Сэрии сылын оҕото байыаннай дьайыыга кыттар биир дойдулаахтарыгар көмөлөстө

Сунтаарбыт улууһугар анал байыаннай дьайыыга сылдьар биир дойдулаахтарбытыгар көмөнү оҥоруу тохтообокко утумнаахтык ыытыллар: ким нэһилиэгинэн, кэлэктиибинэн, түмсүүлэринэн кыах баарынан араас хабааннаах көмөнү тэрийэн, тирэх пууннар, волонтердар көмөлөрүнэн туһааннаах сирдэринэн тириэрдэллэр.

Маны таһынан байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан Сунтаар улууһун баһылыга Анатолий Григорьев салалталаах бөлөх 7-тэ анал байыаннай дьайыы буола турар сиригэр тиийэ сырытта, биир дойдулаахтарын көрсөн, уолаттарга наадалаах тэриллэри, малы-салы илдьэн туттардылар. Төрөөбүт дойдуларыттан тэйэн, байыаннай дьайыы хонуутугар дойду туһугар туруулаһа сылдьар хорсун байыастарбытыгар бу маннык төрүт дойду сылааһын, биир дойдулаахтарын алгыһын илдьэ сылдьар көмө тиийэрэ санааларын бөҕөргөтөрө, күүстэригэр күүс эбэрэ чахчы.

Бу маннык сомоҕо түмсүү көмөтүн таһынан биирдиилээн дьон ис сүрэҕиттэн кыһаллан, долгуйан туран биир дойдулаахтарбытыгар аадырыстаан тус көмөлөрүн ыыталлара өрүү үөрдэр. Ол курдук, бу соторутааҕыта Дьокуускайга олорор Элгээйиттэн төрүттээх үлэ, тыыл бэтэрээнэ, “Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар килбиэннээх үлэтин иһин”, “Советскай Сойуус маршалала Жуков” мэтээллэр, “Гражданскай килбиэн”, “Саха музейын бэтэрээнэ” бэлиэлэр, ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтин махтал суруктарын, Улуу Кыайыы үбүлүөйдээх мэтээллэрин хаһаайкалара, сэрии сылын оҕото Мария Васильевна Шадринова СВО-ҕа сылдьар уолаттарбытыгар анаан харчынан көмөнү оҥордо. Аҕам саастаах биир дойдулаахпыт Дьокуускай куораттан Сунтаар улууһун бэрэстэбиитэлин булан, киниэхэ тахсан, дьиэтигэр ыҥыран 100 тыһ. солкуобайы уу харчынан туттарда! Анал байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарбыт бэйэлэрэ көрүүлэринэн суһал наада тэриллэрин ылалларыгар диэн тус көмөтүн тириэрдэрин эттэ.

Мария Васильевна биир дойдулаахтарын оҕолоругар ис сүрэҕиттэн ыалдьарын, кинилэр этэҥҥэ дойдуларыгар эргиллэн кэлэллэригэр баҕалааҕын этэн туран, бу ыытар харчытыттан 50 тыһ. солк. Элгээйиттэн сылдьар байыаска, оттон аҥаарын – 50 тыһ. солк. – Сунтаар улууһуттан сылдьар уолга аадырыстыырын туһунан улуус бэрэстэбиитэлигэр этэн туран туттарбыт. Сунтаар бэрэстэбиитэлэ улуус дьаһалтатын кытта сүбэлэһэн, 50 тыһ. солк. Элгээйиттэн анал байыаннай дьайыыга дойду иһин туруулаһа сылдьар Анатолий А. ыытта. Оттон көмө аҥаарын – 50 тыһ. солк., Сунтаартан сылдьар Виталий В. ыыттылар. Уолаттар билигин иккиэн биир хайысханан бааллар. Иккиэн дойду иһин баҕа өттүнэн анал байыаннай дьайыыга сылдьыбыттара балачча кэм буолбут. Биһиги Анатолий А. кытта сибээскэ тахсан, Мария Васильевна көмөтүн туппутун туһунан ситимнэһэн, кэм булан кэпсэтэ сырыттыбыт. Анатолий туһунан кэпсиир буоллахха, уол Элгээйи нэһилиэгин олохтооҕо, 2022 с. мобилизацияны күүтэ сатаан баран, бэйэтэ баҕатынан анал байыаннай дьайыы зонатыгар барарга быһаарыммыт. 2023 с. тохсунньутугар хантараак баттаһан, Хабаровскай куораттан Украинаҕа көппүт, ураты (специализированнай) аналлаах 14-с биригээдэҕэ тиийэн 15 күннээх үөрэтиини ааспыт. Байыаннай хатарыыны Запорожье уобалаһын Урожайнай диэн бөһүөлэгэр өстөөх кимэн киириитин утарсыыга ааспыт. Манна атаҕар бааһырыыны ылан, Ростов-на-Дону баар госпитальга эмтэммит. Бу сыттаҕына Саха сириттэн волонтер кыргыттар кэлэн көрсүбүттэрин олус истиҥник, махтана ахтар:

– Саха сириттэн көмө кэлиитэ олус үчүгэй. Бааһыран сытар кэммэр волонтер кыргыттар ыйан-кэрдэн, докумуоммун оҥорторорго сүүрэн-көтөн, Хотугу Кавказка Пятигорскайга санаторийга баран эмтэммитим. Манна сытан анал байыаннай дьайыыга бааһыран эмтэнэ сытар Хотугу Кавказ уолун кытта билсэн, бу дойдуну бүтүннүү кэриэтэ көрбүтүм: Ессентукины, Грознайы, Минеральнай Уулары…

