Сыанаҕа тахсыы култууратын таһыма биһиэхэ хайдаҕый?

Талаан кэмиттэн тутулуга суох сыаналааччылардаах буоллаҕына биһирэнэр. Мин бүгүн суруйар, санаа үллэстэр тиэмэм сыанаҕа тахсыы култууратын таһымын тула буолуоҕа.

Саха эстрадата Саха сиригэр ааспыт үйэ 70-c сылларыттан сайдан саҕаламмыта. Саха эстрадатын ускуустубатын сайыннарыыга сорук­таах үлэ тиһиктээхтик ыытыллан, өрөспүүбүлүкэбитигэр Эстрада судаарыстыбаннай тыйаатыра төрүттэммитэ. Ол кэмтэн үгүс сыллар аастылар. Саха эстрадата үүннэ, сайынна.

Биир кэнсиэргэ сылдьан…

Ааспыт ыйга Дьокуускай куорат биир улахан түһүлгэтигэр кэнсиэргэ сылдьан баран уруккуттан да санаа аалыыта оҥосто сылдьыбыт санааларым бигэргэммит курдук буолбуттара. Биһиэхэ, Саха сиригэр, сыанаҕа тахсан ыллыыр-туойар артыыстарга тас көрүҥҥэ болҕомто ууруута мөлтөх эбит. Биллэн турар, манна бүтүн саха эстрадатын барытын биир халыыпка угар соччото суох буолуо. Ол эрээри, сыанаҕа тахсан ыл­­лааччыны барытын биһиги биир мөлүк ырыа эйгэтигэр сыһыаран этэбит. Сорох ырыаһыттар тобуктанан хаалбыт джинсылаах, күннээҕигэ кэтиллэр бинсээктээх, бэ­­йэлэрин быһыыларыгар-таһаа­ларыгар сөп түбэс­пэт кылгас былаачыйалаах, шортик­таах тахсан ыллыылларын көрөн киһи хомо­йор. Атыылаһан ылбыт билиэккинэн таһыма суох кэнсиэри көрүү өрүү хомолтолоох буолаач­чы… Мин маннык кэнсиэргэ сырыттахпына, бастатан туран, бириэ­мэбин таах сүтэрбиппиттэн кыһыйа санааччыбын.

Сыана култуурата – артыыс майгытын, бэрээдэгин, култууратын таһымын кытта дьүөрэлэспит миэрэ буолар. Артыыс сыанаҕа тахсар соруга – көрөөччүлэри култуура,
ускуустуба кэрэ эйгэтигэр угуйуохтаах. Бу син биир суруйааччы айымньытынан ааҕааччыны угуйарын кэриэтэ, кини көрөөччүлэри угуйуохтаах.

Быстар-быһаҕас таҥастаах ыллыыллар

Сылтан-сыл талаан­наах эдэр артыыстар тахсан иһэл­лэр. Саҥа ааттар эбиллэллэр. Ону кытта тас дойдулары, арҕаа омуктары үтүктүү көстүүтэ баарын уруккуттан бэлиэтии көрөбүн. Биһиги, көрөөччүлэр, кэнсиэр­дэргэ үчүгэй ырыа таһынан, кылабачыгаһы, мааныны, кэрэни көрөөрү, кэрэхсээри тии­­йэбит. Онуоха, хара тирии шортиктаах, күннээҕи олоххо кэтиллэр боростуой таҥастаах эбэтэр быстар быһаҕас, суолтатыгар эрэ эти-сиини саба сылдьар таҥастаах тахсан ыл­­лаан-туойан бардахтарына, киһи хараастар, кинилэр тустарыгар тоҕо эрэ кыбыстыах са­­наа киирэр… Сыанаҕа тах­­сааччы бэйэтин таһымын уонна сыһыанын көрдөрөр дии саныыбын мин. Хас биирдии артыыс көрөөччүлэрдээх буолан ыллыыр-туойар, салгыы сайдар. Саҥа дьыл сынньалаҥнарын усталара үгүс кэнсиэр буолла. Ол эрээри сорох ырыаһыттар хастыы эмит кэнсиэр тухары кэппит таҥастарын алаадьы курдук эргитэ сылдьан кэттилэр. Артыыс дьону хал оҥоруо суохтаах, хас биирдии көрөөччү хараҕынан сыана быһарын умнумаҥ.

