Сиэр-майгы: Мин билэр буоллум да…

Кистэл буолбатах, үгүстэргэ “мин билэр буоллум да, киһи барыта билиэхтээх” диэн өйдөбүл иҥэн хаалбыт. Билбэтин көрдүбүт да сиилиибит, хоһоон айа сүүрэбит, бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн сирэй-харах анньабыт.

Үнүргү “от ыйыттан” сиэттэрэн, бу ааһан эрэр сыл устата бэлиэтии көрбүт хас даҕаны түгэммин ахтан ааһыахпын баҕарабын. Баҕар, эмиэ хоһоон айыллан тахсыаҕа.

“Кыдьымахпыт” сыыйа “от ыйыгар” көстө

Бу соторутааҕыта “Саха” НКИХ ыытар “Өркөн өй” оонньуутугар икки киһи кыттан, бэс ыйын кэнниттэн от ыйа кэлэрин билбэтилэр диэн өрөспүүбүлүкэни биир гына аймаатылар. “Мин билэр буоллум да, атыттар эмиэ билиэхтээхтэр” диэн өйдөбүлтэн тэйэ иликпит. Ааспыты аҕыннахха, өрүс барарын, кыдьымах киирэрин харахтаан көрбөтөх дьон хантан билиэхтэрэй. Ол иһин сахалыы, уһуну-киэҥи толкуйдуур салайааччылаах оскуолалар үөрэнээччилэрин төрүт үгэскэ үөрэтээри муҥхаҕа да кытыннараллар, уус кыһатын даҕаны көрдөрөллөр, хотоҥҥо да сырытыннараллар. Биир сааскы күн муус бэйэ-бэйэтигэр аалыллар тыаһын истибит, өрө тахсан өрөһөлөнөрүн, онтон төлү барарын көрбүт оҕо үйэтин тухары умнубата буолуо дии саныыбын. Ити алаас, куорат сирин үгүс оҕотугар кыаллыбат суол. Онон “кыдьымах” кэнниттэн эппитим, бу да сырыыга хатылыыбын — киэһээҥҥи остуол тула олорон үгүс ыал сахалыы ыйдары төһө билэллэрин хатылаан эрдэхтэрэ. Бу биир түгэн бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ холобур, үтүө түмүктээх уруок буоллаҕа. Ол эрээри, оҕо эрдэхтэриттэн нууччалыы үөрэнэн хаалбыт дьону хайдах гыныаҥый. Төрөппүттэрэ кэмигэр болҕомтоҕо ылбакка хааллахтара эрэ диэхпитин сөп. Ол оннугар атын боппуруоһу бэркэ билэн, быһаарсан эрдэхтэрэ.

Кыайтарбатах кыһыҥҥы ыйдар

Аны кыайтарбатах кыһыҥҥы ыйдарбытын ылан көрүөҕүҥ. Баччаларга сыл түмүктэниитин баттаһа ханна да үгүс тэрээһиннэр ыытыллаллар итиэннэ буолар күнүн булгуччу маннык суруйаллар: “Сэтинньи ый 7 күнэ”, “Ахсынньы ый 1 күнэ”, “Кулун тутар ый 8 күнэ”… Кыһыҥҥы ыйдарга “ый” диэн тылы ылан быраҕан кэбиһэр быраабыла баар.

“Ыам ыйын 9 күнэ — Кыайыы күнэ” диэн этэргэ табыгастаах. “Ыам 9 күнэ” диэтэххэ өйдөммөт. Ол оннугар кыһыҥҥы ыйдары “ый” диэн суруйбатахха өйдөнөр, ордук хос тыл кыбыллыбат.

Блогердарга хоһоон анаабаттар

Киһи саамай сонньуйара — блогердар. Аныгы кэмҥэ уопсастыба өйүгэр-санаатыгар оонньуур, дьайар, этэргэ дылы, “погоданы” оҥорор дьон кинилэр. Биир “ытыынан” хас даҕаны тыһыынча, мөлүйүөн “просмотру” ылаллар. Тоҕо эрэ дьон кинилэр алҕаһаатахтарына хоһоон анаабат, сиилээбэккэ көрөр, истэр, лайк, сүрэх бөҕөтүн туруорар. Уонна кэлэн оонньууга кыттар дьон биир сыыһаны оҥордохторуна, тутан “сиэри” гыналлар. Устуудьуйаҕа кэлэн оонньоон көрбүт дьон, киһи билэрин да билбэт, өйдүүрүн да өйдөөбөт буолан хаалар диэн этэллэрэ оруннаах. Ону кыттан көрбүт эрэ киһи билэн эрдэҕэ. “Дьыбаан кириитиктэрэ” ырааҕынан тумналлар, ол оннугар кистэлэҥ аатынан сымыйанан-кырдьыгынан суруйа олороллор, өйдөөҕүмсүйэллэр. Балыыһаны “балыаһа” диэн суруйар, “говорящай голова” диэн баран камераларын иннигэр саҥарар блогердарга хоһооҥҥутун анааҥ. Ити курдук биирдиилээн холобуру ааҕан ситиллибэт.

Дьэ, хомоҕой тыллаахтар, социальнай ситимнэри барааччылар, хоһооҥҥутугар хоһуйуҥ. Ол иннинэ толкуйдаан көрүҥ — эһиги билбэт боппуруоскутун оонньуур дьон, баҕар, быдан ордук билэллэрэ буолуо. Эбэтэр салгыы, мин билэр буоллум да киһи барыта билиэхтээх диэн санаанан салайтарабыт дуу…

Убаһабыт барахсаны сордоотулар

“Кыдьымахтан”, “от ыйыттан” иҥнэр, хоһоон айар дьон хас биирдии биллэриини болҕомтоҕо ылан иһиҥ. Быйыл эт атыытын туһунан биллэрии күһүн букатын эрдэттэн тарҕанан, сорун сордоотулар. Хайдах?

Социальнай ситиминэн убаһа этэ атыыланарын, атыылаһалларын туһунан биллэрии элбэхтик тарҕанна. Онтон биирдэстэрэ маннык: “Убаһа буутун холотун хаанын ылыам. +7967 …” Убаһа холун эбитэ дуу, хаанын эбитэ дуу эбэтэр олох даҕаны холотун хаанын эбитэ дуу. Арааһа сөптөөҕө “Убаһа буутун, холун, хаанын ылыам” диэн быһыылаах.

Салгыы көрүөҕүҥ: … улууһун убаһатын этигэр полутуьугар сакаас хомуйабын. Билсэр телефоҥҥут: 8914 …

Уһугар тиийэн атыырбыт букатын даҕаны биэ буолан хаалбыт: “Улахан атыыр биэ кутуруга атыыланар 7 тыс. Билсэр телефон 8968 …”

Бука, сииһиттэр ортолоругар бу биллэриилэри бооччойбут биир дойдулаахтаргыт, ону ааһан, ырааҕынан аймахтаргыт да бааллара буолуо.