СҮБЭҺИТ: Дьиэҕэ-уокка туһалаах сүбэлэр

Кыһын тымныыга кэтиллэр халыҥ, кус-хаас түүлээх куурканы (пуховигы) массыынаҕа сууйтарыахха сөп дуо? Иҥмит кири хайдах түргэнник ыраастыахха сөбүй?

Светлана Саргыдаева — элбэх оҕолоох ийэ, сатабыллаах хаһаайка, “Вкусно, быстро, легко” кулинарнай бөлөх көхтөөх кыттыылааҕа. Кини араас оҥоһуктары, киэргэллэри оҥорор, баайар, сибэкки олордор. Дьиэҕэ-уокка, хаһаайыстыбаҕа сыһыаннаах сүбэлэри, ас ырысыаптарын үллэстэрин сурутааччылара олус биһирииллэр.

Кини Мари Кондо “Магическая уборка” кинигэтин ааҕан, үгүскэ үөрэммитэ, элбэх идиэйэ үөскээбитэ. Дьиэ иһигэр элбэх малы-салы муспакка, наадалаах, сөбүлүүр эрэ маллар бааллар буолуохтаахтар диэн санаалаах.

Маны тэҥэ, тулалыыр эйгэҕэ, айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһан, элбэх бөҕү таһаарбакка, мал, таҥас үйэтин уһатарга, иккис тыынныырга кыһаллар. Дьиэни-уоту сууйарыгар-соторугар киһиэхэ уонна экологияҕа буортута, хиимийэтэ суох сириэстибэлэри туһана сатыыр. Ыраастык туттарга, кичэллээхтик сааһылыырга, сууйарга-соторго ийэтиттэн үөрэммитэ.

Бүгүн Светлана кыһыҥҥы соннору харайарга, иҥэн хаалбыт кири ыраастыырга дьиэҕэ куруук баар уонна хиимийэтэ суох сириэстибэлэри туттар сүбэлэрин таһаарабыт.

Кыһыҥҥы сону сууйтарыы

— Мин пуховиктары саас аайы сууйтарабын. “Баск” пуховигы оҕолорум уларса сылдьан кэппиттэрэ уонча сыл буолла. Сыл аайы сууйуллар эрээри, туруга билигин да үчүгэй.

Бастаан сон ордук киртийбит сирдэрин (саҕатын, сиэҕин, сиэптэрин) сөрүүн ууга хаһаайыстыбаннай мыыланан сууйабын. Онтон улахан тааска анал гель (“Гель для стирки пуховых изделий и мембранных тканей”) кутан, сөрүүн ууга сууйабын. Түүлээх капюшона туспа ылан ыраастанар.

Дьэ, онтон сону сиэҕин тиэрэн баран, массыынаҕа 30 кыраадыстаах сөрүүн ууга чаас аҥаара сууйтарабын. Манна эмиэ кыратык гель кутабын. Анал гель суох буоллаҕына, атын ханнык баҕарар таҥас сууйар гель буолуон сөп. Бороһуогу туттуллубат, тоҕо диэтэр, саһархай суоллары хаалларар. Ыктарар эрэсиими наһаа күүстээххэ туруоруллубат, 500‑тээх эрийтэрии сөп.

Ыган таһаарбытын кэннэ, ыйаабакка, тэниччи сытыаран куурдуллар. Аллараттан, үөһэттэн салгыннааҕа ордук, эргитэ сылдьан, 1 суукка устата куурдаҕын.

Саамай кистэлэҥэ диэн, таҥас ыйыыр “плечигинэн” охсуолаан, түүтүн көбүтүөххэ наада. Сууйуллан баран, чап-чараас буолан хаалар, сороҕор, түүтэ аллараа баран хаалыан сөп. Бастаан кууран истэҕинэ, 5 мүнүүтэ устата туох баар саҕатын, капюшонун, сиэҕин барытын, биир да сири хаалларбакка, төттөрү-таары охсуолуубун.

Үчүгэйдик куурбутун кэннэ, өссө уонча мүнүүтэ охсуолаан, көбүтэбин. Оччоҕо түүтэ сахсайан кэлэр, пуховик сылаас буолар. Алдьаммыт буоллаҕына, абырахтаан, тимэхтээн баран, бэйэтин үчүгэйдик суулуубун. Бу кэннэ чараас таҥаска суулаан, хоруопкаҕа уган, ыскаапка харайабын.

