ХААРТЫСКА: WWW.PERFECTSTOCK.RU/PHOTO СААЙТАН.
Сахаларга “сиэргэ баппат быһыыламмыт” эбэтэр “сиэрэ-майгыта сатарыйбыт” диэн этиилэр бааллар. Хомойуох иһин, бу билиҥҥи олохпут хобдох көстүүтүн кытта ыкса ситимнээх. Бүгүн сиэр-майгы, уопсастыбаннай миэстэ туһунан аҕыйах холобуру сырдатан ааһыахха.
Билигин төһө даҕаны 1990‑с уларыта тутуу сылларын курдук буолбатах, эдэр дьон уопсастыбаннай миэстэлэргэ, уулуссаҕа пиибэни, табаҕы илиитигэр тута сылдьыбат диэтэрбит, түүҥҥү баардар, үҥкүүлүүр сирдэр сыл аайы дэлэйэн иһэллэр. Дьолго дуу, сорго дуу видео, социальнай ситим күүскэ сайдан, этэргэ дылы, ким тугунан тыыммыта-тыбыырбыта барыта иһиллэ олорор, көстө турар.
Сирэйдэрин тириитэ халыҥаабыт, хачыгырас харчы эрэ туһугар хамсанар, кэнчээри ыччат туора суолга үктэниэ, очурга оҕустарыа диэн ытырыктанан да көрбөт дьон күнүстэри-түүннэри эдэр дьоҥҥо аһыы утаҕы атыылыыллара дөрүн-дөрүн иһиллэн ааһар. Ол курдук, ааспыт ыйга эрэ Дьокуускайдааҕы полиция салаатын сокуоннай саастарын туола иликтэр дьыалаларын иниспиэктэрдэрэ баарга 16 саастаах оҕоҕо арыгы атыылаабыттарын туһунан иһитиннэрэн тураллар.
Полиция үлэһиттэрэ быһаарбыттарынан, атыылааччылар оҕо сааһын бигэргэтэр докумуонун бэрэбиэркэлээбэккэ эрэ, 16 саастаах оҕоҕо атыылаабыттар. Атыыһыт сокуоннай сааһын туола илик оҕоҕо арыгы атыылаабытынан административнай боротокуол толорбуттара. Оттон оҕо? Оҕо эппиэтинэскэ тардыллыбытын туһунан туох да ыйыллыбатах этэ.
Манна даҕатан биири бэлиэтиир оруннаах. Биирдэ эмэ да буоллар, бука, адьас оскуола оҕолоро курдук көрүҥнээх эдэр дьон маҕаһыыҥҥа киирэн төлөпүөннэригэр түһэрбит докумуоннарын атыыһыкка сирэйигэр үҥүлүтэн, бакыатынан пиибэ тутан, табах атыылаһан тахсалларын бэлиэтии көрөн эрдэххит. Дьиҥэр, докумуону бэйэтин эрэ ирдиир сокуон баара буоллар, арааһа, бу курдук түгэннэр тахсыа суох этилэр. Аныгы кэмҥэ тиэхиньикэ сайдан, тугу баҕарар үтүктэн оҥорор, үүт-үкчү түһэрэн ылар уустуга суох. Оннооҕор, оҥоһуу өй көмөтүнэн салайааччылар саҥаларын оҥорон, эбиитин төлөпүөнүнэн кэпсэтэн түөкүттэр дьону араас угаайыларга үктэтэллэр, мөлүйүөнүнэн кирэдьииккэ ыйыыллар.
Бу түгэни тоҕо бэлиэтиибин диэ? Туох барыта түөн саҕа кыраттан саҕаланар. Улахан буруйу оҥорбут улахан дьон биирдэ күөрэс гына түспэтэхтэрэ чахчы. Биллибэтинэн-көстүбэтинэн бэйэлэрин кытта улаатан истэҕэ. Дьэ, ол иһин кэмигэр бэлиэтии көрөр, тохтотор ирдэнэр.
