Федоровна үгүс быыстапкаларга кыттыбыта.

— “Хоту дойду баайа-2014 с.” норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапкаҕа дьупулуомунан наҕараадаламмыта. “Норуот ускуустубатын бастыҥ айымньыта” куонкуруска “Национальнай таҥас-сап” номинацияҕа лауреат буолар чиэскэ тиксибитэ. “Булт-Экспо‑2014” сэртипикээттээх. “Саха сирэ — маастардар дойдулара” өрөспүүбүлүкэтээҕи 9‑с быыстапка-дьаарбаҥкаҕа кырааматанан бэлиэтэммитэ. Ийэм “СӨ норуотун уус-уран оҥоһуктарын маастара” ааты 2016 с. ылбытынан бары киэн туттабыт. Кини тикпит эбээн национальнай таҥаһа көрүөхтэн үчүгэй буолааччы. Дьахтар уонна эр киһи оҕуруолаах таҥаһа-саба сүрдээх мындыр үлэттэн тахсар буоллаҕа. Бэйэ төрүт дьарыгын билииттэн, булду кэрэхсииртэн. Кини үлэлэригэр таба тириититтэн уонна чубуку тириититтэн тигиллибит таҥастар бааллар. Ону ийэм барахсан хоту дойду уустук усулуобуйатыгар үлэлииргэ-олорорго анаан-минээн тикпитин киһи киэн тутта кэпсиэн сөп. Тирииттэн тигиилэригэр төрүт технологияны умнубакка, илдьэ сылдьара үчүгэй.

Баҕар, сорохтор ааҕан баран, бэйэтэ хайдах бултуурун кэпсээбэккэ, иис туһунан кэпсиир дуу дии саныахтара. Сэбээн Күөлгэ төрөөбүт, онно улааппыт буолан, ийэм төрүт дьарыгы тута сылдьара кэрэхсэбиллээх. Ол, хайдаҕын да иһин, булду кытта быһаччы ситимнээх эбээт. Ийэм айымньылаах үлэтин Кэбээйи улууһун Култуураҕа управлениета сөпкө сыаналаан, “Саха сирин киэн туттуута‑2022 с.” (“Гордость Якутии‑2022 г.) норуот бириэмийэтигэр оччолорго түһэрбитигэр дьиэ кэргэнэ махтанабыт, — диэн бэрт сэргэх сэһэннээх буолла булчутум.

Эдьиийэ Алена Протопопова Сэбээн орто оскуолатын бүтэрэн баран, ыстаадаҕа үлэлээбитэ. Улахан уола байыаннай дьайыыга сылдьар, Ийэ дойдутун көмүскүүр. Алена Климентовна “Сэбээн” МУП-ка таба иитиитин исписэлииһинэн үлэлээбитэ. Билигин биэнсийэҕэ олорор, эмиэ иистэнэр, чуолаан, аныгы истиилинэн тигиини баһылаабыт. Убайа Клим Климентович 15 сыл “Кировскай” сопхуоска суоппардаабыта, онтон Мэҥэ Хаҥалас улууһугар көһөн, ааттаах булчут, балыксыт быһыытынан биллэр.

“Эһиил буулдьа саа ылыныам”

— Быйыл саарбаҕа, саһылга, куобахха сылдьа сатаатым да, кыайан таба туппатым. Билиҥҥитэ улахан кыылга сылдьа иликпин. Эһиил буулдьа саа ылынаары сылдьабын, бултуйдахпына кэпсиэм, — диэн эрэннэрдэ Мариям.

Дэгиттэр дьарыктаах Мария кэргэнэ Никита суоппар. Кыыһа Анастастия Чурапчыга 2‑с куурус устудьуона. Байдам диэн сиэнэ уһуйааҥҥа сылдьар. Мария дьонун курдук, тириинэн, оҕуруонан иистэнэрин сөбүлүүр. Билигин булчуттарга булт тэриллэрин тигэр. Онон “патронтаж разгрузка”, сааҕа чехол, сидушка эҥин тигэн атыылыыр.

Дьэ, бу курдук, сэргэх кэпсээннээх Мария Степановаҕа Баай Байанайа мичик гыннын!