Сунтаар уонна Өймөкөөн сыаналара биир

Табаары тиэрдии ороскуоттарын учуоттаан туран, аһы-үөлү атыылыыр бөдөҥ тэрилтэлэртэн саҕалаан, дьоҕус тэрилтэ атыыһыттарыгар тиийэ сыананы бэйэлэрэ быһаллар.

Ону буолуохтаах буолуохтааҕын курдук ылынабыт. Арай сорох ас-үөл “социальнай суолталаах бородуукта” диэн ааттанан анал испииһэгинэн хас биирдии улуус эбэтэр муниципалитет миэстэтигэр бэйэтэ быһаарар уонна бигэргэтэр. Ол курдук, сүрүн социальнай суолталаах бородуукталар ахсааннарыгар киирэллэр: килиэп, үүт, гречка, саахар, мас арыыта, куурусса сымыыта, о. д.а.

Куорат маҕаһыынын сыаната

Мин бүгүҥҥү ырытыыбар элбэх сыыппараны уонна бырыһыаны холобурдуом суоҕа. Дьокуускай куорат биир дьоҕус маҕаһыынын сыанатыгар олоҕуран, улуустарынан биирдиилээн сүрүн бородуукта сыанатын тэҥнээн көрүөм. Ол курдук, илин эҥээр, киин, Бүлүү бөлөх уонна хоту улуустарга “социальнай суолталаах бородуукта” диэн ааттыыр аспыт-үөлбүт, эт уонна арыы сыаналара төһө араастаһаллар эбитий?

Куорат хас биирдии элбэх кыбартыыралаах дьиэтин аттыгар дьоҕус маҕаһыыннардаах. Дьон ыраата барбакка, ол маҕаһыыннарыттан күннээҕи астарын кэлэ-бара атыылаһа сылдьаллар. Мин олорор түөлбэм куорат киинэ буолан, маҕаһыын дэлэй эрээри, икки маҕаһыыны ордук чорботон сылдьабын. Биллэн турар, угуйук буоларын быһыытынан, ааттарын ааттаабаппын.

Дьэ, сүрүн бородуукталар сыаналарын ырытан көрүөх. Киһи кэрэхсиэҕэ, сорох маҕаһыыҥҥа ас сыаната суруллубут кумааҕытыгар сыана быһыллыбыт болдьоҕо кытта суруллар эбит: “28.01.2025”, “01.09.2025” диэн. Ол аата “бу маҕаһыыҥҥа бу бородуукта сыаната маннык кэмтэн маннык сыаналаах эбит” диэн толкуйдуохха сөп. Ирдэбил оннук быһыылаах — бу сыана үрдээһинин хонтуруоллуурга наадалаах эбит. Ол курдук, б.дь. балаҕан ыйын 1 күнүгэр бигэргэммит бурдук сыаната 1 киилэтэ — 66 солк. Оттон б.дь. сэтинньи 19 күнүгэр атыыга бэлэмнэммит биир киилэ “кумах” саахар сыаната — 108 солк. Алтынньы 28 күнүнээҕи “Макфа” мокоруон сыаната — 92 солк. (450 г). Ол аата киилэтэ 184 солк. курдук буолар.

Үүт — сыаналаах ас

Тыа сиригэр үүт ас тиийбэт. Сүөһү тутааччы ахсаана аҕыйаан, олохтоохтор бороһуок эрэ үүтү иһэллэрэ быданнаабыт. “Сопьо крима” бороһуок үүт тыа сиригэр, нууччалыы эттэххэ, “ходовой” дэнэр табаарынан буолар. Бу маннык үүт Өймөкөөҥҥө 450 солк., оттон ыаллыы Муомаҕа 500 солк. атыылыыллар. Киин куоракка бу бороһуок үүт 323–367 солкуобайга турар.

«Дьокуускайдааҕы үүт собуота» тэрилтэ үүт ас оҥоһуктара куорат маҕаһыыныгар турар сыаната: йогурт — 106 солк., бифацил — 96 солк., кефир — 96 солк. Бакыаттаах үүт (3,2%) — 168 солк., (2,5%) — 156 солк., (1, 5%) — 137 солк. 42% сүөгэй (500 г) — 481 солк.; 25% (500 г) — 355 солк. Киилэтигэр таһаардахха — сыаналаах ас. Бу үүт ас сыанатын тоҕо сиһилии ыйдым диэтэххэ, уоппускаҕа ыраах улууска сылдьан, үүт ас сыаната куоракка төһө буоларын билиэхпин баҕаран, дьүөгэлэрбин суруйан ыыталларыгар көрдөһөр этим. Онон киһи бэйэтин дойдутугар сыананы үөрэтэргэ наада буоларын бэйэбинэн билэн, үүт сыанатын чопчу ыйдым.

