Судаарыстыбаннай көмө уонна социальнай көҕүлээһиннэр

Саха сиригэр анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин өйүүр өрөспүүбүлүкэтээҕи сүрүн дьаһаллар 2023 с. сэтинньи 1 күнүттэн Ил Дархан Ыйааҕынан олоххо киирэн барбыттара. Билиҥҥитэ судаарыстыба өттүттэн өйүүр 40-чаҕа тиийэр дьаһал баар. Ону таһынан, уопсастыбаннай тэрилтэлэр уонна биирдиилээн дьон араас хабааннаах көмөнү оҥороллор. Үтүө санаалаах, амарах дууһалаах дьон астаан, таҥас тигэн, эмп-томп атыылаһан, хомуйан ыытар.

Элбэх өрүттээх көмө

Саха сиригэр социальнай, гуманитарнай, мэдиссиинис­кэй, юридическай уонна психологическай көмөнү оҥоруу киэҥ ис хоһоонноох дьаһалынан уонна көҕүлээһиннэринэн олоххо киллэриллэр. «Аҕа дойдуну көмүскээччилэр» пуонда Саха сиринээҕи филиа­ла баар. Пуонда тэриллиэҕиттэн 8 тыһыынчаттан тахса киһи 30 тыһыынча кэриҥэ кыһалҕалаах боппуруоһун быһаартара тиийэ сылдьыбыт. Олортон, бүгүҥҥү туругунан, 92% быһаарыллыбыт.

Иккис улахан тэрилтэнэн Аҕа дойду буойуннарын дьиэ кэргэттэрин кэмитиэтэ буолар. Кэмитиэт иккис сылын үлэ­лиир, байыаннай сулууспалаах­тар дьиэ кэргэттэрин өйүүр аналлаах. Кыһалҕалаах дьиэ кэргэттэргэ юридическай уонна психологическай өйөбүлү оҥороллор, сэминээрдэри, араас тэрээһиннэри ыыталлар. Үгүс улууска кэмитиэт ыстааптара бааллар.

Социальнай көҕүлээһиннэр

Элбэх киһи тыа сириттэн байыаннай дьайыыга баран, үгүс ыал от-мас, муус бэлэмнээһинигэр кыһалҕаны көрүстэ. Хата, социальнай көмө дьаһаллара киирэннэр, кинилэр дьиэлэрин киин ититиигэ уонна гааска хол­боон, кыһалҕаны үмүрүтэллэр. Ол курдук, бүгүҥҥү туругунан, 149 ыал дьиэтигэр гаас киирдэ. 2024 сылга эрэгийиэн­нээҕи уонна федеральнай бырагырааманан олорор дьиэни гаас­тааһыҥҥа уопсайа 206 мөл. солк. көрүллүбүт, онон үлэ салҕанар.

Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтэ иһитиннэрбитинэн, итини таһынан, быйылгы сылга байыан­най дьайыы кыттыы­лааҕын 86 дьиэ кэргэнэ үбүнэн көмө ылбыт. Дохуоттан тутулуга суох, 150-200 тыһыынча солкуобай кэриҥнээх көмө көрүллэр, ону гаас оборудованиетын атыылаһыыга эбэтэр дьиэ­ҕэ холбуурга туттуох­ха сөп.

Мэдиссиинэ көмөтө

Бу күннэргэ, уопсайа 2,5 тыһыынчаттан тахса мэдис­сиинэ көмөтө оҥоһуллубут. 1851 киһи мэдиссиинэ тэрилтэтигэр тастан сылдьан, 677 ба­­йыас балыыһаҕа киирэн эмтэммит. 284 байыас эмтэнэн доруобуйатын чөлүгэр түһэрбит. Оттон 579 байыаннай сулууспалаах психотерапевтическай уонна психиатрическай көмөнү ылбыт.

2023 сыл сэтинньи 2 күнүттэн Арассыыйа Бырабыы­талыстыбатын саҥа уураа­ҕынан, байыаннай сулууспалаахтар гражданскай мэдиссиинэ тэрилтэлэригэр эмтэниэхтэрин сөп. Быйылгыттан өрөспүүбүлүкэ бастакы сүһүөх мэдиссиинэ тэрилтэлэригэр хас субуота аайы диспансеризация ыытыллар. Биир күн иһигэр байыаннай дьайыы кыттыы­лаахтара доруобуйаларын бүтүннүү көрдөрөр кыахтаннылар. Билиҥҥитэ 739 киһи маннык көрдөрүүнү ааспыт.

903 байыаннай дьайыы кыттыылааҕа уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин 1657 чилиэнэ мэдиссиинэ уонна социальнай тэрилтэлэргэ доруобуйаларын чөлүгэр түһэрдилэр. 520 төрөппүт санаторийга эмтэммит, 371 киһи эмтэнэ барар сиригэр айанныырыгар материальнай көмө ылбыт.

Юридическай көмө

«Аҕа дойдуну көмүскээччилэр»  пуонда СӨ Борокура­тууратын, Илиҥҥи байыаннай уокурук Байыаннай борокуратууратын, СӨ киһи быраабыгар боломуочунайын, Федеральнай суут бириистэптэрин сулууспатын салалтатын, Албакааттар уонна Нотариустар балааталарын кытта анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин чилиэннэригэр босхо юридическай көмөнү оҥорор туһунан сөбүлэһии түһэрсэн турар. Кыһалҕалаахтар, чуолаан, араас төлөбүрдэргэ, ба­­йыаннай сулууспалаах ханнык төрүөтүнэн байыаннай дьа­­йыыттан бүтэн кэлиэн сөбүгэр, баай-дуол уонна үп-харчы өттүгэр мөккүһүү баар буол­лаҕына, о.д.а. боппуруоһу быһаарарга көмө көрдүүллэр эбит. Санатан эттэххэ, пуон­даҕа кэлбит байыаннай сулуус­палаахха хас биирдиилэригэр социальнай координатор диэн ананар.

