“Сиибиктэ” уот ороскуотун хайдах аччатта?

Ньурба улууһун Сүлэтигэр “Сиибиктэ” диэн кыһыннары күөх турар үүнээйи аатын ылыммыт, 2000 с. тэриллибит бааһынай хаһаайыстыба (баһылык Иванова Л.В.) хороҕор муостааҕы иитиинэн дьарыктанар. Хаһаайыстыбаҕа биригэдьиири, бэтэринээри сэргэ 4 ыанньыксыт, 2 ньирэй көрөөччү, 4 тас үлэһит, арыы сыаҕар 2 үлэһит бааллар. Манна билигин 240 сүөһүнү кыстатан тураллар. Ынахтара төрөөн эрэллэр.  

– Былырыын, быйыл биир да күн өрөөбөккө үлэлии турар арыы сыахтаахпыт. Сүөһүлэрбитигэр  сыл тахсар отторо, сиилэстэрэ баар. Онон  сүөһү аһылыгар быйылгы кыстыкка кыһалҕаны көрсүбэтибит. Ол эрээри оттуур сирбит кырыымчык. Ону улуус­пут салалтата өйөөн, арыандаҕа эбии сир биэрэрэ буоллар, сүрдээх көмө буолуо этэ. Сир оҥоруутугар турунаары гынабыт, онон дьиэ кэргэн граныгар киирсэр санаалаахпыт. Урукку өттүгэр 90 км тэйиччи сиргэ оттуур этибит. Аны инникитин бэйэбит бааһыналарбытын сөргүппүт киһи бэрт буолуо этэ, – диэн саҕалаата хаһаайыстыба үлэтин туһунан “Сиибиктэ” баһылыгын солбуйааччы, Москваҕа АККОР XXXV сийиэ­һигэр кыттан кэлбит Степан Васильевич Иванов.

Ньурбаны хааччыйар

“Сиибиктэ” былырыын 2023 сылга 432 т үүтү туттарбыта. 8,16 т арыыны, 13,7 т сүөгэйи оҥорон таһаар­быта. Бородууксуйатынан Ньурба куоратын хааччы­йар. Ол курдук, “Ньурба-Молл”, “Лакомка”, “Сити-центр” уо.д.а. маҕаһыыннарга хамаҕатык атыыланар. Эти Ньурба куорат оҕо тэрилтэлэрэ ылаллар. 9 т кэриҥин кинилэргэ биэрбиттэрэ. “Кэскил”, “Биһик”, “Аленушка”, “Туллукчаан”  уо.д.а. уһуйааннары хааччы­йаллар.

Уот тарыыба улаатыыта хаһаайыстыбаларга олус охсуулаах. Ол курдук, тымныы ыйдарга икки хотоммут уотунан ититиллэн турбут буолан, ыйдааҕы төлөбүрбүт 140-160 тыһ. солк. тиийэ сылдьыбыта.

Үрдүк үөрэхтээх, үһүс сылын управляющайдыыр Игорь Сухаринов, бэтэринээринэй быраас Елена Анисимова, ыстаар­сай ыанньыксыт, 14-с сылын үлэ­лиир Николай Павлов   курдук үлэһиттэрдээх буолан, хаһаайыстыба бигэ туруктаах.

Арыы сыахтаах буоланнар, этэргэ дылы, бэйэлэрэ оҥорон таһаараннар, хамнастара  тыа сиригэр киһи мыыммат диэххэ сөп. Саамай кыччаабыта – 45000 солк., сорохтор киэнэ 60-80 тыһ. солкуобайга тии­йэр. Быһата, ким хайдах үлэлииринэн хамнастанар.

Бааһынай хаһаайыстыба “Нюрбинская кормовая компания” тэрилтэни (ген. дириэк­тэр А.И.Илистяров) кытта бииргэ үлэлэһэр,  ол курдук бу тэрилтэттэн тиэхиньикэтин, бааһынатын туһанар, ол иһин өйүүрүн иһин махтанар.

