Светлана Свинобоева: “Саамай сүрүнэ, оҕону ис сүрэхтэн таптыахха наада…”

Светлана Свинобоева – элбэх оҕолоох ийэ, бэйэ дьыалатын сайыннарар урбаанньыт. Кини аныгы үйэ дьахталларыттан уратыта суох, дьиэ кэргэнин туһугар күннэтэ түбүгүрэр, оҕолорун улаатыннартыыр ийэлэртэн биирдэстэрэ буолар.

Света урут эдэр эрдэҕиттэн үлэтин быыһыгар иистэнэрин сөбүлүүрэ. Кини тикпит таҥаһын дьон сөбүлүүрэ, көрдөхтөрүнэ, тиктэриэхтэрин баҕараллара. Ол эрээри, анаан иистэнэргэ бириэмэ да, соло да суоҕа.

Кини экэнэмииһинэн, буҕаалтырынан, аналитигынан сүүрбэттэн тахса сыл үлэлээбитэ. Үлэтэ наһаа түбүктээҕэ — сарсыарда 8 чаастан киэһэ 8 чааска диэри үлэлиирэ, субуоталарга, сороҕор өрөбүлгэ да бүппэт үлэ күүтэрэ.

Онтон дэкириэккэ олорон, дьэ, сөбүлүүр дьарыгын сайыннаран барбыта, атыыга тигэр буолбута. Соһуйуон иһин, сакаас элбэх этэ. Дьарыктаах буолуу кииниттэн бэйэ дьыалатын сайыннарыыга биэрэр субсидияларын — 150 тыһыынча солкуобайы ылбыта. Бу харчынан үчүгэй иистэнэр массыынаны, оверлогы, матырыйааллары ылбыта.

— Үгүс дьон билбэт эбит ээ — Дьарыктаах буолуу киинэ субсидия биэрэрин. Ирдэбилэ диэн — үлэтэ суоҕуҥ быһыытынан, учуокка турар буолуохтааххын. Биисинэс-былаан суруйан, хамыыһыйа иннигэр көмүскүүгүн. Мин саайтарыттан көрөн, барбытым. Куратор аныыллар, кини көмөлөһөр. Үрдүк хамнаска сылдьыбыт буоллаххына, босуобуйаҥ да үрдүк буолар эбит ээ. Босуобуйаны 3 ыйга, сорохторго 6 ыйга биэрэллэр.

Субсидияны биэрэргэ бастаан аккаастыахтарын да сөп, бастатан туран, элбэх оҕолоохторго, инбэлииттэргэ, байыастар дьиэ кэргэттэригэр биэрэ сатыыллар эбит. Онтон санааны түһэрбэккэ, иккистээн, үһүстээн да киирсиэххэ сөп. Миэхэ эмиэ бастакы сырыыбар аккаастаабыттара.

Бу ылбыт субсидиям харчыта миэхэ бэйэм дьыалабын сайыннарарга үчүгэй тирэх буолбута. Чааһынай дьиэлээх буолан, биир хоһу мастарыскыайга анаабытым. Үчүгэй тиэхиньикэлээх, бириэмэлээх, кэрэни айан таһаарар баҕалаах буоллаххына, үөрэ-көтө үлэлиир буоллаҕыҥ.

Мин ииһим уратыта — айылҕа биэрбит, натуральнай таҥастартан тигэбин. Киһи тириитигэр табыгастаах, сымнаҕас, туһалаах, аны туран, айылҕаҕа буортуну оҥорбот. Синтетиканы оҥороллоругар да, кэлин бөххө быраҕылыннаҕына да, айылҕаҕа хоромньулаах буолар. Оттон натуральнай матырыйаалтан таҥас — айылҕа бэлэҕэ буоллаҕа.

Ол иһин кэнники кэмҥэ дьон натуральнай таҥаһы талар, бэйэлэригэр анаан тиктэрэр буоллулар. Сакаас киирэ турар, элбэх. Онон көмөлөһөөччүлэнним. Кэлин кэҥэттэр, сайыннарар былааннаахпын. Инникитин “Үлэ кыбартаалыгар” резидент буолуохпун, креативнай индустрияҕа кыттыһыахпын, харахтара умайа сылдьар айар дьону кытта бииргэ буолуохпун баҕарабын.

