«Ситим» Саха сирин көҥүл суруйааччыларын сойууһа — Чурапчыга

Бу сыл тохсунньу 17 күнүгэр «Саҥа олох» хаһыат  2-с нүөмэригэр тахсыбыт, ««Ситим» Саха сирин көҥүл суруйааччыларын сойууһа» диэн ыстатыйаны аахпыт дьон баара буолуо. Онно былырыын сайын саҥа сойуус хайдах тэриллибитин туһунан кэпсэнэр.

Бэйэбин этэр буоллахпына, мин бу сойууска былырыын ахсынньыга киирбитим. Сотору соҕус  эрэгийиэннээҕи салаа  кураторынан анаабыттара. Үлэ саҥа саҕаланан эрэр буолан икки  улууска отделениелар үлэлээн эрэллэр.
Ахсынньы  бүтүүтүттэн араас нэһилиэктэр айар куттаах дьонун кытта кэпсэтии буолар.
Ити курдук Мындаҕаайыттан, Мугудайтан, Чакыртан, Одьулуунтан син кииртэлээн эрэллэр.
Олунньуга  «Ситим» Чурапчытааҕы отделениета  кыһын тиэмэтигэр  бэйэ хоһоонун дорҕоонноохтук ааҕыы өрөспүүбүлүкэтээҕи аһаҕас күрэһин ыыппыппыт. Онно араас улуустан хоһоонньуттар кыттан,  үксүлэрэ дипломант үрдүк аатын ылан үөрүүлэрэ үгүс этэ.

«Ситимнэр» тэриллибиттэрин кэннэ, араас хайысхалаах үлэни ыыталлар. Бу кулун тутар  27 күнүгэр  Чурапчы олохтоохторун кытары билсэ-көрсө, ирэ-хоро кэпсэтээри Е. А Борисов аатынан Чурапчытааҕы киин библиотека  уораҕайыгар тэрээһин ыыттылар.
Манна куораттан түөрт ыалдьыт, ол иһигэр  «Ситим» түмсүү бэрэссэдээтэлэ, Сунтаар Элгээйититтэн төрүттээх, элбэх кэпсээн, сэһэн ааптара Иван Парфеньевич Александров, Чурапчы Мындаҕаайытыттан төрүттээх суруйааччы Степан Егорович Кожуров-Ыстапаан Таастаах, Чурапчы Сылаҥыттан төрүттээх хоһоонньут, ырыаһыт Любовь Федотовна Никитина-Тапталаана уонна Худуоһунньуктар норуоттар икки ардыларынааҕы федерацияларын Арассыыйатааҕы  Сойууһун чилиэнэ, СӨ норуотун маастара, СӨ култууратын туйгуна, үлэ бэтэрээнэ, Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх Вера Афанасьевна Санникова-Мичийээнэ сылдьан кэпсээтилэр.

Кэпсэтии  үс  түһүмэхтэн турбута:

1) Александров И. П. кинигэлэрин туһунан сырдатыы. Кылгатан эттэххэ: «Шаддат», «Отец солдата», «Дьолгун туораттан көрдөөмө», «Буойун», «Саха эр киһитэ», «Тиэргэн» диэн кинигэлэрэ ааҕааччылар интэриэстэрин тардыбыттара. Үксүлэрэ байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттар тустарынан кэпсэнэллэр. Уйбаан бэйэтэ үксүлэрин билэттиир, сибээскэ тахсан кэпсэтэр буолан кэпсээннэрэ сиһилии уонна дьиҥ кырдьык олохтон суруллубуттар. «Саллаат аҕата» диэн кинигэтэ нууччалыы тылбаастаммыта, онно бары билэр Гаврил Егорович Терентьев -Лям миллионер туһунан сиһилии суруллар.

2) «Ситим» сойуус үлэтин билиһиннэрии. «Ситим» үлэтин кэпсиир буоллахха: былырыын, сэтинньи сэттистиир күнүгэр, Ф. И.Авдеева  аатынан Оҕо дыбарыаһыгар, ырыа буолбут хоһооннорунан кэнсиэр тэрийбиттэрэ. Онтон киирбит үбү — 106 тыһыынча уу харчыны «Илии сылааһа»  иистэнэр сыахха туттарбыттара. «Ситим» биир уратыта диэххэ дуу, идеята диэххэ дуу: хоһооннорбутун, кэпсээннэрбитин атын омук тылынан тылбаастаан аан дойдуга тарҕатан, атыыга таһаарарга диэн соруктаахпыт. Кытайдыы, киргизтыы, туроктыы, английскайдыы бэчээттэтэргэ кэпсэтиилэр бардылар. Билигин ити дойду тылбаасчыттарын кытта үлэ былааннаахтык ыытылла турар. Эрдэ Александров И П «Тиэргэн» диэн сурунаалы таһаартара сылдьыбыта. «Тиэргэн» кинигэ буолан бэчээттэнэн тахсыбыта. Ол сурунаала ааҕааччылар сэҥээрилэрин ылбыта.

3) Покровскайга буолбут I-кы  өрөспүүбүлүкэтээҕи  пуорумҥа кыттан кэлбиттэрин туһунан иһитиннэрии.  Соторутааҕыта Покровскайга буолбут I–кы өрөспүүбүлүкэтээҕи пуорумҥа «Ситимтэн» хас да киһи кыттан кэллэ. Онно Александров И.П. үс этиитин резолюцияҕа киллэрбиттэр.

