Сыана өтөрүнэн түһүө суоҕа…

Дьиэлэнэр баҕа санаалаахтары саайтарга, хаһыаттарга, күөх экрааҥҥа  бииртэн-биир саҥа ньыманан көөчүктээн угуйаллар. Сорох дьиэ тутааччылар босхо сылаас парковка биэрэбит дииллэр, атыттар кыбартыыра иһин оҥороллорунан «киһиргииллэр», кирэдьииккэ кыра чэпчэтиинэн ымсыырдаллар, биитэр  ипотека туһанааччыларга бастакы усунуоһу өлүүлээн ылыахпыт диэн иһитиннэрэллэр.

Кырдьык дуу, сымыйа дуу, дьэ, билбит суох. Онон уопуттаах риэлтордары, кыбартыыра тутуутун, атыытын билэр идэлээх исписэлиистэргэ дьиэ сыанатын, сыана бэлиитикэтин ырычаахтарын хамсатар төрүөтүн билэр сыаллаах кэккэ ыйытыылары биэрдим.

Кураанах сыыппаралар

Билигин, бары да көрө-истэ сылдьаргыт курдук, Саха сирин барытын устун дьиэ туттуута, туттарыыта балысханнык бара турар. Онон ити эйгэҕэ ааттаах-суоллаах, хас эмэ сыл үлэлээн эрэллээх, ону кытта саҥа тахсан эрэр тутуу хампаанньатын арааһа элбэх. Билигин киин куоракка эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ ханна баҕарбыккынан саҥа дьиэ атыылаһан күлүүһүн тутуоххун сөп, харчы эрэ наада. Арай тос курдук, бас быстар сыана туспа хаһаайыстыбаны тэринээччилэри, баҕарбатахтарын да иһин, толкуйдаппыт буолуохтаах. Холобур, «ДОМ.РФ» аналитическай киин чахчытынан, Туймаада хочотугар саҥа туттуллан үлэҕэ киирэр дьиэҕэ кыбартыыра кв. м орто сыаната биир хостооххо 153 тыһ. солк. буолан, хамсаабат баай-дуол сыаната 6–7 мөл. солк. диэри тиийбит. Ити курдук, былырыын сыл устата, биллэр төрүөтүнэн, кыбартыыраны атыылааһын уонна атыылаһыы дьиэ ырыынагар арыый да тохтоон турар кэмэ бэлиэтэммитэ. Ол кэмтэн ыла бааннар кирэдьиити биэрии ирдэбиллэрэ биллэрдик кытаатта, бастакы усунуос суумата балайда үрдээтэ, бааннарынан кирэдьиит базовай ыстаапката 28%-тан түспэт буолла.

Дьэ, саҥа үүммүт сылбыт бастакы кыбаартала түмүктэнэ оҕуста, онон уопуттаах риэлтордартан бу туһунан туох дии саныылларын, дьиэ сыаната төһө үрдүүрүн туоһуластым.

Сыана үрдээһинин сүрүн төрүөтэ…

Барыһы ылыы мэктиэтэ, туох да мөккүөрэ суох, сыананы уларытыыга сытар. Эспиэртэр бары этэллэринэн, бааннарга кирэдьиит ыстаапката түстэҕинэ, ону кытта тутааччылар дьиэ сыанатын үрдэтэллэр. Хомойуох иһин, 2024 сыл уонна 2025 сыл бастакы кыбаарталын түмүгүнэн уопуттаах риэлтордар хамсаабат баай-дуол сыаната салгыы үрдүүрүн, инникитин даҕаны өтөрүнэн түһэрэ биллибэтин сабаҕалыыллар. Ол курдук, ордук киин куоракка бу сылга сыаната 3–5%-нан эбиллэрин, салгыы кыралаан 2–3% үрдүүрэ күүтүллэрин сылыктыыллар. Онон, сыана сотору кэминэн түһүө диэн күүтүмэҥ диэтилэр.

Иккиһинэн, кирэдьиит ирдэбилэ уустугуран, былырыын дойду олохтоохторун ипотекаҕа иэстээҕин ахсаана 63%-ҥа диэри улаатан, 95 млрд. солк. тиийбит. Киин баан суруйуутунан, бу бүтэһик сыллары кытта тэҥнээтэххэ, ипотекаҕа иэстээх ахсаана муҥутуур кэрдииһи аһарбыт. Тахсыбыт балаһыанньаттан тахсарга Киин баан кирэдьиити биэрии ирдэбилин салгыы өссө да күүһүрдүөҕэ диэн исписэлиистэр эттилэр. Ити курдук, билиҥҥи кэмҥэ саҥа кыбартыыраны утары уу харчынан уурунуулаахтар, байыаннай дьайыы кыттыылаахтара, тулаайахтар, маны тэҥэ хаарбах дьиэттэн көһүү бырагырааматынан сэртипикээттээх биирдиилээн дьон ылар эрэ кыахтаннылар.