Хортуоппуй, эт сыаната үрдээтэ

Соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэтээҕи Урбаан министиэристибэтин ТГ-ханаалыгар Росстат чахчыта бэчээттэннэ. Ол курдук, б.дь. алтынньытын балаҕан ыйын кытта тэҥнээтэххэ, Саха сиригэр сыана 0,51% үрдээбит. Сыана үрдээһинэ ас-үөл бородууксуйатыгар бэлиэтэммит. Ордук фрукта уонна хортуоппуй сыаната үрдээбит. Эт сыаната быйыл эмиэ биллэ үрдээтэ. Ол курдук, идэһэ кэмигэр улуустар хаһаайыстыбалара биир сүбэнэн бигэргэммит сыананы быстылар. Холобура, Өймөкөөн улууһун биир урбаанньыта идэһэ иннинэ убаһа этин 800 солк. дии олорбут буоллаҕына, хаһаайыстыбалар салайааччылара сүбэлэһэн баран, идэһэ кэнниттэн убаһа этин киилэтин 1000 солк. быстылар. Сыана үрдээһинэ бу улууска икки өрүттээх. Бастакыта — сырабыыталыстыба отунан көмөлөһөн, сүөһүлэрин быйыл аччатарга санана сылдьыбыт дьон санаалара бөҕөргөөн, сүөһү ахсаанын элбэтэргэ сананнылар. Бэйэлэрэ эрэ сииллэригэр суоттаммыт буолан, атыыга барар эт аҕыйаан, сыана үрдээн таҕыста. Онон быйыл убаһа этин биир киилэтин олохтоохтор 1 тыһ. солк. атыыластылар.

Улуустарга сүрүн бородуукта сыаната

Сүрүн бородуукталар сыаналарын билэр дьоммуттан, кэккэ нэһилиэк олохтооҕуттан ыйыталастым.

Ол курдук, ынах арыыта (1 киилэ): Чурапчыга — 1550, Сунтаарга — 1400, Майаҕа — 1200–1300, Муомаҕа — 950–1000 солк.

Мас арыыта: Муомаҕа — 350, Өймөкөөҥҥө — 200–250, Чурапчыга — 115–120, Майаҕа — 195–205, Дьокуускайга — о????????, 170ртотунан, 170–180 солк. кэриҥэ.

Саахар (биир киилэ): Сунтаарга — 150 солк., Өймөкөөҥҥө –150 солк., Майаҕа — 112 солк.

Бурдук (биир киилэ): Майаҕа — 65, Өймөкөөҥҥө — 100, киин куоракка — 92 солк.

Луук: Сунтаарга — 120, Өймөкөөҥҥө — 120, Муомаҕа — 180, солк.

Хортуоппуй: Майаҕа — 78–85, Өймөкөөҥҥө — 130, Дьокуускайга — 150 солк.

Убаһа этэ: Майаҕа — 800–850, Чурапчыга — 700–800, Муомаҕа — 800–900, Тааттаҕа — 800–850, Өймөкөөҥҥө — 1000 солк.

Ынах этэ: Майаҕа — 750–800, Чурапчыга — 800–900, Тааттаҕа — 900, Сунтаарга — 800 солк.

Килиэп: Сунтаарга — 120, Чурапчыга — 82–89, Өймөкөөҥҥө — 80 солкуобай, киин куоракка 60–100 солк.

Бу манна көстөрүнэн, сүрүннээн арҕаатыттан хотутуттан тутулуга суох, Сунтаар уонна Өймөкөөн сыаналара биир курдук. Бу айаннарын ороскуотун кытта ыкса сибээстээҕэ чахчы.

“Сопьо крима” бороһуок үүт тыа сиригэр, нууччалыы эттэххэ, “ходовой” дэнэр табаарынан буолар. Бу маннык үүт Өймөкөөҥҥө 450 солк., оттон ыаллыы Муомаҕа – 500 солк. атыылыыллар. Киин куоракка бу бороһуок үүт 323-367 солк. турар.

Евгения Герасимова, Муома улууһун Чуумпу Кытыл нэһилиэгин олохтооҕо:

— 154 киһи олорор нэһилиэгэр түөрт кыра маҕаһыыннаахпыт. Кыһыҥҥы суол турдаҕына, түөрт урбаанньыт бэйэлэрин “УАЗ” массыыналарынан муус устар ортотугар диэри бородуукта тиэйэллэр. Сайыҥҥы уу суола аһылыннаҕына, мотуордаах оҥочонон, кыралаан да буоллар, биирдэ-иккитэ амсайарга араас аһы аҕалан атыылыыллар. Олохтоох дьаһалта саас аайы дьонтон сайаапка хомуйар. Онон арыый чэпчэки сыанаҕа бурдук, саахар, мас арыыта, рис куруппаны киин куораттан тиэйтэрэр.