Суоһурҕана сатыыр да… Франция “булкуура”, тастан сорох хампаанньалар төннө сатыыллар

Аан дойдуну анааран рубрикаҕа, дорооболоруҥ! Бу нэдиэлэ саҥатыттан аан дойдуга бэлиитикэ хайдах-туох салаллан иһэрин, сүрүннэрэ диэбиппитин сэгэтэн көрүөххэ. Манна биири өйдүөххэ наада. Аан дойду бэлиитикэтэ тэтимнээхтик уларыйар-тэлэрийэр.

Тугу эрэ толкуйдуу сатыыр

Эмиэрикэ бэрэсидьиэнэ Дональд Трамп Арассыыйаны утары сааҥсыйа иккис фазатын саҕалаары гынарын туһунан бэлитиичэскэй эспиэр

Дмитрий Дризе иһитиннэрбит. Оччоҕо бастакы ханнык этэй диэн ыйытыы турар. Ол — Индия Арассыыйаттан ньиэби атыылаһыытын утары хааччаҕы киллэриитэ буолар эбит. Кырдьык, атырдьах ыйын саҥатын диэки Эмиэрикэ Үрүҥ Дьиэтин тойоно Индияларга суоһарҕаммыт диэн баара. Салгыы ханнык сааҥсыйалар кэлэллэрэ адьас өйдөммөт. Дональд Трамп бу күннэргэ Владимир Путиҥҥа төлөпүөнүнэн эрийэн кэпсэтиэхтээх дииллэр. Аны хаһан эрийэрэ эмиэ биллибэт эбит диэн эспиэр Дмитрий Дризе суруйбут. Аны туран, бу күннэргэ Европа сорох сүрүн лиидэрдэрэ Вашингтоҥҥа тиийтэлээбиттэр. Ону Эмиэрикэ муҥур тойоно Украина кириисиһин быһаарса кэлэллэрин туһунан быһаарбыт.

Ити кэлии-барыы кэмигэр Эмиэрикэ энэргиэтикэҕэ миниистирэ Крис Райт «Старай Свет» дэнэр дойдуларга (Европа, Азия уонна Африка) Арассыыйаны утары сааҥсыйаны түһэриэххитин баҕарар буоллаххытына, киниттэн ньиэби атыылаһаргытын тохтотуҥ уонна биһигиттэн атыылаһыҥ диэбит. Этэргэ дылы, итинник эрэ буоллаҕына, Арассыыйаны утары сааҥсыйа оҥоһуллар кыахтааҕа өйдөнөр. Ол эрээри, үөһэ этиллибит дойдулар букатын атын санаалаахтар.

Онон итинэн сылыктаатахха, Эмиэрикэ Үрүҥ Дьиэтэ салгыы тугу да гынар кыаҕа суох курдук, чопчу былаан диэн мэлигир дииллэр эспиэрдэр. Ол эрээри, тугу эрэ толкуйдуу сатыыллар да иннилэригэр «кирпииччэ» көстөр. Атын сааҥсыйаны киллэрэр буоллахтарына, Индияны эрэ кытта буолбакка, Кытайы кытта эмиэ иирсиэхтэрин наада курдук. Итинник быһыыланыы олус кутталлааҕа биллэр. Арай биир санаалаахтарын, сойуустаахтарын кытта тэҥҥэ хардыылыан сөп эрээри, үөлээннээхтэрэ оннук хардыыны оҥоруохтарын адьас баҕарбаттар. Эспиэрдэр быһааралларынан, Трамп син биир тугу эрэ толкуйдуон наада курдук… Ол хаһан? Ол биллибэт… Кини ол быыһыгар Арассыыйаҕа экэнэмиичэскэй хааччахтааһыны киллэриэн баҕарбатын ыйбыттар. Ол оннугар Украина кириисиһин быһаарыыга бииргэ үлэлиэн баҕарарын туһунан иһитиннэрбиттэр.

Омук хампаанньалара элбэх үбү төлүөхтэрэ…

Бары билэрбит курдук, 2022 сылтан Арассыыйа ырыынагыттан элбэх омук хампаанньата тэскилээбитэ. Олор төннөр инниттэн элбэх үбү төлүөхтэрин сөбүн туһунан РФ бэрэсидьиэнин пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков ТАСС-ка иһитиннэрбит. Кини Москва тастан киирэр инвестицияҕа интэриэстээҕин, ол эрээри тустаах биисинэскэ сыһыан ураты буолуоҕун ыйар. Ордук арҕаа дойдулар хампаанньалара барбыттарыттан ырыынакка оҥойон хаалбыт “нишаны” атын дойдулар толорон-ситэрэн биэрбиттэрэ. Ол үрдүнэн сорох барбыт хампаанньалар билигин төннүөхтэрин баҕараллара биллэр. Арассыыйаттан тахсан барбыт хампаанньалар араас категорияларга арахсаллар. Ол курдук, сорохтор кэлэктиип иннигэр сүгэр эппиэтинэстэрин барытын толорон барбыттар. Дьэ баларга өскөтүн Арассыыйа интэриэһигэр сөп түбэһэр усулуобуйалаах буоллахтарына, аан аһыллар кыахтааҕын туһунан эппиттэр.

Оттон сорох хампаанньалар ыллылар да, кэннэ кэтинчэ да буоллун диэт, этэргэ дылы, социальнай эбэһээтэлистибэлэрин толорбокко, кэлэктиип хамнаһын төлөөбөккө барбыттар. Дьэ маннык тэскилээбиттэргэ кэпсэтии кытаанах буолуо. «Кинилэр төннүөхтэрин сөп эрээри, ол төннүүлэрэ олус ыарахан буолуо. Төлөөбөккө барбыттарын төлүөхтэрин наада», — диэн Кириэмил бэрэстэбиитэлэ эппит.