Бу кэпсэтии кэнниттэн ыалдьыттарбыт Е. А. Борисов аатынан Чурапчытааҕы киин библиотека ааҕааччыны кытта үлэлиир отделын сэбиэдиссэйигэр Марфа Кузьминаҕа элбэх кинигэни соһуччу үөрдэ туттаран сүдү бэлэх оҥордулар.
Степан Кожуров-Ыстапаан Таастаах «Ситим» Саха сирин көҥүл суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ,  контрольнай–ревизионнай  хамыыһыйа  солбуйар бэрэссэдээтэлэ эрэгийиэннээҕи  отделениелар хайдах үлэлииллэрин сырдатта. Чурапчыга уонна Дьааҥыга билигин уонтан тахсалыы айар куттаахтар бииргэ түмсэн үлэлииллэр.
Бу тэрээһиҥҥэ Мугудайтан кэлбит Елизавета Сивцева-Күндэйэ уонна Пелагея Игнатьева-Намыына «Ситимҥэ» киирбит  бэлиэлэрин  уонна дастабырыанньаларын  үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттулар.
Өссө биир бэлиэ  ылар киһибит эдэр, дьоҕурдаах  оҕолору кытта бииргэ табан үлэлиир, хоһооҥҥо дьүрүл айар Матрена Пермякова-Амаана буолар. Кини бу киэһээ биһигини «Кэрэ тиһиллэр дорҕооно» диэн айар  кэнсиэригэр ыҥырбыта.
«Айылгы» тыйаатыр бу киэһээ ураты сырдык эйгэнэн, оҕо чобуо саҥатынан, үөрүүнэн  туолбут этэ. «Ситим» сойуус аатыттан Любовь Никитина-Тапталаана наһаа үчүгэйдик, тэтимнээхтик толорон, сэргэх ырыаны бэлэхтээтэ. Ол кэнниттэн Ыстапаан Таастаах сыанаҕа тахсан эҕэрдэ тыл эттэ уонна Амаанаҕа сойууска киирбитин туоһулуур бэлиэни, дастабырыанньаны туттарда.
Кэнсиэр олус үрдүк таһымҥа ааста. Амаана оҕолору кытта табан, салайан үлэлиир ураты талааннаах киһи. 60-тан тахса бэйэтэ айбыт, бииртэн биир тупсаҕай матыыптаах ырыаларын оҕолор да, улахан да дьон дуоһуйа толорон кэнсиэри киэргэттилэр.

Кэнсиэр кэнниттэн Амааналыын көрсөн кэпсэттибит.  

—  Оҕо сылдьан туох үлэһит буолуоххун баҕарар этигиний?
— Үтүө буолуохтун. Мин оҕо сылдьан иитээччи буолуохпун баҕарар этим. Кыра оҕолору оҕолуурбун, кинилэри олоххо үөрэтэрбин олус сөбүлээччим. Кырачаан оҕолор тугу да билбэттэр, мин билиибиттэн үллэстиэм уонна  үтүө киһи  буоларга үөрэтиэм диэччибин.
— Оскуола кэнниттэн эйигин музыкальнай училищеҕа туттарсаргар туох төһүү күүс буолбутай?
— Оскуола кэнниттэн икки идэни таларга миэхэ икки үөрэх баара. Култуура кэллиэһигэр  бардахпына эстрада ырыаһыта буолуом уонна гостуруолларга сылдьыам диэн санаа баара. Ол эрээри Дьокуускайдааҕы  педагогическай кэллиэскэ  музыкальнай отделенияҕа киирбитим. Оҕолору үөрэтиэм, билиибиттэн үллэстиэм, кэрэҕэ уһуйуом диэн. Билигин идэбин сөпкө талбыппын диэн олус астынабын.
— Үстээх-биэстээх оҕолору хайдах үөрэтэҕин?
— Кырачааннар олус диэн түргэнник барытын ылыналлар. Хас хамсаныыгын барытын үтүктэллэр.
Аныгы үйэ тэтиминэн аныгы муусукалары истэбит, ойуулуктар туһунан кэпсэтэбит, араас онлайн оонньуулары бэйэм оҥорон оонньотобун. Хас биирдии дьарыгым барыта оонньуу нөҥүө буолар, ол иһин оҕолор муусука дьарыгын олус сөбүлүүллэр.
Бастатан туран салайааччыбар Екатерина Семеновнаҕа махтанабын. Ырыа айарбар бастакы хардыыларбар күүс-көмө буолбута.  «Сарсын саас туһунан ырыата айан кэлээр», — диэн эппит  күнүттэн, ол аата  2018 сылтан ырыа айар иэйиим арыллыбыта.
Күн күбэй ийэбэр махтанабын. Кини хас биирдии идеябын биһириир, күрэххэ кыттарбын барытын өйүүр, өйдүүр.

Амаанаҕа инникитин да элбэх айымньылаах үлэни баҕардыбыт.
Ити курдук, Чурапчыбыт хас биирдии ыалдьыкка наhаа сэргэх, кэрэ, умнуллубат түгэннэри, күнү бэлэхтээбитин иһин бары үөрэн, астынан, махтанан бардылар.

Сандаар Күн Сандаара,
«Чурапчы» литературнай  түмсүү уонна «Ситим» сойуус чилиэнэ