Сонун сүүрээни олоххо киллэрэр урбаанньыт элбиир

СӨ Урбаан, эргиэн уонна туризм министиэристибэтин чахчытынан, б.дь. сэтинньи 1 күнүнээҕи туругунан, аччыгый уонна дьоҕус биисинэс урбаанньытын ахсаана 133 966 тыһыынча киһиэхэ тэҥнэстэ.

“Ол эбэтэр, бу көрдөрүү 2024 сыллааҕар 10 166 тыһыынча киһинэн элбэх” диэн бэлиэтииллэр министиэристибэ үлэһиттэрэ. Урбаанньыт ахсаана элбээбит төрүөтэ — сонун сүүрэни олоххо киллэрэр толкуйдаах, бэйэ дьарыктаах (самозанятай) дьон ахсаана былырыыҥҥыттан 13% үксээбит. 2025 сылга «Көдьүүстээх уонна күрэстэһиилээх экэниэмикэ» национальнай бырайыак чэрчитинэн ыытыллар «Аччыгый, дьоҕус урбаан уонна биирдиилээн урбаанньыты өйөөһүн эрэгийиэннээҕи бырайыак олоххо киириитигэр
10,6 мөл. солк. тыырыллыбыт. Өрөспүүбүлүкэ 15 муниципальнай тэриллиитигэр үлэлиир биисинэс-инкубатордар бэйэ дьыалатын тэриниэн баҕалаах урбаанньыттарга кэккэ өйөбүлү оҥороллор.

Урбаанньыт өйөбүлэ — “Мин биисинэһим” киин

Урбаан эйгэтигэр саҥа үлэлээн эрэр уонна уопуттаах урбаанньыттарга үтүмэн өйөбүлү “Мин биисинэһим” киин оҥорор. Быйылгы сылга киин 17 000‑тан тахса сүбэ биэрэр өҥөнү оҥордо. 4 тыһыынчаттан тахса киһини хабан (ол иһигэр улуустарга), 376‑тан тахса тэрээһини ыытта. Биирдиилээн бэйэ дьыалатын тэриммит дьоҥҥо бу киин араас өрүттээх үлэни ыытар. 2024 сылга олоххо киирбит «Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ дьоҕус биисинэс» бырагыраама «Үөрэх бастыҥ бырайыага» хайысхаҕа биир бастыҥ эрэгийиэннээҕи быраактыка быһыытынан билиниллэн, «Мин биисинэһим» федеральнай бириэмийэҕэ тиксибитэ.

Саха сиригэр, дойду бары эрэгийиэннэрин тэҥэ «Мин биисинэһим» киин үлэлиир. Ол курдук, үп-харчы былаанын оҥорууга, эрэкэлээмэ хампаанньатын ыытыыга, бородууксуйаны батарыыга тустаах көмө өрөспүүбүлүкэ бары кэриэтэ оройуоннарыгар оҥоһуллар. Урбаан эйгэтигэр дьону угуйар туһугар СӨ аччыгый уонна дьоҕус урбаан порталыгар «Ситиһии устуоруйата» рубрика үлэлиир. Онно судаарыстыба өйөбүлүнэн туһаммыт урбаанньыттар холобурдара кэпсэнэр. Холобура, Нерюнгри олохтооҕо Анна Пшенникова айылҕа эттигэ булкаастаах аска туттуллар тууһу оҥорон таһаарыыга үлэлэһэр. “Мин биисинэһим” киин өйөбүлүнэн Нерюнгрига «Солярус» диэн аска туттуллар саҥа көрүҥэ баар буолла. Бу биисинэс сонун көрүҥүн баһылаан суруналыыс, драматург, суруйааччы Анна Пшенникова аны урбаанньыт быһыытынан бэйэ дьыалатын тэриммит. Саҥа дьыала хас биирдии хардыыта уустуктардааҕа чахчы. Бэйэ технологиятын оҥоруу докумуоннара, бэлиэ ис хоһооно уонна дизайна, логотиба — бу барыта сүүрүүнү-көтүүнү эрэйэр. Билигин Нерюнгри олохтооҕун бородууксуйатын сонун көрүҥэ “сделановякутии.рф” эрэгийиэннээҕи ырыынакка бэйэтин миэстэтин булла. Маныаха аны бу бырайыак “Мин биисинэһим” киин чэрчитинэн кыттан, Арассыыйа экэнэмиичэскэй сайдыытын министиэристибэтэ олохтообут “Мин биисинэһим” дойду таһымнаах бириэмийэ “Биисинэс сайдыытыгар бастык экосистиэмэ” түһүмэҕэр бэлиэтэммитин эбэн кэбис. Онон “Мин биисинэһим” киин ситиһиигэ дьулуһар урбаанньыттары өйүүрүн ааһан, киэҥ араҥаҕа тахсалларыгар далаһа ууран, дьоҕус биисинэс сайдыытын ханнык баҕарар түһүмэҕэр көдьүүстээхтик өйүүр.

