Сииттэҕэ айан

Кэбээйи улууһа бары улуустартан уратытынан 20 тыһыынчаттан тахса, киһи ааҕан сиппэт элбэх күөллээҕэ буолар. Кэбээйи күөллэрин минньигэс соботун амсайбатах саха да ахсааннааҕа буолуо. Онон, кыһыммыт саҥа саҕаланыыта, Өлүөнэ, Бүлүү, Алдан — үс улуу өрүс уонна үтүмэн үгүс күөл угут ууларынан ньүөлсүйэн олорор Кэбээйи улууһун Сииттэ нэһилиэгэр Муҥха бэстибээлигэр ыраахтан-чугастан ыҥырыллан, аҕыс буолан тиийэ сырыттыбыт.

Суол доҕордоох, айан аргыстаах. Биһиги телесуруналыыс Александра Хабытчарованы кытары муҥха туһунан киинэ устар соруктаах буоллахпытына, «Туры Якутии» тэрилтэ үлэһиттэрэ Саха сиригэр туризмы сайыннарыыга үлэлэһэр исписэлиистэр эбиттэр. Дьокуускайтан алта чаас курдук ахсым айаны айаннаан, Сииттэ нэһилиэгэр тиийэн кэллибит. Түөрт сүүсчэкэ киһи төбүрүөннээн олорор Сииттэ нэһилиэгэ, «Муҥха-2023» бэстибээл кыттыылаахтарын ыалдьытымсах саха омук сиэринэн сиэдэрэйдик көрүстэ. Чахчы да, муҥха кэмэ — Ыһыах тэҥэ. Саха дьоно сомоҕолоһор, омук да дьоно алтыһар, доҕордоһор түһүлгэтэ төрүттэнэр айыы ситимнээх, алгыс эйгэлээх буолар эбит. Бэстибээл бастакы күнэ Сииттэ нэһилиэгэ төрүттэммитэ 95 сылыгар анаммыт буолан, нэһилиэк тэриллибит устуоруйатын сэһэргиир уонна билиҥҥи кэмҥэ хайдах үүнэн-сайдан олорорун кэрэһэлиир үөрүүлээх дьоро киэһэнэн доҕуһуолланан ыытылынна.

Сииттэ нэһилиэгэ урут Байанайдаах диэн аатынан биллэр эбит. Айаннаан да иһэн анааран көрдөххө, көтөр-сүүрэр, кыыл-сүөл уйаламмыт улаҕата көстүбэт Аар Тайҕанан тулаламмыт эбит. Иитэн-аһатан олорор, бардар бараммат Аар Айылҕанан алгыстаммыт эбит.
Оймоммотох хаардаах ойуур иһинэн киирдэр киирэн, үрэхтэри, күөллэри, элгээннэри ааһыталаан, эргэнэ хара тыа иһинэн соломмут суол устун массыынабыт сундулуйан, Кэбээйи Сииттэтигэр тиийэн кэлбит сорукпут — муҥхаҕа кыттыһар суон соргубут. Ол ыра санаабыт туоллаҕа. Күөс өрдөрөн көмүс хатырыктааҕынан күндүлүүр, кыстык кыһыммыт кырса хаарынан кылааннана үүннэҕэ. Үйэлэри нөҥүөлээн, үс саханы өйүөлээн, өлөр-хаалар, самнар-бохтор да кэмнэргэ, аас-туор олохтон өрөһүйбүт төрүт үгэспит — муҥхалааһын буоллаҕа.
Муҥха күнүгэр күргүөмнээх, күүстээх үлэ үөрүүлээх түгэннэригэр кыттыһан ылан, олохтоох дьонтон билбэппитин да тоокколоһон, төрүт үгэспит төрдүн-төбөтүн өйдүү-билэ сатаабыппыт салгын куппутун сайдамырдан, көрбүппүт-сөхпүппүт ситии курдук тиһиллэн истэ.

Сииттэ нэһилиэгин баһылыга Семен Тимофеев: «Бүгүн муҥха түһэрэр улуу эбэбит Лаабыда, урукку да үйэлэргэ, билиҥҥи да бириэмэҕэ дьонун-сэргэтин иитэн-аһатан олорор. Аныгы кэм сиэринэн, муҥхалааһын үгэһин кытары дьүөрэлээн туризмы да сайыннарарга былааннар бааллар», — диэн санаатын үллэһиннэ.
Хайдах курдук сымсатык туттан-хаптан, кыһыҥҥы уһун күн устата тоҥору-хатары аахсыбакка муҥхаҕа үлэлии сылдьар дьоҥҥо кыттыһан ылбытым аны хоһоон тылынан кутуллан кэллэ. Лаабыда эбэҕэ тураммын сиэппиттэн төлөпүөммүн ороон сонно тута суруна оҕустум:
«Баар буол Дьиҥ Олоххо,
Аар Тайҕаҕа,
Түҥ үрэххэ,
Баай Байанайдаах
Баар Барҕаҕа!
Аҥааттар алааска,
Адаардаах хайаҕа,
Нэлэмэн туундара устунан
Табанан тамайар турукка,
Оройгор тырымныыр
Хотугу сулуска!
Баар буол, баар буол —
Муҥхаҕа, куйуурга,
Бултуур-алтыыр дьулуурга,
От охсор, от мунньар
Күргүөмнээх үлэҕэ.
Үргүөрдээх да үйэҕэ
Мындырдык,
Сырдыктык
Олоҕу олорор үөрүйэххэ,
Дьиҥ олох дьиктитэ диэн
Үрдүктэн үрдүк үөрэххэ.

Ити курдук, киэҥ нэлэмэн Сахабыт сирин тэбэр сүрэҕэ ааттаммыт Кэбээйи улууһун Сииттэтигэр ыалдьыттаан, саха төрүт үгэһигэр муҥхаҕа кыттыһан, саҥа саҕаламмыт кыһыммыт Баай Байанайдаах Барҕатыгар баар буола түстэхпит. Ыалдьытымсах Сииттэ дьонугар-сэргэтигэр барҕа махталбытын тиэртэхпит буоллун! Сир ийэлиин ситимнээх олоххут силиһэ-мутуга чиҥ буоллун! Үүнэр-сайдар суоллар тобуллан истиннэр!

Саргылаана ГОЛДЬЕРОВА-САРГЫ КУО