Ийэлэргэ судаарыстыба өттүттэн көмө баар. Бу сайын “Мин биисинэһим” портал “Урбаанньыт ийэ” диэн бырайыагар кыттыбытым. Биир нэдиэлэ устата үөрэммиппит. Бэйэ дьыалатын нолуок, сокуон, үп-харчы өттүттэн ымпыгын-чымпыгын, хайдах ааҕар-суоттуур, сайыннарар, кэҥэтэр туһунан элбэх туһалаах сүбэлэри биэрбиттэрэ.

Биир санаалаахтаргын кытта билсии, алтыһыы эмиэ элбэҕи биэрэр. Холобур, кинилэртэн эргиэн дьиэтигэр куортам, чэпчэтиилэр, о. д.а. туһунан элбэҕи билбитим. Бэйэлэрин уопуттарыттан, олоххо баары үллэстэр буоллахтара дии. Үөрэх эйгэтэ наһаа үчүгэй этэ. Бэйэм бырайыакпын көмүскүүрбэр, бастаан долгуйан баран, микрофону тутааппын кытта, долгуйуум барыта ааһан хаалбыта. Нууччалыы саҥаран-иҥэрэн, көмүскээбиппиттэн бэйэм да астыммытым, өрө көтөҕүллүбүтүм.

Ыра санааҕытын таҥнарымаҥ!

— Эн мастарыскыайыҥ тоҕо “Kuukla” диэн ааттааҕый?

— Урут иис кэннэ элбэх таҥас лоскуйа ордоро, онтон таҥас куукулалары тигэр, оҥорор буола сылдьыбытым. Дьон билэр, сакаастыыр этэ. Билигин ииспэр сөп түбэспэт курдук, онон толкуйдуубун, баҕар, уларытыам.

Оҥоһуу өйү туһанан, наһаа үчүгэй, ураты видеолары устуохпун баҕарабын. Натуральнай, хаачыстыбалаах таҥастан капсульнай кэлиэксийэни оҥорор баҕа баар. Холобур, үчүгэй таҥастан бэйэ-бэйэтигэр барсар, дьүөрэлэһэр, күннээҕи базовай гардеробу тиктэрэҕин — бүрүүкэни, дьууппаны, жакеты, былааччыйаны, сону… Оччоҕо элбэх таҥас да наадата суох уонна күн аайы бэрт маанытык таҥнаҕын. Тус бэйэҥ быһыыгар-таһааҕар анаан тигиллибит таҥас эмиэ уратытык көстөр.

Халадаайдары эмиэ тигэбин, ол эрээри, ыһыахха эрэ буолбакка, күннээҕи олоххо, бырааһынньыктарга эмиэ кэтиллэр, туспа истииллээх халадаайдары тигэрбин ордоробун.

— Билигин үгүс кыргыттар, дьахталлар бэйэ дьыалатын арыныахтарын баҕараллар да, саарыыллар, куттаналлар. Кинилэргэ туох сүбэни биэриэҥ этэй?

— Туохтан да куттаммакка, харса суох сыалгар баран иһиэххэ наада. Биирдэ-иккитэ сыыһыаҥ, үсүһүгэр табыллыа. Бэйэҕэр бүгэн хаалбакка, дьону кытта билсиэххэ, алтыһыахха, дьон ортотугар сылдьыахха наада эбит. Дьонтон иэйии, өйөбүл, эниэргийэ, идиэйэ кэлэр. Онон ыра санааҕытын таҥнарбакка, сыыска-буорга бырахпакка, олоххо киллэрэн иһиҥ!

Оҕолорун Алтаайтан ылбыттара

Кини улахан уолун соҕотоҕун ииппитэ. Наар үлэ, түбүк быыһыгар соҕотох оҕото тэһийбэтэ, соҕотохсуйара да ханна барыай? Света кыра эрдэҕиттэн элбэх оҕолонуон баҕарара ээ… Минньигэс, дэлэй астаах улахан остуол тула олорон, элбэх буолан, дьиэ кэргэнинэн күннээҕи сонуннарын үллэстэ-үллэстэ, үөрэ-көтө аһыылларын, дьиэ кэргэн эйгэтэ сылаас, истиҥ, тапталынан толору буоларын ыралыыра…