Кистэл буолбатах, күнүстэрин түүн, түүннэрин күнүс оҥостубут, Москва бириэмэтинэн олорор ыччат, дьон ханна баҕарар баар. Кинилэр халлаан хараҥарыыта “тиллэллэр”. Бу дьон Дьокуускай куорат баардарыгар мустан, аһыы утаҕынан эмсэхтэнэллэр. “Аһаабыт” дьоҥҥо муора тобугунан, халлаан хабарҕатынан буола түһэр, сутуруктарын сокуона киирэр.
Ааспыт сыл алтынньытыгар эмиэ Дьокуускай куорат киинигэр турар баар иһигэр эдэр дьон тыл-тылларыгар киирсибэккэ, маассабай охсуһууну тэрийбиттэрэ, олоппосторунан бырахсыбыттара иһиллибитэ. Ол түмүгэр ИДьМ биллэрбитинэн, баара-суоҕа 19 уонна 23 саастаах эдэр дьон тутуллубуттара. Сорохтор куоппуттар диэн этиллибитэ. Бука, оҥоһуутун оҥорон, күөртээн баран бэйэлэрэ атахха биллэрдэхтэрэ. Икки киһи балыыһаҕа көмө көрдөөн тиийбиттэрэ иһиллибитэ.
Бэйэлэрин ууларын, олохторун уйгуурдалларын таһынан, баар аттыгар олорор дьиэлээх дьону сүгүн олордубаттар. Күнүстэри-түүннэри иһээччилэр сыбыытыылларын, түбэһиэх тахсан киирэллэрин, олохтоохтор дьиэлэригэр да киирэллэригэр-тахсалларыгар куттаналларын туһунан суруйаллар, полицияҕа үҥсэллэр. Ол эрээри, баар аһаҕаһын, аһыы утах атыыланарын тухары тохтообот төбө ыарыыта.
Аны кыргыттарбыт даҕаны хаалсыбаттар. Кыраадыстаах аһыы утахтары иһэ-иһэ араас бары буолаллар. Бэйэ-бэйэлэрин кытта этиһэ сатаан баран, эр дьону кытта уолуктаһан тураллара, уулуссаҕа тахсан тэҥҥэ аахсаллара барыта биллэ, иһиллэ турар.
Аны күнүстэри “күүлэй” тэбэр дьон баалларын туһунан социальнай ситимнэртэн ааҕан, видеолары көрөн билэбит. Тириилэрэ халыҥаабыт кыргыттар, дьахталлар араас түгэҥҥэ барытыгар тиийэллэр. Өйдүүр инигит, Дьокуускай куорат биир болуоссатыгар эдэр дьахтар тахсан сыгынньах аҥаардаах “үҥкүүлээбитин”. Оннооҕор отут кыраадыстаах тохсунньу тоһуттар тымныыта тохтоппотоҕо. Ааһан иһэр дьон видеоҕа устубуттара аан дойдуга тиийэ тарҕаммыта.
Эбэтэр биллэр-көстөр, бэйэлэрин “блогер” дэнэр дьон араастаан “таҥнан-симэнэн” тус ситимнэригэр таһаарыналлар. “Сулус ыарыытыгар” ылларбыт дьону көрөн өйдөрүн тута илик эдэр оҕолор үтүктэллэр, сороҕор олоччу сүһэн ылаллар. “Лайк”, “просмотр” туһугар араас ньыманы бары туһаналлар.
Николай Иванов, куорат олохтооҕо, икки оҕо аҕата, түөрт сиэн эһээтэ:
— Саамай сөпкө этэҕин, туох барыта кыраттан саҕаланар. Билигин сиэр-майгы сатарыйда, барыта иитииттэн тутулуктаах диэн көрөбүн. Уонна сэлээннэһии барда, төрөппүт үөрэх тэрилтэтэ иитиэхтээх диир, үөрэх тэрилтэтэ оҕо оскуола тэлгэһэтин сабан тахсыбытын кэннэ ким ханна сылдьарын, тугунан дьарыктанарын хантан билиэй. Төрөппүттэр үлэттэн ордубаттар, сарсыарда тахсан баран киэһэ биирдэ кэлэллэр.