Күһүн хостоон баран, эмиэ охсуолаан, көбүтэбин уонна туруору паардаах өтүүгүнэн паардаан кэбиһэбин.

Үрүҥ көмүһү, мельхиору ыраастыыр ньыма

— Көстүрүүлэ түгэҕин фольганан бүрүйэн баран, ууну кутабыт. Фольга үрдүгэр мельхиор ньуоскалары-биилкэлэри уурабыт, оһоҕу холбуубут.

1 лиитэрэ ууга 2 ост. нь. суоданы, 2 ост. нь. тууһу кутан баран, оргутабыт. 20 мүнүүтэ оргуйбутун кэнниттэн, арааран баран, 1 ост. нь. уксууһу кутабыт. Сойбутун кэннэ, ылан сууйабыт, сайгыыбыт.

Мельхиор биилкэ, ньуоска салгыҥҥа туран, харааран хаалар идэлээх, ону ыраастаан баран, чараас салапаанынан эрийэн кэбиһэбин. Күн аайы туттуллубат, бырааһынньыктарга эрэ хостонор буолан, оннук турар.

Оттон үрүҥ көмүһү ыраастыырга ууга 2 ост. нь. суоданы кутабыт, оргуйаатын кытта фольга куһуоктарын, киэргэллэри угабыт. Уотун арааран баран, 5 мүнүүтэ сытыарабыт. Киэргэллэри сайгыыбыт, кураанах таҥаһынан сотобут. Үрүҥ көмүһү эмиэ салгын киирбэт,  сабыллар бакыакка уган, харайдахха, улаханнык хараарбат.

Кислороднай бороһуогу туһаныы

— Илии соттор уонна иһит сотор маҥан соттордору тимир көстүрүүлэҕэ уган, таҥас сууйар бороһуок кутан, 15 мүнүүтэ оргутабын. Онтон көстүрүүлэни бааннаҕа илдьэн, таҥас сууйар тааска итиилии кутабын. Тута 1–2 ост. нь. кислороднай бороһуогу кутабын. Күүгэннирэн, оргуйан тахсар. Булкуйаҕын, онтон сойуор диэри сытар. Бу кэнниттэн үс ууга үчүгэйдик сайгыыгын. Соттордор мап-маҥан буолан хаалаллар.

Таҥас сууйар кислороднай бороһуок таҥаһы маҥхатар, бээтинэлэри суох гынар. Хайаан да оргуйбутунан итии уу кутуллар, тымныы ууга улахан туһата суох.

Маны тэҥэ, искусственнай таастан оҥоһуллубут сырдык раковина саһарбытын ыраастааччыбын. Бу саһарбыта көннөрү сириэстибэҕэ барбат. Раковинаны бүөлээн баран, чаанньыкка ууну оргутан кутабын, сонно 3 ост. нь. кислороднай бороһуогу кутабын. Сыт тахсар, ону түннүгү аһан салгылатабын. 5 мүнүүтэ сытыарабын, бу кэмҥэ иҥэн хаалбыт кири, бээтинэлэри, саһарыыны ыраастаан кэбиһэр. Уутун ыытан баран, сууйан кэбиһэбин.

Сороҕор араас эриллэҕэс ойуулаах иһиккэ кир иҥэн, хатан хаалар, ону хайдах да аалан ылбаккын. Көстүрүүлэҕэ ортотунан тымныы уу кутан, онно иһиттэри уган баран, оргуйбутун кэннэ, эмиэ кислороднай бороһуогу кутабын. Күүгэннирэн тахсар, ону тута билиитэттэн ылабын. Иһити үчүгэйдик сайгыыбын. Иҥмит кирэ баран хаалар, кылабачытар, иһит саҥатыгар түспүт курдук буолар. Бу курдук көстүрүүлэ ис өттүн эмиэ ыраастыахха сөп.

Иҥмит кири ыраастыыр ньыма

Ыстакаан аҥаара оргуйбутунан итии ууга 2–3 ост. нь. буокканы, 1 ч. нь. иһит сууйар сириэстибэни кутан булкуйабыт. Бэрчээккилээх, итиилии туттаҕын. Өр кэмҥэ иҥэн, хатан хаалбыт кири, арыыны ыраастыырга олус бэрт ньыма. Духуопканы, микроволновканы, билииккэни, уо. д.а. ыраастыахха сөп.

Мин духуопка оһох эрийэр тутаахтарын ыраастыырбар тиис суунар суоккалары туһаммытым. Бэрт түргэнник ыраастаан кэбиһэр.