Анатолий бу кэмнэргэ күүс-көмө буолбут Сахатын сирин волонтердарыгар, госпитальга бииргэ сыппыт уолаттарыгар махтанар. Анал байыаннай дьайыы буола турар сиригэр хамандыыр солбуйааччыта эбээһинэһин толоро сылдьар Анатолийы Сунтаар улууһун делегацията тиийэн, икки сырыытыгар анаан көрсүбүттэрин махтана истиҥник кэпсиир. Оттон бааһырыыттан эмтэнэн баран дойдутугар кэлэ сылдьан тоҕо иккистээн байыаннай дьайыы хонуутугар туруммутун бу курдук ахтар:

– Дойдубар кэлэн баран, киһиэхэ Аҕа дойдутун көмүскүүргэ дьулуура күүстээхтик иҥэрин, син биир сүрэххэ баар буоларын билбитим. Уопсайынан, анал байыаннай дьайыыга бииргэ сылдьыбыт уолаттарыҥ, табаарыстарыҥ онно бааллара хайдах эрэ ыҥырар курдук буолар эбит. Эйэлээх сиргэ, дойдугар, тиийбитиҥ да иһин, онно баар ыарахан кэмнэри бииргэ туораабыт ыкса доҕотторуҥ тардаллар. Ол иһин манна баҕа өттүнэн кэлээри сорунар уолаттарга этиэм этэ, кэлиэххит иннинэ элбэхтик, дириҥник толкуйдааҥ. Манна кэлбит дьон үксүн бастакы штурм кэннэ ыарахан диэн төттөрү бара сатыыллар. Мин санаабар, киһи кэллэҕинэ эр киһи курдук бүтэһигэр диэри сылдьыахтаах. Онон кэлиэххит иннинэ күүскэ толкуйдааҥ.

Анатолий бу Мария Васильевна ыыппыт харчытынан номнуо билигин баар сирдэригэр олус наадалаах генераторы ылбыттарын туһунан кэпсээтэ. Ордугун сорудахтан таҕыстахтарына биир оннук суһал туһалаахтарга ыытар былааннааҕын эттэ.

Оттон Сунтаартан анал байыаннай дьайыыга сылдьар Виталий В. Мария Васильевна көмөтүн эмиэ туппут. Уол сорудахтан кэлээт, түгэн көстөн, биир дойдулааҕын соһуччу көмөтүгэр улаханнык махтанарын тириэртэ, олус наада көмө оҥоһуллубутун эттэ:

– Мария Васильевна Шадриноваҕа улахан махталбын тириэрдэбин. Харчынан көмөтүн туттубут уонна радиостанциябыт батареятын ииттэрэрбитигэр уонна да атын тэриллэрбитин холбонорбутугар манна биһиэхэ олус туһалаах генераторы ылынныбыт. Түгэнинэн туһанан Кыайыы 80 сылынан Сунтаарым улууһун олохтоохторун бука барыгытын эҕэрдэлиибин! Кыайыы биһиэнэ буолуо диэн эрэллээхпин.

Сунтаар улууһуттан билигин байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга тус көмөтүн анаан ыыппыт Мария Васильевна Шадринова аҕата Василий Шадринов Элгээйи нэһилиэгиттэн 1942 с. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр ыҥырыллыбыт, онно тиийэн кырыктаах сэрии толоонугар 1944 с. сырдык тыына быстыбыт. Ийэлэрэ Анастасия Титовна сэрии 3 оҕолоох огдообо хаалбыт. Кэлин ыарытыйан пиэрмэ үлэтиттэн тохтуурга күһэллибит. Инньэ гынан сэрии сылын оҕолоро кыра эрдэхтэриттэн ас-таҥас тиийбэтин эттэринэн-хаанарынан билэн, кыра эрдэхтэриттэн ыарахан үлэни санныларыгар сүкпүттэр.

Сэрии ыар тыынын илэ-бааччы бэйэтинэн билбит, күн бүгүн анал байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарбытыгар ис сүрэҕиттэн долгуйар Мария Васильевна Шадринова төрөөбүт улууһугар сылдьыбыт биир бэлиэ түгэнин туһунан билигигн бу курдук ис-иһиттэн сырдаан туран ахтар:

– 2006 с. ыытыллыбыт СӨ норуоттарын спортивнай оонньууларыгар Шадринов салайааччылаах Ытык сүбэ иилээн-саҕалаан, Дьокуускай бэтэрээннэрэ буолан барбыппыт. Туох баар айаммытын, аспытын-үөлбүтүн уйунан сырытыннарбыттара. Спорт туһунан кинигэ бөҕөтүн бэлэхтээбиттэрэ.

Сунтаар улууһун баһылыга Анатолий Васильевич бу Мария Васильевна курдук үтүө санаалаах, биир дойдулаахтарыгар, эдэр көлүөнэ дьоҥҥо ис сүрэхтэриттэн долгуйар, кинилэр олохторо этэҥҥэ буоларыгар кыалларынан көмө-ньыма буоларга кыһаллар аҕам саастаах биир дойдулаахтарбыт баалларыттан үөрэрин, кинилэргэ улаханннык махтанарын биллэрэр.

Марфа Иванова.