Билигин кинилэр босхо юридическай көмөнү оҥорор кииҥҥэ бэйэлэрэ быһа тии­йэр кыахтаннылар. Маннык аадырыска: Дьокуускай куорат, Ленин пр., 28, 2 этээс, 209 кэб., үлэ күнүгэр 9:00-13:00 чч. диэри юридическай сүбэ ылыахтарын сөп.

Итини таһынан, пуонда дьиэтигэр өрөспүүбүлүкэ борокуратуурата байыаннай борокуратуураны кытары бииргэ ый аайы нэдиэлэ иккис уонна төрдүс бээтинсэтигэр дьону кытары көрсөллөр. Киһи быраабын көмүскүүр боломуочунай эмиэ ый аайы көрсөр.

Үлэнэн хааччыллыы

Биир сүрүн соругунан ба­­йыаннай дьайыы кыттыы­лаахтарын уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин үлэнэн хааччы­йыы буолар. Бүгүҥҥү туругунан, Дьокуускайдааҕы нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун киинигэр 200-н тахса ба­­йыаннай дьайыы кыттыылааҕа, итини таһынан, 411 кинилэр дьиэ кэргэттэрин чилиэнэ үлэ көрдөөн учуокка турбуттар.  Кинилэртэн 372 киһи номнуо үлэ булбут, оттон сорохторо анал идэни ыларга үөрэххэ ыытыллыбыттар.

Бу күннэргэ Инбэлииттэр декадаларынан «Аҕа дойдуну көмүскээччилэр»  пуонда доруо­буйаларынан хааччахтаах байыаннай дьайыы кыттыылаах­тарыгар «аһаҕас аан» күнүн биллэрэн турар, ол иһигэр инбэлиит дьону үлэнэн хааччыйыы киирэр. Декада чэрчитинэн, пуонда бары филиалларыгар дьарыктаах буолууга “суһал лииньийэ» үлэлиир.

Барыта оҕо туһугар

Үөрэх систиэмэтигэр байыан­най дьайыы кыттыылаахтарын дьиэ кэргэттэрин өйүүргэ, уопсайа, 11 социальнай өйөбүл дьаһала ылыллан турар. Оҕону олорор сириттэн чугас оскуолаҕа үөрэттэрии, кыра оҕону суукканы эргиччи сылдьар уһуйааҥҥа көһөрүү, орто уонна үрдүк үөрэх тэрилтэлэригэр үөрэнэр устудьуоннарга истипиэндьийэни төлөөһүн уонна итии аһылыгынан хааччыйыы, оҕолор доруобуйаларын чөлүгэр түһэрии, эмтэниигэ путевкалары биэрии бастатан туран оҥоһуллар.

Ол курдук, 1987 төрөппүт оҕо уһуйааныгар төлөбүртэн босхоломмут. 2315 оҕо оскуо­лаҕа итии аһылыгынан хааччыллыбыт. 2167 оҕо доруо­буйатын чөлүгэр түһэрэр санаторийга уонна куруорка сынньаммыт. 95 ыал оҕото сүрүн үөрэх кэннэ хаалан уһатыллыбыт күҥҥэ сылдьан, эбии үөрэхтээһиҥҥэ дьарыктанар буолбут.

Тэрилтэлэр уонна волонтердар

Саха сиригэр хас биирдии тэрилтэ байыаннай дьа­йыыга көмөлөһөр соруктаах. Идэлээх сойуустар харчынан хомуйбут көмөлөрө 280 мөл. солк. тэҥнэһэр диэн сотору­тааҕыта Идэлээх сойуустар федерацияларын мунньаҕар этэн тураллар. Ону таһынан, тэрилтэлэр инники кирбиигэ гуманитарнай уонна аһымал көмөнү тиһигин быспакка ыыталлар. Тэрилтэ үлэһиттэрэ үлэлэрин быыһыгар маскировочнай сиэккэлэри баайаллар, байыаннай дьайыыга сылдьар биир дойдулаахтарын дьиэ кэргэттэригэр дьиэ ис-тас үлэтигэр көмөлөһөллөр.

Саха сиригэр байыаннай дьайыыга көмөлөһөр элбэх хамсааһын баар. «Саха сирэ эйигин кытары!», «Саха волонтердара», «Илии сылааһа», о.д.а. улуустарга, куораттарга баар иистэнэр сыахтар, мэлдьи көмөлөһөр амарах санаалаах дьон тыылга кыайыыны уһансаллар, кылааттарын киллэрэллэр. Байыастарга сылаас таҥаһы, эми-тому, бородууктаны, хаһаайыстыбаннай маллары, гуманитарнай көмөнү тиһиктээхтик ыыталлар. Ону таһынан, волонтердар байыаннай дьайыы кыттыылааҕын дьиэ кэргэнигэр көмөлөһөллөр, бородуукта, эмп-томп тиэрдэл­лэр, от-мас, муус бэлэмнииллэр.