Светлана Диодорова: «Ойуурдаах куобах охтубат, дьонноох киһи тутайбат»

Байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан амарах санаалаах дьон, волонтердар күүс-көмө буолаллар, үгүстэрэ бэйэлэрин сүрүн үлэлэрин таһынан. Госпиталларга сытар уолаттарга баҕа өттүнэн көмөлөһө сылдьар Светлана Диодорова-Лаврентьеваны кытары көрсөн кэпсэттибит.

Норуот күүһүнэн

– Биһиги уолбут аармы­йаҕа сулууспалыы сылдьан ба­­йыаннай дьайыы саҕаланыыта тиийэн, бааһыран өр госпитальга эмтэммитэ. Ийэ киһи бэйэбинэн билбит буоламмын, биһиги көмөлөспөтөхпүтүнэ, ким көмөлөһүөй диэн санаа киирбитэ. Ол күнтэн ыла Саха сирин дьонун-сэргэтин көмөтүнэн госпиталларга сытар уолаттарбытыгар күүс-өйөбүл буола сылдьабыт. Ааспыт сылга Ил Дархан Гранын ыламмыт, «Саллааттар ийэлэрин сүрэхтэрэ» бырайыагы үлэлэтэбит. Холобур, соторутааҕыта хоту сиртэн барбыт саллаат дьиэ кэргэнигэр оҕо төрөөбүтүгэр, биһиги кырачаан таҥаһын-сабын бэлэмнээн, балыыһаттан таһааран, сөмөлүөккэ диэри атааран биэрбиппит.

Мин дойдулаахпын, дьонноохпун биллим, онтон олус үөрэбин. Дьон кэнники кэмҥэ өйүүр, көмөлөһүөн баҕарар буолла. «Ойуурдаах куобах охтубат, дьонноох киһи тутайбат» диэн өс хоһооно баар, ол мээнэ этии буолбатах эбит. Госпиталларга эмтэнэ сытар уолаттарбытыгар ас-таҥас ылан илдьэргэ үп-харчы көрүллүбэт.

Киин улуустар уолаттара сахалыы тоҥ убаһа этин-быарын, хартатын сиэн олус астыналлар. Оттон хоту уолаттара балыктарын, табаларын этин суохтууллар эбит. Биирдэ госпитальга тиийбитим, саха уола сытар, олох аһаабат, кэпсэппэт диэтилэр. Оттон хоту уола буоларын истэммин, тоҥ балык сиэххин баҕараҕын дуо диэн ыйыппыппар, харахтара уоттана түстэ. Ол күн кэргэмминээн тоҥ балыкпытын туппутунан төттөрү уолбутугар бардыбыт. Киирээппитин кытары, балык сыта балаата иһин тунуйан кэбистэ, уол дойдум салгына кэллэ, астыннахпыан диэн, кэпсэтэн-ипсэтэн барбыта.

Биир дойдулаахтарбытволонтердар олус улахан үлэни оҥоро сылдьаллар, бэйэлэрин чугас дьоннорун курдук көрөн-истэн, ас астаан, таһан…

Дьиэ кэргэнинэн

– Кэргэмминээн Москва эргин байыаннай чаастарынан, байыаннай дьайыы буола турар сирдэринэн, байыаннай госпиталлар баар куораттарынан ый аайы айанныыр курдукпут. Иккиэн чурапчыларбыт. Урут Аҕа дойду сэриитин кэмигэр дойдубут дьоно күүс өттүнэн хоту көһөрүллэн үлэлээн, фроҥҥа балык ас ыыппыттара, көмө бөҕө буолбуттара. Санаабар ону хатылыы сылдьар курдукпут… Улууспут дьонугар эрийдэрбит эрэ, сүүрэн-көтөн бараллар. Бэйэбит чааһынай дьиэлээх буоламмыт, улуустар көмө астарын тута аҕалаллар. Иккис сылбытын сүрэхпит сылааһынан буор босхо бу көмөнү хомуйууга үлэлиибит. Мин дьону хамсатабын, оттон тиэйиитин, таһыытын, дьааһыктарынан араартааһынын, сааһылааһынын, салапааҥҥа эрийиитин кэргэним Владислав Алексеевич оҥорор.

Онно хайдах балаһыанньа буола турарын, уолаттарбыт хайдахтаах ыарыыны тулуйан сыталларын үгүс киһи билбэт. Көрөргө олус ыарахан, итинниккэ хайдах көмөлөспөт буолуоҥуй?

Волонтердар абырыыллар

– Биир дойдулаахтарбыт-волонтердар олус улахан үлэни оҥоро сылдьаллар, бэ­­йэлэрин чугас дьоннорун курдук көрөн-истэн, ас астаан, таһан… Госпиталларга баралларыгар хомуллар таастаах сылдьаллар. Онно тиийэн таастарын таһаа­ран, уолаттары суу­йаллар-тарыыллар. Кыргыһыы хонуутуттан, хаан-сиин буолан кэлбит киһи хайдаҕын сэрэйэргит буолуо. Госпитальга онно анаан тута ас-таҥас, суунар мал-сал бэлэмнээн олорботтор. Олус элбэх киһи сытар буолан, барыта баар диир сатаммат. Сорохтор синнэригэр түһэн, түҥнэри хайыһан баран сыталлар, оччоҕо ийэлии кэпсэтэн, уоскуталлар. Барахсаттар санныгар сытан ытаатахтарына, ама, хайа ийэ уйадыйбат буолуой? Эр киһи хараҕын уутун көрөр саҕа ыарахан суох… Ону алы гынан, көрдөһөн, кэпсэтэн, син бэттэх кэлэллэр.