Аны туран, үһүс категорияҕа киирсээччилэр бааллар, манна хабыллар хампаанньалар Украина Сэбилэниилээх Күүстэрин үбүнэн өйөөбүттэр. «Бу хампаанньалар өстөөхтөрбүтүнэн ааҕыллаллар, кинилэргэ сыһыан оннук буолуохтаах», — диэн иһитиннэрбиттэр.

Францияҕа бырачыас…

Балаҕан ыйын 10 күнүнээҕи туругунан, Францияҕа бырабыыталыстыба экэнэмиичэскэй бэлиитикэтин утары бырачыастыыр аахсыйалар буоллулар. Уулуссаларыгар 80 тыһ. полиция, жандарм тахсан «үлэлииллэр». Туох сыаллаахтара өйдөнөр. Бэрээдэги араҥаччылааччылар Парижка, чуолаан сүрүн судаарыстыбаннай тэрилтэлэргэ куттал суоһаабатыгар аналлаах миэрэлэри күүһүрдэргэ күһэлиннилэр диэн Le Figaro хаһыат иһитиннэрбит. 200 кэриҥэ бэрээдэги кэһээччини туппуттар. Сарсыарда эрдэ демонстрацияҕа кыттааччылар Парижка оптуобус депотун төгүрүйэ (блокировка) сатаабыттар. Ону тэҥэ, атын бөлөх оптуобуска саба түспүт уонна эбиитин уоттаабыт.

Тоҕо “булкуур” таҕыста?

Франция туруга мөлтөөн эрэрин туһунан эспиэрдэр бэлиэтииллэр. Кэлиҥҥи кэмҥэ салайыыны истибэт буолан эрэрэ иһиллэр. Бу туһунан бэлитиичэскэй эспиэр, ырытааччы Максим Юсин иһитиннэрэр.

Бу иннинэ Франция бары өттүнэн холобурга эрэ сылдьара. Бу ыһыллыы тахсыытын премьер-миниистирдэрэ Франсуа Байру сөбө суох хардыыны оҥорбутун кытта сибээстииллэр. Ол курдук, кини дьокутааттар кыахтарын уонна мөккүһүү тахсыан сөбүн өйдөөбөккө, парламеҥҥа элбэх боломуочуйаны биэрбитэ буолар диэн быһаараллар. Ити түмүгэр, Франция бырабыыталыстыбата улахан охсууну ылбыт. Итинтэн сиэттэрэн, күнтэн күн бэлитиичэскэй кыһалҕалар күөрэйтэлээн иһэллэриттэн бэрт сотору кэминэн Эммануэль Макрон кыната сарбыллыан сөп. Макрон кыната сарбылынна да, Украина боппуруоһугар да, Арассыыйаны утары сааҥсыйалары оҥорууга да кыттыыта мөлтүүрүгэр тиийэр. Этэргэ дылы, кини куолаһа иһиллибэт буолар.

Эспиэртэр быһаарылларынан, кини мөлтөөһүнэ Украина боппуруостарын быһаарсыыга ордук көстүө дииллэр. Бу иннинэ аҕай кини киһи сүрүн оонньооччунан буолара, кини киһи туох диэн “сөтөллөрүн” кэтииллэрэ-маныыллара. Ол тохтоон эрэр бадахтаах.

Европа сүрүн лиидэрдэринэн ааҕыллар Англия премьерэ Кир Стармер, Германия канцлера Фридрих Мерц курдуктар киниттэн кимиилээх саҥаны-иҥэни күүппэт буолан, атын хайысханан “оонньоон” эрэллэрэ иһиллэр. Франция кириисиһэ, биллэн турар, Украинаҕа сыанан-арыынан хайдах да аҕаабат, ол эбэтэр Эмиэрикэни кытта уустук кэпсэтиигэ Париж (Макрон) улахан оруоллаах этэ.

Ол эрээри, эспиэрдэр сабаҕалыылларынан, Макрон тойон күлүккэ тута түһүө суоҕа. Төттөрүтүн, ис бэлиитикэҕэ буолар уларыйыылары тас бэлиитикэҕэ күтүрээн, бэйэтин туһатыгар туһана сатыа дииллэр. Биллэн турар, ол уустук буолар туруктаах. Парижка буола турар булкуур (хаос), ордук тустаах бэрэсидьиэн буруйунан буола турарынан, барыта кини санаатын хоту салаллыа биллибэт. Билиҥҥи туругунан Франция тута бу иннинээҕи кыаҕын (бэлиитикэ да, дипломатия да өттүнэн) ылыа суоҕа диэн эспиэрдэр быһаараллар.

Санатар буоллахха, Байру балаҕан ыйын 9 күнүгэр бэрэсидьиэнтэн солотуттан ууратарга көрдөспүт. Премьер миниистир миэстэтигэр Себастьен Лекорню анаммыт.

Франция саҥа премьер-миниистирэ Себастьен Лекорню үөскээбит балаһыанньаны кыайан быһаарыа биллибэт диэбиттэр. Тоҕо диэтэххэ, Макрон билиҥҥи былааһа бэйэтэ кириисискэ ылларан олорор диэн эспиэрдэр быһаарбыттар. Тугун-ханныгын кэм-кэрдии көрдөрөн иһиэ турдаҕа.