Гааһынан сылытынан

Тыа хаһаайыстыбата олоҕу кытта тэҥҥэ хардыылаатаҕына табыллар, сайдар, үлэтэ-хамнаһа таһаарыы­лаах, көдьүүстээх буолуоҕа. Дьэ, Любовь Васильевна Иванова баһылыктаах бааһынай хаһаа­йыстыба сайдыы суолун хайдах тобулла? Гааһынан сылытыыны хотонноругар  бастакынан киллэттэрэн. Уонна бу туһалаах дьыала тарҕаныа, өрөспүүбүлүкэ хаһаайыстыбаларыгар туһаныллыа турдаҕа диэн эрэнэбит.

– Кистэл буолбатах, уот тарыыба улаатыыта хаһаа­йыстыбаларга олус охсуу­лаах. Ол курдук, тымныы ыйдарга икки хотоммут уотунан ититиллэн турбут буолан, ыйдаа­ҕы төлөбүрбүт 140-160 тыһ. солк. тиийэ сылдьыбыта. Ол иһин кыһалҕаттан хал­лаан -35 кыраа­дыс буолла даҕаны, бойлербытын араа­рар этибит. Онон төлөбүрбүтүн кычча­таары уонна хотоннорбут өрүү сы­­лаас, сиигэ суох буолалларын туһугар улууска киэҥ хайысхалаах үлэнэн дьарыктанар  урбаан­ньыт Николай Владимирович Сотников өҥөтүнэн туһанныбыт. Кини биһиэхэ газгольдер оһох систиэмэтин тардан киллэрдэ. Оборудованиены туруорар, хааччыйар, заправкалаан биэрэр, хайдах көрөргө-истэргэ үөрэтэр. Онон быйыл гааһы уопсайа 1800 кв. м тахса иэннээх икки хотонунан киллэттэрэн,  олус сылаастык кыс­таан эрэбит диэн үөрдүбүт. Хайа, сылааһа сыттаҕа, хотоннорбут урукку курдук буолуохтара дуо, кураанахтара эҥин, абыранныбыт, – диэтэ салгыы Степан Васильевич.

Биллэн турар, хотону сылытыыга гааһы киллэрии сыаната наһаа чэпчэки буолбатах. 1 мөлүйүөн солкуобай кэриҥин төлөөбүттэр. Хаһаайыстыба бэйэтин үбүнэн киллэртэрбит буолан, ороскуоту, кырдьык, көрсүбүт. Ол эрээри бу көрсүбүт ороскуоттарын толуйаллара буоллар, бэрт буолуо этэ. Улуус дьокутааттарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Н.М.Михайлова бу үлэни сэҥээрбитэ. Бааһынай хаһаайыстыбата гааһынан сылытыыны биһирээн, аны арыы сыаҕын уонна олорор уопсай дьиэлэрин эмиэ холботторор баҕалаах.

Улууска бу дьыаланан ити Н.В.Сотников соҕотоҕун дьарыктанар буолан, холботторуон баҕалаах элбэх, уочарат эбит. Бэл, ыаллыы Сунтаартан кытта кэрэхсээн, туруортарар санаалаахтар. Онон бу ур­баанньыты өрөспүүбүлүкэ таһымынан өйүөххэ наадатын туһунан Степан Васильевич: “Сотниковы өйөөтөхтөрүнэ, оҥорон таһаарааччылар абыраныа этилэр”, – диир.

Инники былаана диэн – “Сиибиктэ-Ас” диэн кэпэрэ­тиип буолуу. Билигин докумуона оҥоһулла сылдьар.

Бу курдук Сүлэҕэ “Сиибиктэ” үйэ чиэппэрин кэриҥэ үлэлээн кэллэ. Уонна салгыы сайдар суолу тобуларга дьулуһара, оҥорон таһаарар бородууксуйатынан хааччыйарга кыһанара кэрэхсэбиллээх.

Балаһаны бэлэмнээтэ Женни Стрюкова

Хаартыскалары: «Сиибиктэ» бааһынай хаһаайыстыба тиксэрдэ