Байыаннай дьайыы саҕаланаатын кытта байыаннай психологтар наадалар диэн мээнэҕэ туруорсубатаҕым. Уолаттарбыт госпиталларга киирэн барбыттарыгар, доруо­буйа харыстабылын миниис­тирэ Л.Н. Афанасьеваҕа миэдиктэри госпиталларга ыытарыгар көрдөспүтүм. Билигин психологтарбыт Доннааҕы Ростовка баар госпитальга тиийэн үлэлииллэр. Ким киирбитин кинилэртэн билэбит, Вера Душкевич салалтатынан күүстээх үлэ барар.

Махтал бар дьоҥҥо!

– Ыарахан бааһырыылаах уолаттар Москва уонна Санкт-Петербург госпиталларыгар сыталлар. Онно Москваҕа Саха сирин Бэрэстэбиитэлистибэтэ, Туйаара Константинова сала­йааччылаах «Саха волон­тердара» хамсаа­һын, Санкт-Петербурдааҕы Бэрэс­тэбиитэлистибэ уонна Варвара Илларионова салайааччы­лаах «Саха-Питер» түмсүү улахан үлэни оҥоро сылдьаллар. Кинилэр, сорохторо үлэлэрин таһынан, итиччэ ыраах, сүүрэн-көтөн, бэйэлэрэ ас-астаан маннык көмөлөһө сылдьалларын сөҕөбүн уонна сүгүрүйэбин.

Сахалар аҕыйах даҕаны буолларбыт, араас куораттарга олорор дьонноохпут үчүгэй. Крымҥа, Улан-Удэҕэ, Калининградка, Доннааҕы Ростовка, Хабаровскайга, Владивостокка, Анапаҕа волонтердарбыт госпиталларга сытар уолаттарга көмөлөһөллөр.

«Якутия», «Полярные авиа­линии» авиахампаанньалар аспытын-үөлбүтүн босхо таһаллар, Тыа хаһаайыстыбатын, Успуорт министиэрис­тибэлэрэ, Арктикатааҕы агротехнологическай университет, «Чокуурдаах балык» тэрилтэлэр наһаа көмөлөһөллөр. Махтаныам этэ аһынан-үөлүнэн көмөлөһөр тыа сирин амарах, үтүө санаалаах дьонугар. Уолаттар сайын аһыылларыгар анаан, «Якутоптторг» тэрилтэ контейнер уларсан, онно эт-балык хаһаанныбыт. Москваҕа Бэрэстэбиитэлистибэ анал морозильнай ыс­­каап оҥорбута. Онно эбии биһиги Москваҕа, Санкт-Петербурга, Хабаровскайга уонна Владивостокка тоҥ аһы харайарга диэн ларь ылбыппыт, мантан ыыппыт аспыт онно тиийэн угуллар. Хайаан даҕаны улуустарга баар волонтердарбыт үлэлэрин бэлиэтиэххэ наада. Чурапчыттан Ульяна Слепцова, Кэбээйиттэн Светлана Жиркова, Аллараа Халыматтан Лена Егорова, Альбина Винокурова, Бүлүүттэн Анна Доргонова, Октябрина Афанасьева, Ньурбаттан саллаат ийэтэ Анна Алексеева, Амматтан эмиэ саллаат ийэтэ Парасковья Евграфова, Дьокуускайтан Наталья Кычкина, Абыйтан Майыар орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ, үлэһиттэрэ, Аллайыаха Оленегорскайын, Орто Халыма, Мэҥэ Хаҥалас улууһун олохтоохторо, Чурапчы улууһун Тыа хаһаайыстыбатын управлениетын салайар Анжелика Неустроева, Тааттаҕа Гаврил Кычкин улуустарын, нэһи­лиэктэрин бүтүннүү хамсаталлар, сүҥкэн көмөнү оҥороллор.

Сахалар түмсүүлээхпит

– Биири бэлиэтиэх­пин баҕарабын, биһиги өрөспүү­бүлүкэбит, Ил Дар­хаммыт А.С. Николаев уонна киин куораттарга баар Бэрэс­тэбиитэлистибэлэрбит олус күүскэ өйүүллэр, көмөлөһөллөр. Атын эрэгийиэннэр уолаттарыгар биһиги курдук көмөлөспөттөр. Эһиги, сахалар, наһаа да түмсүүлээххит диэн сөҕөллөр. Саха сириттэн хантараак баттаһан, ба­­йыаннай дьайыыга кыттар атын эрэгийиэн уолаттара бааллар, кинилэргэ эмиэ көмөлөһөбүт. Манан сиэттэрэн биир түгэни кэпсиим. Арай госпитальга уолаттары көрсө тиийбитим, биир нуучча уолун оронун баһыгар харысхал ыйанан турар. “Эн Саха сириттэн сылдьаҕын дуо?” – ыйыттым. Киһим: «Суох, мин сахалары кытары сылдьыбытым, кинилэр биэрбиттэрэ. Ити харысхал миигин быы­һаан таһаарда», – диэбитэ. Дьэ итинник, сахаларга эрэнэллэр, итэҕэйэллэр.

Түгэнинэн туһанан, биһиэ­хэ, уолаттарга өйөбүл, тирэх буолар ытык киһибитигэр Эдьиий Дораҕа, көмүс ууһа Алексей Васильевка дириҥ махталбын тириэрдэбин.

Хаартыска Диодорова-Лаврентьева С.В. тус архыыбыттан туһанылынна