Урбаанньыкка өйөбүл көрүҥнэрэ

Быйыл урбаанньыттарга бары өттүнэн өйөбүлү оҥорорго анаммыт «Көдьүүстээх уонна күрэстэһиилээх экэниэмикэ» диэн саҥа федеральнай бырайыак үлэҕэ киирбитэ. Бу көрүҥ бэйэ дьыалатын тэринэр саҥалыы толкуйдаах уонна үлэлэрин хайысхатын кэҥэтэр баҕалаах уопуттаах урбаанньыттарга анаан оҥоһуллубут. Биисинэһи өйүүргэ туһуламмыт 800‑тэн тахса өҥөнү оҥоруу өйөбүллэрэ бааллар: сүбэ-ама ылыаххын, ырыынагы чинчийиэххин, биисинэс-былаан оҥоруоххун, сокуон уларыйыыларын билиэххин, үҥсүү түһэриэххин, сөптөөх үлэ миэстэтин талыаххын, бэл, чэпчэтиилээх кирэдьииккэ сайабылыанньа биэриэххин сөп.

Урбааны сайыннарыы пуондата 2025 сылга 227 урбаанньыкка 770,97 мөл. солк. көмө оҥордо. Сүрүн өйөбүлүнэн туһанааччыларынан норуот уус-уран оҥоһуктарын, киэргэллэри оҥорор урбаанньыттар, дьиэ кэргэн өҥөлөрө буоллулар.

Ханнык идэҕэ ордук элбэх хамнастаахтарый?

Урбаан эйгэтигэр ханнык идэлэргэ ордук элбэх хамнас төлөнөрүн интэриэһиргээччи үгүһэ чахчы. Быйыл сыл саҥатыгар ЯСИА улуустарынан эспиэрдэр бэрт интэриэһиннэй ырытыылары оҥорбуттарын холобурдаабыта. Ол курдук, Бүлүү чааһынай килииникэтигэр үлэлиир тиис бырааһа 200 000 солк. тахса хамнаһы ылыан сөп эбит. Күнүскү уонна киэһээҥҥи симиэнэҕэ аҕыстыы чаастаах үлэ ирдэнэр.

Ленскэйгэ автосилиэсэр-мотористка хамнаһын 190 000 солк. диэн мэктиэлиилэр. Үлэтин сүрүн көрүҥэ — массыына уонна анал тиэхиньикэ өрөмүөнэ. Ирдэбилэ — үс сыл бу идэтинэн үлэлээбит буолуохтаах. Үлэ биэрээччи исписэлиис хамнаһа кини сатабылыттан, уопутуттан тутулуктааҕын бэлиэтиир.

Нерюнгрига үлэлиир С категориялаах суоппар ыйдааҕы хамнаһа — 180 000 солк. Үлэтин сүрүн көрүҥэ — самосвалынан куорат хочуолунайдарыгар чох таһар.

Кимиэхэ ордук наадыйалларый?

RabotaҮkt чахчытынан, Дьокуускайга саамай наадалаах идэ — суоппар. Хамнаһа, ортотунан, ыйга 80 тыһ. солк. Маны таһынан, урбаан эйгэтигэр үлэ биэрээччилэр көрдүүллэр: консультант-атыылааччыны (хамнаһа — 53 000 солк.), администраторы (60 000 солк.), асчыты (65 000 солк.), дьиэ сууйааччыны (40 000 солк). Алтынньыга үлэ биэрээччилэр 157 араас идэлээх үлэһиккэ наадыйа сылдьыбыттар. Сүрүннээн урбаан эйгэтин атыы-эргиэн бары көрүҥнэрин үлэһиттэригэр наадыйаллар эбит. Маны таһынан, араас категориялаах суоппар, сыбаарсык, монтажник, электромонтажник, силиэсэр, сантехник, буҕаалтыр, инженер, биэкэр, асчыт, кондитер, кыладыапсык, call-киин оператора, курьер, автомеханик, харабыл курдук үлэһиттэргэ ордук наадыйаллар.

…Бүгүҥҥү күҥҥэ олохтоох оҥорон таһаарааччы, урбаан эйгэтин бары салааларыгар үлэлээччи, араас өҥөнү оҥорооччу дьон бэйэ дьыалатын тэринэн биисинэһинэн дьарыктаналларыгар кыах баар. Аччыгый уонна дьоҕус урбаан бэрэстэбиитэллэригэр судаарыстыба өттүттэн көмө арааһа оҥоһуллар. Урбаан эйгэтигэр араас дьон кэлэр: ким эрэ дууһата сытар дьыалатын арыйаары, ким харчы оҥостоору, ким олоҕун хаамыытын уларытаары, эбии сайдаары. Ол да иһин ый аайы бэйэ дьыалатын тэринэн үлэлиэн баҕалаах дьон ахсаана эбиллэн иһэр буоллаҕа.

ХААРТЫСКАЛАР «МИН БИИСИНЭҺИМ» КИИН «СИТИҺИИ УСТУОРУЙАТА» («ИСТОРИЯ УСПЕХА») РУБРИКАТЫТТАН.