Дьиэ кэргэн бэстибээлэ

Уус Алдан улууһугар Суоттуга «Дьиэ кэргэн — олох төрдө» нэһилиэктэр икки ардыларыгар улуустааҕы култуура бэстибээлэ буолан ааста.

Бэстибээл Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Оҕо аймах, Уус Алдан улууһугар Аҕа уонна улууспут киинигэр бастакы бибилэтиэкэ арыллыбыта 100 сылыгар аналлаах быыстапканан саҕаланна.

Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэри сырдатар түһүмэххэ үс көлүөнэ дьиэ кэргэттэр сырдатылыннылар. Манна аҕаларын өттүнэн удьуор уус Бурцевтар уонна ийэлэрин өттүнэн олоҥхоһут Көстөкүүн Бурцев сыдьааннара Марианна, Иван Бурцевтар түөрт оҕолоох, икки сиэннээх дьиэ кэргэннэрэ, удьуор үлэһит, киэҥ аймах сыдьааннара, түөрт оҕолоох Яна, Ксенофонт Черкашиннар, Саһылыкаантан эдэр, кэскиллээх үс кырачаан оҕолоох ыал Айыына, Егор Сотрудниковтар кыттыыны ыллылар. Дьиэ кэргэн үгэстэрин, оҕону иитэр үөрүйэхтэрин, сатабылларын көрдөрдүлэр, сырдаттылар. Дьиэ кэргэҥҥэ дьоллоох олоҕу түстээччи — аҕа. Аҕа оруолун сырдатар, дьиэ кэргэн дьарыгын көрдөрөр истиэндэлэр көрөөччүлэр болҕомтолоругар туруорулуннулар.

Суотту дириҥ устуоруйалаах нэһилиэк буоларын архыып докумуоннарыгар олоҕуран туруоруллубут нэһилиэк төрүччүтүн сырдатар түһүмэх арыйда. 17-с үйэ саҥатыгар олорон ааспыт Суоттукаан эмээхсин үс уолуттан Очо, Сэгир, Сытыка, Көр аҕа уустара үөскээн, кинилэртэн билиҥҥи Суотту олохтоохторо тэнийбиттэрин туоһулуур элбэх аймах төрүччүтэ туруорулунна.

Аймах кэриэс малын көрдөрөр түһүмэххэ Васильевтар харайан илдьэ сылдьыбыт киэн туттар, улаханнык ытыктыыр биир дойдулаахпыт С.С.Васильев-Бороҕоонускай 1944 с. өрөспүүбүлүкэ аатыттан Д.К.Сивцев-Суорун Омоллооннуун илдьэ сылдьан буойуннарга сахалыы ырыаны-тойугу, «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхону иһитиннэрбит патефона, «Үөр сэттэ туруйа» поэматын илиитинэн суруйбут тэтэрээтэ уонна «Мерседес» бэчээттиир массыыҥката турдулар.

Бэтэрээн учуутал Екатерина Ивановна Свинобоева төрүттэрэ туттубут сиэрпэлэрэ, алаадьыны эргитэр тэриллэрэ, былыргы кыраһыын лаампалара быыстапкаҕа аҕалыллан, бар дьон көрүүтүгэр туруорулуннулар.

Алтантан кутуллан оҥоһуллубут 18-с үйэтээҕи таҥара мөссүөнэ уонна кириэс көрөөччү болҕомтотун тартылар.

Түөрт оҕолоох Надежда, Иннокентий Алексеевтар өбүгэ үтүө үгэстэригэр оҕолорун иитэллэр. Кинилэр эбэлэрэ ыал буоларыгар аатырбыт хомус ууһа Николай Петрович Бурцев бэлэхтээбит хомуһун ыал аҕата Иннокентий Иннокентьевич дьүрүһүтэ тардарын, ыал ийэтэ Надежда Петровна хос эбэтин былыргылыы тигиилээх хаһыаччыгын кэтэн олорон иистэнэрин, онтон оҕолоро саха төрүт оонньууларыгар үлүһүйэн оонньуулларын кэрэхсии көрдүбүт. Өбүгэ кэриэс малын харыстаан илдьэ сылдьаллара барыбытын үөртэ.

Суотту модельнай бибилэтиэкэтигэр дьон сөбүлээн сылдьар, кэрэхсэбиллээх тэрээһиннэргэ кыттар . Манна дьиэ кэргэнинэн ааҕар ыаллар үгүстэр. Быыстапкаҕа түөрт оҕолоох Надежда, Семен Федоровтар дьиэ кэргэн «Ааҕар эдэр дьиэ кэргэн» түһүмэххэ кытыннылар. Кинилэр бибилэтиэкэттэн уларсан аахпыт кинигэлэрэ, оҕолор аахпыт айымньыларынан уруһуйдара, пластилинынан оҥоһуктара туруорулуннулар. Дьиэ кэргэн ааҕыыга угуйар, холобур буолар киһилэринэн эһээлэрэ Гаврил Гаврильевич буоларын Надежда Гаврильевна долгуйа, махтана кэпсээтэ.

Оҕону сайыннарар үлэни сырдатар түһүмэххэ Суотту орто, С.С. асильев аатынан Хоноҕор сүрүн оскуолаларыгар, «Кустук» оҕону сайыннарар кииҥҥэ, «Чуораанчык» уһуйааҥҥа, Суоттутааҕы баһаарынай чааска, В.П.Свинобоев аатынан Суотту норуодунай тыйаатырыгар үлэлиир оҕо туһалаах сынньалаҥын тэрийэр, үөрэтэр, сайыннарар хайысхалаах 35 куруһуок сырдатылынна.
Аҕа көлүөнэ үтүө үгэстэригэр олоҕуран олох салҕанарын туоһулуур нэһилиэкпит уон алта Дьоруой Ийэлэрин мөссүөннэрэ, үс көлүөнэттэн үөһэ удьуор утуму салгыыр нэһилиэкпит уон үлэһит династияларын истиэндэлэрэ быыстапка ис хоһоонун ситэрэн-хоторон биэрдилэр. Педагогическай үлэ бэтэрээнэ Раиса Охлопкова Суотту нэһилиэгин кэрэ айылҕатын түһэрбит хаартыскалара, норуот маастара Евдокия Иванова С.С.Васильев-Бороҕоонускай «Үөр сэттэ туруйа» айымньытынан оҥорбут паннота быыстапканы киэргэттилэр.

Бэстибээл иккис чааһыгар «Олох чорооно» театрализованнай дьүһүйүү өрө көтөҕүллүүлээхтик буолла. Дьүһүйүү үгүс нүөмэрэ лауреат аатын ыллылар. Ол курдук: Алексеевтар дьиэ кэргэн толорбут хоһоонунан монтаж, эр дьон ансаамбылын ырыата, Черкашиннар дьиэ кэргэн толорбут «Дьиэ кэргэн -таптал биһигэ» ырыа, «Туой» ансаамбыл ырыата, «Өлүөнэ кытыла» үҥкүү бөлөҕүн толоруута биһирэннилэр.

Раиса Черкашина,

Суотту, Уус Алдан.

Хаартыскаларга Валерий Заровняев түһэриитэ.