Сирэйдэрин тириитэ халыҥаабыт

Сиэр-майгы мөлтөөбүтүн үксүн уопсастыбаннай миэстэҕэ, элбэх киһи мустар сиригэр сылдьан ордук бэлиэтии көрөбүт. Кырдьаҕас дьоҥҥо ытыктабыл, оҕо аймахха харыстабыллаах сыһыан диэн симэлийбит. Көҥүл дойдуга, аныгы кэмҥэ олорор аатыран ким-тугу санаабытын саҥара, толкуйдаабытын оҥоро сылдьар үйэтэ кэллэ.  Бүгүн чопчу тырааныспарга, дьону таһыыга сыһыаннаах хобдох түгэннэргэ тохтоон ааһыаҕыҥ.

Сиэнигэр “холобур” көрдөрбүтэ

Үс-түөрт сыллааҕыта оп­туо­буһунан аҕыйах тохтобулу айаннаары, биир хобдох түгэни бэлиэтии көрөн турардаахпын. Уткин уулуссатынааҕы тохтобултан 17-с нүөмэрдээх куорат киинигэр кэлэр оптуобуска олорустум. Киһи бөҕө, дьолго, кэннин диэки биир миэстэ тахсыбытыгар олорунан кэбистим.

“Өрөгөй” спортсменнары бэ­лэмниир киин тохтобулут­тан, быһа холуйан, түөрт-биэс саас­таах сиэннээх сааһыра барбыт дьахтар олоруста. Киирээтин кытта иккис эрээккэ олорбут оскуола оҕото ойон туран миэс­тэтин туран биэрдэ. Онно эмээх­син бэйэтэ олорбокко, сиэнин олорто. Оптуобус хоҥунна, аҕыйах миэтэрэ бара түһээтин кытта, эмээхсин нэһии­лэ тутуһан турарын бэ­лиэтии көрөн, аны кэннинээҕи эрээккэ олорбут эдэрчи киһи миэстэтин туран биэрдэ. Эмээхсин онно “лах” гына олорунан кэбистэ. Сиэнэ эбээтигэр кэлээри гыммытын: “Турума, итиннэ олор”, — диэн “сүбэлээтэ”. Түөрт саастаах оҕо эбээтин тылыттан тахсыбата биллэр, быстыа дуу, ойдуо дуу, оннуттан харыс да хамсаабата.

Икки тохтобулу барааппытын кытта эмээхситтэр, саас­таах дьон кутуллан киирдилэр. Урут киирбиттэр ортоку турар “чиэскэ тигистилэр”. Биир сэттэ уончалаах эмээхсин оруо­буна оҕо иннигэр турда. Бу, сиэнин иннигэр турар эмээхсин кинитээҕэр лаппа саас­тааҕар кымаардаан да көрбөт. Төлөпүөнүн көрөр, быыһыгар оонньоон да ылар быһыылаах. Оптуобус иһэ уу-чуумпу, мэктиэтигэр тыымматтар даҕаны. Арай, хас да тохтобул тухары бу сиэннээх эбэ “дьоруойдаах” тыыннаах киинэни көрөн таҕыстыбыт. Сирэйин тириитэ халыҥаабыт, аны кэлэн эйэ­ҕэстик “эбээ” диэн унаарытан этэр да туһа суох дьоно буолуу­һу. Аныгы эбээ сиэнигэр бэйэ­тинэн ити курдук “холобуру” көрдөрдөҕө.