Бырааһынньык тыынын киллэрии

Сахаайа, Анастасия Готов­цева, Далаана, Варя Максима, Саарын, Байбал Сэмэнэп, Игорь Егоров о.д.а. таһымнаах ырыаһыттарбыт сыанаҕа ыллыы таҕыстахтарына, кинилэр таҥастарын-саптарын көрөн киһи хараҕа үөрэр. Көрөөччүлэрин ытыктаан, онно суолта уураллара тута көстөр. Бырааһынньык тыынын киллэрэр мааны таҥастаах тахсан ыллаан-туойан бардахтарына, дьон да сүргэтэ көтөҕүллэр. Хомойуох иһин, сорох ырыаһыттар таҥаска-сапка болҕомто уурбаттар, аат-харата тахсан хамсана-хамсана ыллыыллар, ардыгар ырыаларын дорҕооно да иһиллибэт, суолтата да өйдөммөт. Артыыс көрөөччүлэригэр чугас буо­­луохтаах. Көрөөччү дууһатын кылын таарыйыахтаах, сүрэҕин үөрдүөхтээх.

Сыана култуурата диэн тугуй?

Сыана култуурата – артыыс майгытын, бэрээдэгин, култууратын таһымын кытта дьүөрэлэспит миэрэ буолар. Артыыс сыанаҕа тахсар соруга – көрөөччүлэри култуура, ускуустуба кэрэ эйгэтигэр угу­йуохтаах. Бу син биир суру­йааччы айымньытынан ааҕаач­чыны угуйарын кэриэтэ, кини көрөөччүлэри угуйуох­таах. Сыана култууратыгар туох киирэрий? Тас көстүү, хамсаныы, куолас, артыыс маастарыстыбата. Ыллыыр ырыатын суолтата, муусуката хамсаныытын уонна таҥаһын-сабын кытта дьүөрэлэһиэхтээх. Ардыгар өйдөммөт тыл­­лаах-өстөөх ырыа, тыастаах-уус­таах муусука, санааны баттыыр хара таҥас уонна киһи өйүгэр дэбигис хатана охсубат ааттаах артыыстар элбэхтэр. Биллэн турар, бириэмэ талааннаахтары, чахчы таһымнаахтары сыыйан, сиидэлээн ордорор. Оттон сорохтор хайдах саҕа­лаабыттарын курдук сүтэн, симэлийэн хаалаллар.

Биһиги култуурабыт хайдаҕый?

Таһым хайа да өттүттэн намтаабытын аны туран ты­­йаатырга испэктээк көрө тиийдэхпинэ ордук бэлиэтиибин. Саха тыйаатырыгар аан бастакыбын сылдьарбар долгуйбут күммүн умнубаппын. Тыа сириттэн саҥа устудьуон­нуу киирбит оҕо тыйаатырга сылдьан баран ис сүрэхпиттэн астыммытым. Кэрэ эйгэтигэр тиксибит курдук санаммытым. Чахчыта да оннук этэ. Оччолорго сон туттараары симиллии, испэктээк бүтэһигин ситэ көрбөккө таҥас ыла ойуу уонна киинэҕэ кэлбит курдук аһаан салапааны, кумааҕыны хачыгыратыы олох суоҕа. Оттон бу ааспыкка, испэктээк бүппүтүн кэннэ артыыстар сыанаҕа тахсан  дьон биһирэбилин, сыанабылын ылар ытыс таһыныытын кэмигэр орто саастаах дьахталлар соннорун ылаары ыксаан тахсыбыттара. Дьон ыксыырын көрөн сорохтор эмиэ хамсанан барбыттара. Аны эдэр оҕолор сакалааттарын, чипсыларын, утахтарын илдьэ киирэн хачыгыраталлар. Испэктээк диэн киинэ буолбатах, туора тыас-уус артыыстарга мэһэйдиэ суохтааҕын удумаҕалаппаттар. Тыйаатырга сылдьыы култуурата намтаабытын харааста көрбүтүм. Туох барыта сыанабылтан турар. Бу сыанабыл тулалыыр эйгэҕэ сыһыаннаах. Тугу да аанньа ахтыбат, сыаналаабат буолууттан ньүдьү-балай сыһыан уонна култуура таһымын түһүүтэ көстөр.

Ирдэбил күүһүрүөхтээх

Мин санаабар, сыана култууратыгар ирдэбил күүһүрүөхтээх. Артыыстар буоллун-­хааллын диэн буолбакка, ис дууһаларын ууран ыллыахтаахтар, таҥастарыгар-саптарыгар эмиэ кыһаныахтаахтар. Үүнэр көлүөнэбит интэриниэт ситимин нөҥүө барытын көрө-истэ олорор. Онон сыгынньах аҥаар­даах тахсан ыллыыр ырыаһыттар ахсааннара аччыах­таах. Ырыаһыттарбыт да ах­­сааннара баһа-атаҕа бэркэ биллэр.

ХААРТЫСКА: HTTPS://PXHERE.COM/RU/PHOTO/970908