Урут биһиги үлэҕэ иитиллэн улааппыппыт. Кыһыннары-сайыннары сүөһү көрүү, окко сылдьыы, дьиэ ис-тас үлэтэ… Куһаҕаны оҥорорго иллэҥ бириэмэ да суох курдук этэ. Билигин тыа сирдэрэ ититэр ситимҥэ, гааска холбонон, дьиэлэр толору хааччыллан, сүөһүнү эһэн, оҕолор үлэлэрэ суох. Аныгы оҕо иллэҥ бириэмэтэ элбэҕэ бэрт. Төлөпүөнтэн, көмпүүтэртэн, тэлэбиисэртэн арахпат. Онно тугу көрөллөрүн бэйэлэрэ эрэ билэн эрдэхтэрэ. Миэхэ көрдөрбөттөр, аны бырааптарын бэркэ билэллэр.
Урут дьон кыра буруйу оҥордо да Сэбиэккэ ыҥыран ылан, оҕолору бүтүн оскуола иннигэр линиэйкэҕэ таһааран, онно миэстэтигэр дьүүллүүллэрэ. Дьиҥнээх саат-суут диэн онно баара. Ол кэннэ биир да киһи сирэйин утары көрүллүбэт буолара. Билигин сууттаммыт да киһи сирэйин көрдөрбөттөр. Мин санаабар, киһини киһи оҥорор үлэ эрэ баар. Онтон атын ньыма көстө илик.
Юлия Сергеева, Дьокуускай куорат олохтооҕо, эдэр ийэ:
— Аныгы олоҕу уруккуну кытта тэҥниир табыллыбат. Олох тэтимэ, олоҕу көрүү уларыйа турар. Билиҥҥи курдук аан дойду аһаҕас кэмигэр ыччат арыый атын толкуйдаах, сайдыылаах, аныгы олоххо талаһар. Оннооҕор билиҥҥи хааччах кэмигэр дьон тас дойдуга барара тохтообот. Ол аата кини кэрэҕэ, сырдыкка, киэҥ сиргэ талаһарын туоһулуур. Уонна Дьокуускай кыра буолан эбитэ дуу, туох эмэ сонун сүүрээн, куһаҕан түгэн таҕыста даҕаны тута иһиллэр. Ханна саҥа маҕаһыын, эрэстэрээн, кулууп аһылынна да, бары саба сүүрсэн тиийэбит.
Ити этэр соччото суох быһыылар, түгэннэр бэйэлэрэ ылбычча тахсан кэлбэттэр буоллаҕа. Олох таһымын, күннээҕи көстүүнү кытта тэҥҥэ сайдаллар. Онон олох таһыма үрдүөн, сайдыы, култуура, иитии өттө күүһүрүөн наада буолуо.
Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин сорудаҕынан кулун тутар 1 күнүттэн олоххо киллэриллибит «Дьоруойдар кэмнэрэ» бырагыраама үлэлээбитэ…
Суут быһаарыытынан, Томмот куоракка 48 саастаах оскуола экс-дириэктэрэ 2016-2020 сылларга «Алдан оройуона» МТ дьаһалтатын өттүттэн…
Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырыгар олунньу 21-23 күннэригэр көрдөрүллүөхтээх саҥа испэктээк премьератыгар билиэт эрдэттэн бүппүтэ.…
Реабилитационнай кииҥҥэ дьон маассабайдык инфекционнай оһоҕос ыарыытынан сүһүрбүттэрин туһунан иһитиннэриини бэрэбиэркэлииллэр. Олунньу 28 күнүгэр маассабай…
Саха сиригэр суукка иһигэр 9 буруйу оҥоруу тахсыбыта бэлиэтэннэ. Бу туһунан СӨ Борокуратууратын пресс-сулууспата суруйар.…
Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу өйдөбүлэ, суолтата күнтэн күн күүһүрэн истэҕин аайы, Кыайыыны уһансыбыт эһээлэрбит, байыаннай…