Сиэр-майгы: “Дьол чуумпуну сөбүлүүр”

Биир үтүө күн маҕаһыыҥҥа бэркэ билэр дьахтарбын көрсө түстүм. Билэр киһи сиэринэн, үөрэ-көтө дорооболоһоору гыммытым, дьахтарым билбэтэхтии халты көрөн кэбистэ. Онтон дьэ, өйдөөтүм, арба, кини миигин билбэт буоллаҕа дии.

Оттон мин кини олоҕун барытын кэриэтэ билэбин. Тугунан дьарыктанарын, кимнээҕи кытта көрсүбүтүн; ханнык дьиэҕэ олорорун, сарсыардааҥҥы кофе иһэ олорон, түннүгүнэн тугу көрөрүн; хас оҕолооҕун, ааттара ким диэннэрин, ханна, ханнык кылааска үөрэнэллэрин, кэргэнэ тугу үлэлиирин, ханна баран кэлбитин; кэргэнин кытта хайдах билсибиттэрин; сарсыарда тугу аһаабыттарын, киэһэ тугу буһарарын; улахан уолун кытта туохтан сылтаан иирсибиттэрин; кыра уол уһуйааҥҥа барымаары ытаабытын; куоскаларын оҕото обуойу хайа тардан, оройго охсуллубутун… Ол иһин хайдах эрэ билэр киһим курдук. Арааһа, түөкүн эбитим буоллар, бу билиибин куһаҕаҥҥа туһаныам эбитэ буолуо.

Бу — уонунан тыһыынча сурутааччылаах блогер дьахтар. Уонунан тыһыынча киһи күннэтэ кини олоҕун кэтээн көрөр. Дьиҥэ, улахан уратыта суох, ыал ыал курдуктар.

Бастаан кини тапталын устуоруйатын аһаҕастык кэпсээн, элбэх сурутааччыны бэйэтигэр тардыбыта. Саҥа саҕалыыр блогердар бастаан бэйэлэрин биллэрэллэригэр итинник ньыманы туһаналлар: тугунан эрэ манчыыктыыллар. Ол иһин олоххо буолбут түбэлтэни уонча түһүмэххэ арааран, икки-үс нэдиэлэни быһа соһоллор, ол кэмҥэ бэйэлэрин олохторун көрдөрөллөр, кэпсииллэр. Онтон дьон көрө үөрэнэн, этэргэ дылы, кэргэнниһэн, устунан сурутааччы быһыытынан хаалаллар.

Кини элэккэй, аһаҕас, үөрүнньэҥ майгылаах, ситиһиигэ тардыһыылаах. Ол иһин дьон сэргиир быһыылаах. Олоҕор туох эрэ сатамматаҕына да, аһаҕастык кэпсиир. Хас хардыытын уһула, көрдөрө сылдьарга бэйэтэ үөрэнэн да хаалар быһыылаах. Ол курдук, күҥҥэ уонча, сүүрбэччэ статуһу таһаарар.

Кини “блогер буолан, олоҕум сайынна” диир.

“Арылын, бэйэҕэр “тус бренд” оҥоһун…”

Урут оҕо сылдьан, киэһэ хараҥаҕа уулусса устун баран иһэн, уоттаах, сабыылаах түннүктэр нөҥүө кимнээх олороллоро, тугу гына сылдьаллара, тугу кэпсэтэллэрэ буолуой дии саныырым. Көстүбэт киһи эбитим буоллар, киирэн иһиллиэм эбитэ дуу?

Оттон билигин дьон бэйэтэ олоҕун түннүгүн сабыытын арыйан биэрдэ. Социальнай ситимнэр нөҥүө элбэх дьон олоҕун кэтээн көрүөххэ сөп. Бу үтүө да, мөкү да өрүттэрдээх…

Аныгы кэмҥэ коучтар “арылын, саптан баран олорума, оччоҕо эрэ олоххор ситиһиилээх буолуоҥ” диэн этэллэр. Ол аата, эн дьон иннигэр тахсан саҥарартан, күннээҕи олоххун көрдөрөртөн кыбыстыа, куттаныа суохтааххын. “Бу кутталгын туорааҥҥын, киһи быһыытынан “тус бренд” оҥоһуннаххына эрэ, дьон эйиэхэ тардыһыа, батыһыа, элбэх сурутааччыланыаҥ, суолуҥ арыллыа, олоххор ситиһиилээх буолуоҥ” диэн үөрэтэллэр. Этэр эттэҕинэ, сөп курдук ээ.

Ол иһин элбэх блогер баар буолла. Араас дьарыгынан дьону угуйаллар. Бэйэлэрин суолларын көрдөнөллөрө, дьарыктарын булаллара, дьон иннигэр тахсан саҥаралларыгар кыбысталларын кыайаллара бэрт буоллаҕа.