Кэпсээнтэн кэпсээн диэбиккэ дылы, түгэн тосхойбучча, хас да сыллааҕыта буолбут өссө биир түгэни ахтан ааһыым.  Биир үтүө күн үлэбинэн куорат тас өттүгэр Покровскайдыыр тракка тэрилтэ үлэтин-хамнаһын сырдата тахсар буоллум. Барарбытыгар массыына көрбүттэрэ, төннөрбүтүгэр эрдэ араҕар буолан, мин салгыы үлэлии хааллым. Үлэлээн бүтэн баран “бириэмэнэн сылдьар, тохтобул чугас” диэн ыйан биэрбиттэринэн, оптуобуска таҕыстым. Биэс мүнүүтэ курдук кэтэспитим кэннэ хорос гына түстэ. Киирбитим, киһи тобус-толору, ханан да олорор миэстэ суох, эбиитин ип-итии, мэктиэтигэр салгын да тиийбэккэ дылы. Быһа холуйан үс саастаах утуйа сытар оҕолоох дьахтар икки миэстэни ылан олорорун көрөн: “Оҕоҕун көтөхпөккүн дуо, мин олоруом этэ, — диэбиппин, – көрбөккүн дуо, оҕом утуйа сытар”, — диэн батынан кэбистэ. Быстыам дуу, ойдуом дуу, аахсан туһа тахсыа суоҕун билэн салгыы быһаа­ра барбатым. Оптуобус дьоно бары кылап-халап кини диэки кэлэйбиттии көрөн ылаллар, истэригэр сиилииллэрэ чахчы эрээри, биир да киһи тыл быһаҕаһын быктарбата. Куоракка диэри ол курдук туран эрэн хас да килэмиэтири айаннаан кэллибит. Мин диэн өссө син эбээт, оптуобус иннин диэки алта уончалаах дьахталлар туран эрэн кэллилэр ээ. Били, эдэр дьахтар ол тухары сирэйэ ымыр да гынан көрбөт.

Арай биирдэ таксыыга

Тустаах тиэмэни таарыйбычча, аны таксыы үлэһиттэрин “хаарыйан” ылыахха. Былырыын күһүн үлэлии олорон бириэмэни көрбөккө хааллым. Тэрээһиммэр хойутаары гынан оптуобус­ка сүүрүүнэн таҕыстым да, кэннин эрэ көрөн хааллым. Тиэтэйдэххэ, би­риэ­мэ барбатыын, иккис оптуобус кэлэ охсубата уһунуун… Чэ кэбис, маннык буоллаҕына чахчы хойутуур эбиппин диэн таксыы ыҥырарга сананным. Таксыыбыт сыһыарыыта са­каас­тыыр киһини бэйэтэ булан аадырыһын туруорар буолбута быданнаата. Бу иннинэ хаһан даҕаны сыыспат бэйэтэ, өлүү түбэлтэлээх, ыксалга туруорбут аадырыһын бэрэбиэркэлээбэккэ (тохтобул аттынааҕы дьиэ хаһыс нүөмэрдээҕин билбэппин), ханна тиийиэхтээх сирбин уонна сууматын эрэ ыйан баран ыытан кэбиспиппин. Бэрт түргэнник сакааспын саха эр бэрдэ ылла. Үс мүнүүтэ курдук тура түһэн баран массыына ханна тиийбитин көрөөрү сыһыарыыны арыйбытым, олох даҕаны атын сир диэки баран эрэр. Аадырыспын киирэн бэрэбиэркэлээбитим, букатын атын сири ыйбыппын. Тиэтэлинэн эрийэммин быһаарбыппар: “Оо, дьэ, хайдах итинник сыыһа суруйаҕын. Тур итиннэ, билигин тии­йиэм!” – диэн мөҕөр, бардьыгыныыр икки ардынан саҥарда. Буруйдаах киһи быһыытынан саҥарбатым. Кэтэһэн турдум, икки-үс мүнүүтэнэн тиийэн кэллэ. Массыына кэннинээҕи аанын арыйан олорон эрдэхпинэ, мөҕөн саҕалаата ээ дьэ. Сыһыарыыга ыйыллыбыт аадырыһы ситэ көрбөтөх буруйдаахпын этэн көрдүм да, табыллыбата.  Тулуйбакка хардары этээччи буоллум, онтон букатын оргуйан турда, мин массыынам суоҕа, ол иһин таксыыстары өйдөөбөтүм, дьахталлар эр дьоҥҥо утары саҥарар буолан саха эр дьоно өрө тахсыбаттара эҥин барыта ахтылынна. Олорсуохпуттан тиийиэхтээх сирбэр диэри оннук мөҕүллэн тиийдим. “Аны мин сакаастаатахпына, ылымаар”  диэбиппин “сөп, блоктаан” кэбиһиэм диэтэ уонна өссө суолбут ортолуу да илигинэ миигин “заказ отменила” диэн туруорбут. Ону көрөн: “Бу илдьэн иһэҕин буолбатах дуо, тоҕо инньэ диэн ыйдыҥ”, – диэбиппэр, – оччоҕо тугуй, куһаҕан сыанабылы биэрбитиҥ кэннэ “отменалыах­таах” этим дуо диэн көбүөхтээтэ. Бүттэхпит ол.

