Сүбэ: Пиону маҕаһыынтан ылан баран харайыы

Билигин маҕаһыыҥҥа соҕурууттан сибэкки арааһын аҕалан атыылыыллар. Өскөтүн георгины, гладиолуһу хаһаайкалар бэркэ билэр эбит буоллахтарына. Пиону маҕаһыынтан атыылаһан баран хайдах харайары, үүннэрэри билбэт киһи элбэх.

Бүгүн АГАТУ ойуур комплексын уонна сири оҥорууга факультетын агрономия уонна химия кафедратын старшай преподавателэ Мария Лукина Саха сирэ.ру саайт ааҕааччыларыгар анаан суруйбут сүбэтин ааҕыҥ.

Пион элбэх сыллаах үүнээйи, 20-30 сылга диэри үүннэр. Саха сиригэр үүннэриллэр көрүҥҥэртэн травянистай, ол аата оттуҥу пион. Үнүгэстэрин 2-3 см. дириҥҥэ уган буорга сытыаран үүннэрэбит уонна ито-гибрид сир ньууругар туран кыстыыр. Көрүҥнэрэ сүүрээннэринэн арахсаллар молочноцветковай бииһэ биһиэхэ кыстыыллар.

Саамай тарҕаммыт көрүҥүнэн Пион Марьин корень биллэр. Пион үксэ олордуллан баран 3-с сылыттан сибэккилиир. Бастакы-иккис сылларыгар силиһэ, өҥүгэһэ үүнэр, сайдар. Сибэккитэ саахардыҥы минньигэстээх буолар, инньэ гынан, үөн-көйүүр мустар, бу сибэккитигэр бүрүөһүн курдук сыстыбыт харыстыыр пленкатын сииллэр.

Үксүн олунньу-кулун тутар ыйдарга пион силистэрдээх атыыга тахсааччы. Ылан баран сөрүүн сиргэ уурабыт. Холобура холодильникка +4-50С.

Пиону сүрүн миэстэтигэр көһөрүөхпүтүгэр диэри маннык гынабыт: Пакеттан ороон ылан уопсай туругун үчүгэйдик көрөбүт. Ол курдук, икки-биир быкпыт, тэтэркэйдиҥи (розовай) өҥнөөх үнүгэстээх буолуохтаах. Улахан силистэрин көрөн хараарбыттары, сытыйаары гыммыттары, түүнүгүрбүттэри кырыйан быраҕабыт. Кыра ньуолах маҥан силис утахтары олох тыыппаппыт, ити кини саҥа силистэрэ быган эрэллэр. Силиһин ыраастыыбыт,  кыһыйан, эбэтэр сайхыйан тэбээн улахан буорун ылабыт. Бу кэннэ биопрепаратынан Максимынан эмтиибит,  грибковай, вируснай уонна сытыйбатын диэн бактериальнай ыарыылар утары суурадаһыҥҥа 10-15 мүн. сытыаран ылабыт, онтон мас күлүнэн, чоҕунан сотобут. Итилэр суох буоллахтарына Фитоспорин-М суурадаһынын оҥорон, 10-15 мүн. онно угуллар эбэтэр сырдык марганцовка суурадаһыныгар. Иһиккэ олордуох иннинэ корневин препаратынан силистэрин кураанахтыы пудралаан биэрэбит. Дьэ ол кэннэ иһиккэ олордобут.

Иһиппит иэнэ 4-5 лиитирэлээх буолуон наада. Универсальнай бэлэм буору туттабыт, манна чиэппэр аҥарынан туой буор (глина) эбэтэр оҕуруот буорун эбэбит, муох, торф ыллаххытына борустуй буор эбиллэр. Маны эрдэтинэ Фитоспорин-М препаратынан 2 ост. л. 1 лиитирэ ууга суурайан обработкалыбыт, бу кэннэ ылан иһиккэ олордобут. Үнүгэстэрин үөһэ туруору тутабыт, буорунан кутабыт, үнүгэһин саппаппыт, көстөр буолуохтаах. Буорбутун силиспитигэр ыга тутаттаан сыстарын курдук гынабыт, иннэ гыннахха, саҥа силис тартарарга табыгастаах, сөпкө үүнэн барыа. Бу кэннэ сөрүүн сиргэ +4-50С сырдык сиргэ туруорабыт. Бэйэтин бакыакка баар буорун быраҕабыт. Маннык олоруохтаах бириэмэтигэр дылы тутабыт.

Ыам ыйыгар түүнүн таһырдьа күннэтэ +4-50С  буолар буолла да, балкоҥҥа, тэрээһэҕэ, сайыҥҥы тэпилииссэҕэ таһааран туруорабыт.

Ыам ыйын быһа туруохтаах. Таһырдьа туран үлүйбэт, харысхаллаах буолар. Бэс ыйын саҥатыгар сирбит ирдэҕинэ олордобут. Пиоммут бу бастакы сылыгар ардыгар үнүгэстээх сибиэкки баар буолааччы, коллекционнай атыылааччылартан ыллаххыпытына ону тоһутабыт. Тоҕо диэтэххэ, сибэккилииригэр элбэх энергия наада, биһиги күүһүн барытын силиһигэр ыытыахпытын наада. Бу курдук сөпкө туттахха олохтоох сиригэр олордорго кытааппыт, тэнийэн эрэр силистэрдээх, модьу-таҕа пион арассаадатын олордуоххут.