Шишкин быыстапкатыгар 83 хартыына көрдөрүүгэ туруорулунна

“Иван Шишкин «Живопись и графика» диэн быыстапка СӨ Национальнай мусуойугар муус устар саҥата турбута. Биһиги Иван Шишкины «Утро в сосновом лесу» диэн аатырбыт хартыынатынан билэбит.

Бу хартыынаны кини худуоһунньук доҕоро Константин Савицкайы кытта 1889 сыллаахха бииргэ уруһуйдаабыттар. Шишкин бу хартыынатын Павел Третьяков диэн атыыһыкка атыылаабыт. Третьяков хартыынаҕа икки худуоһунньук аата суруллубутун сөбүлээбэтэх, ол иһин Савицкай аатын сотон кэбиспит. Онон хартыына биһиэхэ Шишкин эрэ айымньытын курдук өйбүтүгэр хаалбыт. Кыра сааспыттан худуоһунньуктар эйгэлэрин, кинилэр уруһуйдарын сэҥээрэр буоламмын, Шишкин хартыыналара миэхэ ордук чугастар. Биир субуота сарсыарда быыстапканы көрө барарга быһаарынным.

800 хартыынаны уруһуйдаабыта

Иван Шишкин айылҕаны уруһуйдуур ураты пейзажист, ону сэргэ гравер-аквафортист быһыытынан киэҥник биллэр. Кини хартыыналарыгар, этюдтарыгар айылҕа, тыа саамай ситэн-хотон, тупсан турар кэмэ көстөр. Хартыынаҕа көстөр тыа быыһыгар тыа уутун тыаһа-ууһа, сылаас тыал илгийэргэ дылы. Кыра сааһыттан нэлэмэн хонуулары, тыа быыһын, айылҕа кэрэ көстүүлэрин олус таптыыр, куруук айылҕҕаҕа сылдьар эбит. Кэлин улаатан баран оҕо сааһын сырдык кэмин ситимниир айылҕаны өйүгэр-санаатыгар илдьэ сылдьар буолан, оччолорго көрбүт кэрэ ойууларын олоххо киллэрэр туһуттан живописец идэтигэр үөрэнэ киирбит. Онтон ыла эдэркээн худуоһунньук «Царь леса” диэн ааты ылыар диэри элбэҕи айбыта-туппута. Олоҕун устата уопсайа 800-тэн тахса хартыынаны уруһуйдаабыта.

Тыа быыһыгар киирбит курдук сананным

Мин быыстапканы көрө киирбитим, субуота буолан, дьон-сэргэ элбэх этэ. Киирии ааҥҥа тыа уонча араас сытын кыракый таас хаппахтаах бааҥкаларга кутан уурталаабыттар. Олор истэригэр дьэдьэн, бэс, мята, чабрец о.д.а. сыт арааһа быыстапканы көрө кэлбит дьону угуйар. Хаҥас истиэнэҕэ от-мас, эриэхэ арааһа сыһыарыллан ыйаммыт. Тыа, айылҕа иһийбит чуумпутугар ыраах чыычаах ыллыыр. Мастар сэбирдэхтэрэ оргууй тыалга бигэнэн ылаллар. Маннык чуумпу эйгэҕэ киһи санаалыын сааһыланан, улуу худуоһунньук киистэтин суолун батыһа, оччотооҕу кэм ураты тыынын өйгүнэн-санааҕынан ылынаҕын…

Ханнык хартыыналар кэлбиттэрий?

Татарстан Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай мусуойуттан уопсайа 83 хартыына талыллан аҕалыллыбыт. Онтон 33 хартыына – живопись, 50 хартыына – графика. Маны сэргэ, киирээти кытта туруоруллубут от-мас арааһын Биологическай криолитозона кыһалҕатын үөрэтэр институту, Ботаническай саады кытта ыкса үлэлэһэн тэрийбиттэр.
Норуокка киэҥник биллибит «Сумерки”, “Вечер в сосновом лесу”, “Ночь на Каме”, “На краю березовой рощи”, ону сэргэ “Швейцарский пейзаж” диэн хартыыналара о.д.а. кэлбиттэр. Сорох хартыыналар өстүөкүлэ тааһынан бүрүллүбүттэр. Маны сэргэ быыстапка иккис саалатыгар Иван Шишкин «Офорты” диэн дьоҕус графика-уруһуйтан турар быыстапката кэккэлээбит.

Национальнай мусуой научнай-практическай үлэҕэ мэтэдииһэ Мария Шестакова:

— «Иван Шишкин” диэн экспозиция муус устар саҥата турбута. Бу хартыыналар Казань куорат Ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустуба Судаарыстыбаннай мусуойуттан кэлбиттэрэ. Ону сэргэ өссө алта үлэ биһиги Национальнай мусуойбут кэллиэксийэтиттэн эмиэ киирэн турар. Бастакы иккис саалаҕа живопись үлэлэрэ көстүөхтэрэ. Үһүс саалаҕа графиканы туруордубут. Графика саалатыгар билиҥҥитэ 25 үлэ баар. Онтон үс ый буолан баран ол хартыыналар уларыйаллар. Тоҕо диэтэххэ, графическай хартыыналар экспозицияҕа турар болдьохторо үс ыйга тэҥнэһэр. Онон көрөөччүлэрбит аны үс ыйынан Иван Шишкин атын графическай үлэлэрин кэлэн көрүөхтэрин сөп.

Киистэтин ыһыктыбакка барбыта…

Оту-маһы, айылҕаны сиһилии билэр, куруук айылҕалыын алтыһар, күн-дьыл туругун кэтээн көрөр эрэ киһи пейзажист буолар кыахтаах. Иван Шишкин кыра сааһыттан илиититтэн киистэтин араарбакка уруһуйдаан баран, ол курдук, кырдьар сааһыгар уруһуйдуу олорон уһун уутугар утуйбут улуу худуоһунньук буолар. Кини хартыыналарыгар халлааҥҥа харбаһар бэстэр, хатыҥнар, модун дууптар, тыа иһинээҕи от-мас субу хамсаан кэлиэхтии көстөр. Бурдук бааһыналара, нэлэмэн хонуулар, бурдугу мэлийэр миэлиҥсэ, оннооҕор бадарааннаах чүөмпэ тула дулҕалар бэйэлэрин туспа олохторунан олороллор. Улуу киһи Иван Шишкин быыстапкатыгар, уруһуйдуур буол, уруһуйдаабат буол, тыа сытын, кини маанылаах кэрэтин көрө сылдьыахха наада эбит.