Дьиҥэр, сыһыарыы аадырыһы сыыһа ыйбытын, ыксалга ону өйдөөн көрбөтөх буруйдаахпын. Харахтарыгар харчы кыбыллыбыт таксыыстар айанньыттарга ити курдук сыһыаннаһаллар.

Харах быччайарынан

Аны үчүгэй да куһаҕан­наах диэбиккэ дылы, улуус­тар икки ардыларынааҕы суол тупсан, таксыыстар харахтара быччайарынан айанныыллар. Сылга хаста даҕаны массыынаҕа кэтиллэн, суолтан туораан айанньыттар эчэйбиттэрэ, өлбүттэрэ иһиллэр, киһи истэ-истэ иэнэ кэдэҥниир, этэ тардар. Уһун айан таксыыстара түргэнник айаннаан бардылар да, биирдэ эмэ этэн көрдөххө, кырата кынчарыллаҕын. Үксүгэр саастаах дьон сэмэлиил­лэр, ытык дьон да диэбэккэ утары хардараллар, быдьар тылынан үөхпэтэхтэринэ махтал буолар. Этиһэн, кыыһыран, аны утары массыынаҕа киирэн биэриэ диэн ол куттала, саҥата суох тутуһан олорбут ордук курдук.

САНААЛАР

Сорох кырдьаҕас дьон олус куруубай

Семен Васильев, устудьуон:

— Оптуобуска кырдьаҕас дьон киирдэхтэринэ, хаһан баҕарар миэстэбин туран биэрэбин. Сорохтор наһаа үөрэллэр, махтаналлар, оччоҕо санаабар кытта үчүгэй курдук буолар. Оттон сорох саастаах дьон, ордук оҕонньоттор наһаа куруубайдык: “Ыл, тур эрэ, бачча эдэр буолан баран кырдьаҕас дьоҥҥо туран биэрбэккин”, – диэн  киирэллэр. Хайыахпыный, аахса турбат буоллаҕым.

Ыраас, сылаас тырааныспар эрэ дэлэй

Дарья Иванова, куорат олохтооҕо:

— Үйэм тухары элбэхтик айаннаатаҕым буолуо. Ол тухары арааһы бары көрөн кэллим. Урут оннооҕор улуустар икки ардыларыгар аһаҕас массыына үрдүгэр олорсон айанныырбыт. Көр, таҥаспыт халыҥ эбитэ дуу, улаханнык тоҥмот этибит. Онно холоотоххо, билигин ыраас, сылаас тырааныспар эрэ дэлэй. Арай, эдэр дьон оптуобуска миэстэ туран биэрбэттэрэ хомотор. Кулгаахтарын бүөлэнэн, умса түһэн баран төлөпүөннэрин өрө мыҥаан олорор буолаллар. Былыр да, быйыл даҕаны киһиэхэ хаҕыс сыһыан баар буоллаҕа. Ол хас биирдии киһи иитиититтэн тутулуктаах. Аныгы кэмҥэ иитии сатарыйда, урукку курдук оҕону мөҕөр-этэр көҥүллэммэт. Ол содула эбитэ дуу.

ХААРТЫСКА: PXHERE.COM/RU/PHOTO СААЙТАН.