Онтон кэргэн тахсан баран, оҕолоно сатаабыттара да, тоҕо эрэ табыллыбат этэ. Саас да баран иһэрэ, онон оҕо иитэ ылар туһунан толкуйдуур буолбуттара. Дьокуускайга оҕо иитэ ылыахтарын баҕарар төрөппүт оскуолатыгар сылдьыбыттара, сибидиэтэлистибэ ылбыттара. Кэмиттэн кэмигэр киирэн, тулаайах оҕолор базаларын көрөрө. Биир сыл ааспыта, икки сыл…

Улахан уола оскуоланы бүтэрэн, Новосибирскайга үөрэххэ туттарсан киирбитэ. Светлана уоппускатын ылан, уолун олохтуу, тэрийэ, саҥа куоракка көппүттэрэ. Бу иннинэ кини саайтка биир хап-харанан өгүрүк-төгүрүк көрбүт кыракый кыысчаан хаартыскатын көрбүтэ. Тоҕо эрэ ол кыысчаан санаатыттан арахпатаҕа.

Ол оҕо Алтаайга баара. Уолугар кыбартыыра булан, олохтоон баран, биир киэһэ ылла да, оптуобуска олорон, Алтаайдаан хаалбыта. Сарсыарда тиийбитэ уонна тута Оҕо дьиэтигэр барбыта. Кинини онно үчүгэйдик көрсүбүттэрэ, биллэн турар, тургутан көрбүттэрэ. Онтон сөбүлэһэн, оҕону көрөн баран, бары докумуоннарын толорон, силигин ситэрэн киирэн барбыта.

Кыысчаан 10 ыйдааҕа эрээри, быычыкаайык, кыра ыйааһыннаах, биир да тииһэ тахса илик этэ. Аны туран, кыыс биир сыл аҕа убайдаах эбит. Бииргэ төрөөбүттэри араарыа суохтааххын. Ол эрээри, бу мэһэй буолбатаҕа, төттөрүтүн, Светлана үөрбүтэ. Тоҕо диэтэр, биир оҕо син биир соҕотохсуйар, болҕомто көрдүүр, иккиэ буоллахтарына, тэҥҥэ улааталлар, бииргэ оонньууллар. Хайа уонна хаан-уруу убайа аттыгар баара үчүгэй буоллаҕа.

Онон уоппуската бүтэригэр, икки ыйынан Дьокуускайга икки оҕолоох тиийэн кэлбиттэрэ. Бу күнтэн Свинобоевтар олохторо тосту уларыйбыта. Дьиэлэрэ оҕо сытынан дыргыйбыта, кырачааннар саҥаларынан чуопчаарбыта, дьэ, толору, ситэри ис хоһоонноммута.

Кэлээт да, маны эрэ кэтэһэ сылдьыбыт курдук, кыыстарын 10 тииһэ барыта тэҥҥэ тахсан кэлбитэ. Тиис тахсара ыарыылаах буоллаҕа, ытаһыы, түүннэри утуйбакка, көтөхсүү саҕаламмыта. Бастаан улахан тыастан куттанар, атын дьону атыҥырыыр этилэрэ. Ол да буоллар, оҕолор саҥа дьиэлэригэр, төрөппүттэригэр түргэнник үөрэммиттэрэ. Тута эт тутан, ыйааһыннара эбиллэн барбыта. Оҕоҕо дьиэ кэргэн сылаас эйгэтэ, ийэлээх аҕа истиҥ тапталлара күн сардаҥатын тэҥэ наада буоллаҕа…

“Оҕолорбун көрөөрү, үлэбиттэн уурайбытым”

— Тулаайах оҕолорго үксүлэригэр “сайдыыта бытаарбыт” диэн диагноһу туруораллар. Ханнык баҕарар диагнозка бэлэм буолуохха наада, тоҕо диэтэр, муус доруобай оҕо суох. Аны туран, сороҕор туруорбут диагнозтара бигэргэммэт.

Биһиги оҕолорбут саастыылаахтарыттан хаалсыбакка, тэҥҥэ сайдан испиттэрэ. “Сайдыыта бытаарбыт” диэн диагнозтара бигэргэммэтэҕэ.

