Сэрэхтээх буолуу туһунан

Бастакы уонна сүрүн ньыма – «киберугроза» хантан кэлиэн сөбүн билии буолар. Интернет нөҥүө албыннааһын уонна уоруу туһунан саҥа ыстатыйалары ааҕын, видеолары көрүҥ. Ол курдук, куһаҕан интернет саайтка киирэн эбэтэр уорбаланар электроннай суругу тута быһааран биэриэххит.

Тэрилтэ систиэмэтигэр үлэлиир буоллаххытына, парольгут араас улаханнаах буукубаларынан, сыыппараларынан уонна символларынан суруллуохтаах. Төһөннөн ыарахан – оччоннон үчүгэй. Ханнык да түгэҥҥэ эһиги парольгутун кимиэхэ да этимэҥ уонна 3-4 ый арыттаах кэмҥэ уларытар табыгастаах буолар.

Үлэҕит уонна бэйэҕит бас билэр электроннай почталарын холбоон бииргэ туһанар хайаан да көҥүллэммэт. Корпоративнай почтаны бэйэҕит суруйсуугутугар уонна араас сайтарга кииригэ туһанымаҥ. «Киберугроза» саамай киэҥник тарҕаммыт көрүҥэ «фишинг» диэн буолар. Холобур, эһиги почтаҕытыгар биллибэт сыылкалаах сурук кэлиэн сөп, ол сыылканы баттатаххытына компьютерга куһаҕан бырагыраамма киирэн, алдьатыан эбэтэр үлэҕитин тохтотуон сөп. Бу курдук албыннааһын утары бастыҥ ньыма – почтаны ыытааччы аатын-суолун уонна сурук ис хоһоонун болҕомтолоохтук ааҕыы. Оннук ис хоһоонноох суругу кэтэспэт буоллаххытына эбэтэр ыытаачы аадырыһа сыыһалаах суруллубут буоллаҕына – куттаммакка сотторуохха сөп.

Сымыйа рекламалар

Интернеты сөпкө туһаныы биир сүрүн быраабылата — араас биллэриилэртэн сэрэхтээх буолааһын. Биллэн турар, хас биирдии биллэрииттэн куттаныллыбат, ол эрэн бүтэһик кэмҥэ интернет эйгэтэ улаатан, куһаҕан албын биллэриилэр эмиэ элбээтилэр. Онтон куотунар туһугар хайдах да түгэҥҥэ билбэт саайткытыгар биллэрии сылкаларын баттааман.

Сэрэниҥ, вирус!

Үлэбит кэмигэр араас компьютернай бырагырааманан туһаныы биһиги олохпут быстыспат сорҕото буолаллар. Бэчээккэ, табыл уонна презентация оҥоруутугар аналлаах бырагырааммалар үксүгэр үлэ компьютерыгар эрдэттэн баар буолаллар. Ол эрэн эһиги көрдүүр бырагырааммаҕыт суох буоллаҕына, тугу гыныахха сөбүй?  Бастатан туран бэйэҕит интернекка киирэн көрдөөмөҥ, хачайдаамаҥ. Тоҕо диэтэр сыыһа саайтка киирэн, вирустаах бырагырааммаҕа түбэһэн эрэйи көрүөххүтүн сөп. Оннук буолбатын туһугар аан бастакыннан үлэҕит программиһыгар эбэтэр салайааччыгытыгар биллиҥ.

Компьютер вирустарын утары саамай тарҕаммыт көмүскэл антивирус буолар. Оннук бырагыраамма хас биирдии компьютерга баар буолуохтаах. Куруутун туһаныҥ, хайаан да ханнык да баҕарар флешканы уонна электроннай суругунан ылбыт файлгытын бэрэбиэркэлээҥ.

Бу ньымалары билэн-көрөн, бэйэҕитин уонна үлэҕитин кутталтан туоратыҥ.