Үсүһүнэн, чэпчэтиилээх бырагырааманан да, базовай ыстаапканан да кирэдьиит ылар судургута суох буолбут. Сокуоҥҥа киирбит уларыйыыларынан, исписэлиистэрбит быһааралларынан, тохсунньу-олунньу ыйдарга саҥа дьиэҕэ бары бааннарга кирэдьииккэ сайаапканы аккаастааһын өлүүтэ 55,4%-ҥа тэҥнэспит, былырыын бу көрдөрүү ахсынньыга 49,9% этэ. Оччотугар, билиҥҥи ыстаапканан кирэдьииккэ сөбүлэҥ ылыы дьиэ сууматыттан олус улахан бастакы усунуостаахтарга (50%-тан үөһэ) эрэ табыллар кыахтаммыт.

Ханна сыана чэпчэкиний?

Дьиэ сыаната хаһан, хайдах миэстэҕэ тутуллубутуттан тутулуктаах. Тыа сиригэр иккис ырыынакка кыбартыыраны атыылаһыы уонна чааһынай дьиэ тутуута диэн арахсар. Оттон куораттарга саҥа таас дьиэҕэ наадыйаллар.

Сахастат 2024 сыллааҕы 4‑с кыбаарталын чахчытынан ылан көрдөххө, ортотунан, дьиэ кв. м иэнинэн биир хостооххо иккис ырыынакка сыаната — 153,4 тыһ. солк., бастакы ырыынакка — 115,9 т??. ????. ???. ????? ????? 3ыһ. солк. этэ. Быйыл сыана 3–5%-нан эбиллэрин учуоттаан, исписэлиистэр суоттуулларынан, иккис ырыынакка сыаната — 161,0 тыһ. солк., бастакы ырыынакка — 121,7 тыһ. солк. буолара сабаҕаланар. Итинэн сибээстээн биир хостоох кыбартыыра сыаната, ортотунан, 7–8 мөл. солк. түһүө суоҕа. Онон судаарыстыбаттан көрүллэр чэпчэтиилээх ипотека бырагырааматын арааһын, Ийэ хапытаалларын барытын бириэмэтигэр сөптөөхтүк туһанаргытыгар, дьиэлэнэргитигэр баҕарабыт. Саамай табыгастаах бырагыраамалар учууталларга, мэдиссиинэ үлэһиттэригэр, айти-исписэлиистэргэ, байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар, эдэр дьиэ кэргэттэргэ уонна тыа сирин дьонугар көрүллэр.

«Кэтии-маныы сылдьыахха наада…»

Ираида Никифорова, риэлтор, Дьокуускай куорат:

— Хамсаабат баай-дуол сыаната күн-түүн үрдүүр, өтөрүнэн түһэрэ биллибэт. Кэнники сылларга куорат да, тыа сирин да олохтоохторо чааһынай дьиэни атыылаһыыга чэпчэтиилээх Уһук Илиҥҥи уонна дьиэ кэргэн ипотекатынан туһанар буолан эрэллэр. Манна биири этиэхпин баҕарабын. Атыылааччылар бастаан сыананы күүскэ үрдэтэллэр, онтон сыыйа түһэрэллэр. Онон биллэриилэри кэтии-маныы, көрө-истэ, билэ сылдьыахха наада. Куоракка араас уокуруктарынан биир хостоох кыбартыыралар, иэниттэн көрөн, 6 мөл. солкуобайтан 7 мөл. солк. диэри халбаҥныыллар. Биир хостоох кыбартыыра иэнэ, ортотунан, 36–38 кв. м буолар, оттон киэҥ-куоҥ 40–42 кв. м иэннээх 7 мөл. солкуобайтан түспэт. Тыа сиригэр бэлэм тутуллубут саҥа дьиэ сыаната, ортотунан, 2–3 мөл. солк. кэриҥэ буолар, иккис ырыынакка уһаайбалыыын, гараастыын, ортотунан, 3 мөл. солк. атыыланар.

«Эргэ дьиэ сыаната кытта үрдээтэ»

Иван Саввин, риэлтор, Дьокуускай куорат:

— Биллэн турар, хас сылын ахсын сыана үрдүүр, ол мэлдьэһиллибэт. Холобур, эрдэ чэпчэтиилээх бырагырааманан ипотекаҕа биир хостоох эбэтэр икки хостоох кыбартыыраны атыыласпыттар, билигин кэлэн дьиэлэрин чэпчэки сыанаҕа атыылыыр кыахтара суох. Кирэдьиити төлүүрү таһынан, хас биирдии хаһаайын харчыны өрөмүөҥҥэ ыытар, онон сыанатын биир кв. м 152–180 тыһ. солк. түһэрбэт. Билигин оннооҕор эргэ КПД дьиэ сыаната кытта үрдээтэ.

Муус устар 1 күнүттэн саҥа киирбит уларыйыыларынан иккис ырыынакка, ол аата урут тутуллубут дьиэлэргэ, бааннар 6%-наах чэпчэтиилээх «Дьиэ кэргэн» ипэтиэкэни биэриини саҕалаатылар. Хомойуох иһин, ол иһигэр Дьокуускай куораты бу уларыйыы таарыйбата. Испииһэккэ киирбитинэн, иккис ырыынакка кыбартыыраны Үөһээ Дьааҥыга, Бүлүүгэ, Ленскэйгэ, Мииринэйгэ, Ньурбаҕа, Өлүөхүмэҕэ, Покровскайга, Орто Халымаҕа, Томмокка, Удачнайга эрэ атыылаһыахха сөп.