Данияр икки сааһыгар диэри алтаайдыы, нууччалыы саҥаны истэ сырыттаҕа дии, аҕыйах тылы саҥарар этэ. Биһиги бастаан нууччалыы, онтон сахалыы саҥаран, кэпсэтэн барбыппыт. Бэрт түргэнник өйдүүр, саҥарар буолбута. “Ийээ, аҕаа” дииргэ үөрэппиппит. Икки сааһыгар барытын сатыыр, бэйэтэ таҥнар, аһыыр, тахсан киирэр, эрэсиими тутуһар этэ. Билигин 5 саастаах, уһуйааҥҥа сылдьар, футболга сыстаҕас. Балтын кытта наһаа чугастар, ахтыһаллар, суохтаһаллар. Уһуйаантан ахтан аҕай кэлэр, кинилэр көрсөллөрө туспа үөрүү-көтүү буолар. Билигин күн аайы кинилэр көрүдьүөстэрэ бараммат, наһаа үчүгэйдэр.

Дарина уһуйааҥҥа саҥа баран, үөрэнэ сатыы сылдьар, үчүгэйдик саҥарар. Логопедка, реабилитациялыыр кииҥҥэ дьарыктаммыппыт. Билигин иккиэн сахалыы уһуйааҥҥа сылдьаллар.

Мин болҕомтобун, бириэмэбин бүтүннүү оҕолорбор анаары, дэкириэт кэнниттэн, үлэбиттэн уурайбытым. Дьиҥэ, ол үлэбэр отдел салайааччыта этим, салгыы карьера оҥостор кыах баара. Ол эрээри, тэрилтэҕэ үлэлиир ийэ кыра оҕолоругар болҕомтото тиийбэтин бэйэбинэн билэбин. Ол иһин дьиэбэр олорон, үлэлиибин, сөбүлүүр дьыалабынан дьарыктанабын.

“Тапталынан эрэ олоруохха”

— Эппэкиин буоллахха, оҕолорго ый аайы босуобуйа төлөнөр. Сыл буолан баран, суутунан төрөппүттэрин бырааба быһыллыбыта. Аныгы психологтар оҕоттон иитэ ылбыккын кистиэ суохтааххын дииллэр. Биһиги эмиэ эппиппит, саастарыгар сөп түбэһиннэрэн, судургутук. Оҕолор буоллахтара, баары-баарынан ылыналлар. Баҕар, улаатан баран, ыйыталаһыахтара. Саамай сүрүнэ, оҕону таптыахха, ис сүрэххиттэн ылыныахха наада.

Урут “туора оҕоҕо ийэ таптала үөскүү охсубата буолуо” диэн сэрэхэчийэр этим. Бастаан хаартыскатын көрөн сөбүлүөхтээххин, ылыныахтааххын. Сүүһүнэн оҕоттон булан ылаҕын. Бастакы күннэргэ дьикти соҕус турук баар буолар, бэйэҕин кэтэнэн көрөҕүн. Онтон сыыстарбыт этим, маннык кырачаан, кэрэчээн дьону хайдах таптыаҥ суоҕай? Оҕолуу ып-ыраас сүрэхтэрин арыйан, эйиэхэ эрэммиттэрин кэннэ? Киһи тугу иччилииринэн дииллэр, тугу саныыгын, оҥороҕун да, инникиҥ да эмиэ оннук буолар. Бу олоххо куһаҕаны санаабакка, үтүөнү эрэ ыралаан, онно тардыһан олоруохха наада дии саныыбын.

Бастаан утаа Алгыс Уйбааҥҥа оҕолорбутун илдьэ баран, алгыс ылан кэлбиппит. “Кинилэр таҥараларын билбэппин, онно сылдьан, туох да сиэри-туому оҥорботоҕум” диэбитим. “Эн хааччахтан үөһэ таҕыс, ханнык баҕарар итэҕэл таптал нөҥүө эргийэр. Тапталынан олоруохтааххын, инникигэр эрэниэхтээххин, барыта үчүгэй буолуо” диэбитэ. Оннук да буолуо диэн эрэлим күүстээх. Оҕолорбут кэлэн, биһиги дьиэбитин сырдыгынан, сүрэхпитин тапталынан толордулар…

Түмүккэ

Ханнык баҕарар оҕо ийэ-аҕа тапталыгар, өйөбүлүгэр, дьиэ кэргэн сылаас эйгэтигэр наадыйар. Бу олоххо дьиэ кэргэниҥ — тирэҕиҥ, Айбытыҥ бэлэҕэ буолар. Тулаайах оҕолор бары дьиэ кэргэннэрин буллуннар! Кинилэри таптаан улаатыннарыы, олох олорор үөрүйэхтэргэ үөрэтии, кынат үүннэрэн көтүтүү — үтүө санаа көстүүтэ, киһи эрэ барыта кыайбат анала.