Дьиэттэн “бөҕү таһаарыы”

Ол эрээри, сиэри таһынан барыы эмиэ баар ээ. Блогердар таптаатахтарына, ол киһилэрин хаартыскатын таһаараллар, кинилэр саҕа дьоллоох, ситиһиилээх дьон суоҕун курдук буолар. Онно куустуһаллар, манна сыллаһаллар, ол сибэкки бэлэхтэһэллэр, бу бэлэх бэрсэллэр. Кинилэр хайдах курдук дьоллоохторун хайаан да тыһыынчанан дьон көрүөхтээх, билиэхтээх!

Сороҕор ол уһаабат, этиһии, арахсыы эмиэ баар буолар. Оччотугар социальнай ситим сирэйигэр таһаарбыт хаартыскаларын, видеоларын барытын соттороллор, эрэй да баҕайыта…

Өссө ааһа баран, дьон көрүүтүгэр этиһэллэр, статустарынан бырахсаллар ээ. Бу манна “ис биэтэс” хостонон тахсыан сөп. Наһаа үчүгэй, сиэрдээх, бэрээдэктээх киһи дии саныы сылдьыбытыҥ, арыгыһыт, дьаарай күнүүһүт, дьахтарга илиитин көтөҕөр, быдьардык үөхсэр киһи буолан хаалан соһутар.

Дьон манныгы, дьэ, сөбүлүүр, араас “араҕас” пабликтар иилэ хабан ылан, таһаара охсоллор, ыстыыр ыас курдук, эргитэ сылдьан, күөртүүллэр, дьон суутугар таһаараллар. Олус элбэх киһи сиилээн, сэтэрээн суруйар, үөҕэрэ үөҕэр. Дьон тоҕо куһаҕантан үөрэрий, сэтэриирий? “Кинилэр да син биһиги курдуктар, биһигиннээҕэр өссө куһаҕан эбиттэр” диэн. Бу курдук, кинилэр дьон тылыгар киирэн биэрэллэр.

Соторутааҕыта биир блогер кэргэнин кытта кыыһырсан баран, дьон көрүүтүгэр таһааран, ытанна-суланна. Дьиҥэ, кэргэнэ да биллэр соҕус, дуоһунастаах киһи, дьиэ иһиттэн “бөҕү таһаарыы” төһө наадалааҕа эбитэ буолла? Манан кини тугу ситиспитэ эбитэ буолла? Кэргэнин куһаҕан киһи курдук көрдөрө сатаабыта дуу? Онтон оҕолордоох эҥин ыал, эйэлэстэхтэринэ, дьон санаатыгар кэргэнэ “куһаҕан киһи” диэн өйдөбүл хаалан хаалыа дии…

Биир блогер “дьол чуумпуну сөбүлүүр дииллэрин утарабын” дии-дии, хат буолаат, иһин хаартыскаҕа түһэрэ-түһэрэ, таһаар да таһаар. Онтон сатамматаҕа, оҕотун сүтэрбитэ ээ. Баҕар, чуумпутук сылдьыбыта буоллар, оҕото түһүө суоҕа этэ…

Онон сиэри таһынан барыы содуллаах буолуон сөп.

“Оҕолорбун таһаарбаппын”

Эльвира Корякина, эдэр ийэ:

— Наһаа аһаҕастык суруйар, көрдөрөр сыыһа дии саныыбын. Этика диэн баар буолуохтаах. Этэргэ дылы, “дьол чуумпуну сөбүлүүр” дииллэр дии. Дьоллоох сылдьан, киһиргээн, аан дойдуну биир гына айдаардахпына, дьолбун үргүтүөм дии. Баҕар, мин дьолбор ымсыырар дьон баара буолуо, олор уоттаах харахтара хатаннаҕына, онтон харысхаллаахпын дуо?

Кыра оҕолору төрүөхтэриттэн таһааралларын, көрдөрөллөрүн эмиэ сөбүлээбэппин. Араас дьон көрөр буоллаҕа. Оҕо эйгэтэ, харысхала чараас. Онон оҕолорбун таһаарбаппын, кэргэним да сөбүлээбэт. Бэйэм дьарыкпын, тугу кэрэхсээбиппин, ханна сылдьыбыппын эҥин таһаарааччыбын.

“Ыалларым курдуктар!”

Ульяна Дмитрьевна, биэнсийэлээх:

— “Кримнэри” эҥин көрөбүн, күҥҥэ 2–3 чаас устата социальнай ситимнэринэн “уста сылдьабын”. Араас сонуннары көрөбүн, сэргээтэхпинэ, киирэн, санаабын суруйабын. Маннык сонуннар баар буоланнар, дьиэҕэ олорор дьону, биһигини, сэргэхситэр буоллахтара дии! Сөбүлээн көрөр блогердардаахпын, күнүм онтон саҕаланар. Ыалларым курдуктар.

Дьон аһаҕастык суруйарын, көрдөрөрүн сэргиибин, туох да куһаҕан диэбэппин. Бэйэлэрэ билэллэр буоллаҕа дии, таһааралларын-таһаарбаттарын. Олох түһүүлээх да, тахсыылаах да буолар, ол сиэринэн, хайдах аҥаардастыы үчүгэй эрэ өрүттэрин көрдөрүөхтэрэй?