Анивера Акимова хаартыскаҕа түһэриитэ
Киһиэхэ иэримэ дьиэтэ, сылаас уйата саамай хаххата, олоҕун биир сүрүн сорҕото буолар. Хас биирдии дьиэ бэйэтэ туспа эниэргийэлээх, эйгэлээх. Дьиэ ис эйгэтиттэн дьиэ кэргэн туруга, бэйэ-бэйэлэригэр сыһыаннара кытта тутулуктаах дииллэр. Маны кэмиттэн-кэмигэр сырдатар, ыраастыыр ирдэнэр. Ол эрээри, биһиги билигин үксүгэр сахалыы алаадьылаан, боҕуруоскай оту уматан сыт таһаарабыт. Дьиҥэр, онтон атын ньымалар эмиэ элбэхтэр.
Сахалар сиргэ-уокка, окко-маска, айылҕаҕа чугаспыт быһыытынан, көнөтүнэн, быһаччы да буолбатар, сэрэйэн даҕаны билэр күүстээхпит. Ол иһин киһи сороҕор бэйэтин иһиллэнэн көрөр, чуумпуга талаһар. Онон дьиэ “киртийдэҕинэ” үксүгэр сэрэйэбит, ыраастыыр кэммит кэлбит диибит. Сылга иккиттэн итэҕэһэ суох ыраастыыр ордук диэн сүбэлииллэр.
Дьиэни ыраастыыр уолдьаспытын хайдах билэбит? Дьиэ энэргиэтикэтэ уларыйбытын бастакынан дьиэ иһинээҕи кыыл-сүөл билэр, холку бэйэлэрэ туохтан эрэ куттанар курдук тутталлар; төһө да бэрийиллибитин иһин сибэкки сыыйа кэхтэн, кууран-хатан, устунан өлөн барар; бытовой тиэхиньикэ алдьанар, лаампа умайар; дьиэҕэ үөн-көйүүр мустар; кыра оҕо туох да төрүөтэ суох хаппырыыстыыра үксүүр; ыраас салгын тиийбэт, дьиэ баттыыр курдук буолар, киһи дьиэтиттэн атын сиргэ сылдьарын ордорор.
Бастатан туран, дьиэҕэ өр (2 сыл кэриҥэ) туһаныллыбатах, хаһан эмэ туттуом диэн уура сылдьар малы, таҥаһы-сабы быраҕар эбэтэр кимиэхэ эрэ чахчы туһалыан сөбүн билэр түгэҥҥэр биэрэр, атыылыыр ирдэнэр. Туттуллубат мал киһи хараҕын күн ахсын аалбатаҕын да иһин, уйулҕа өттүнэн күүһү ылар, куһаҕан эниэргийэни мунньар дииллэр.
Өскөтүн өрөмүөннэнэр мал-сал баар буоллаҕына, маны уталыппакка оҥорор, сууйар-тарыыр, оннун булларар наада. Бу кэнниттэн киһи тута чэпчээбитинэн барар. Ол эрээри, силигин ситэрээри, ким хайдах сатыырынан дьиэтин ыраастыыра ордугун бэлиэтииллэр.
Сахалар арыылаах алаадьы буһарарбытын, сыт таһаарарбытын сөбүлүүбүт. Түгэн көһүннэр эрэ алаадьы кутабыт. Сорохтор мантан дьиэлэригэр өлүүлээн иһиккэ туспа остуолга, атыттар муннукка, сорохтор таһырдьа таһааран уураллар, чааһынай дьиэҕэ олорооччулар оһохторун аһаталлар – ким хайдах сатыырынан, сүрэҕэ сытарынан. Улуу алгысчыт да буолбаталлар, санааларыттан тахсар истиҥ тыллары этэллэр. Оччоҕо киһи чэпчээбиккэ, мэктиэтигэр тулабыт сырдаабыкка дылы буолар.
Аныгы кэмҥэ маҕаһыыҥҥа хаһаайыстыбаннай мыылаттан саҕалаан “Доместоска”, экологическай өттүнэн ыраас дэнэр сууйар сириэстибэ арааһа элбэх буолан, дьиэ сууйар уубутугар кутан хото туһанабыт. Бу оннугар биирдэ эмэ тууһу кутан көр диэн сүбэлииллэр. Сууйар кэмҥэ туустаах уу дьиэҕэ мунньуллубут туох баар куһаҕаны, кири-хаҕы бэйэтигэр иҥэринэн илдьэ барбытын курдук толкуйдаан көр. Маныаха болҕомтону муннуктарга, киһи илиитэ дэбигис тиийбэт сирдэригэр уурар ордук.
Онтон уунан сууллар кыаллыбат малларга, холобур, көбүөргэ, ковролиҥҥа тууста таммалат уонна сотору кэминэн пылесоһунан кичэйэн оборторон ыл.
Сунтаар улууһун Тойбохой с. фермердэрэ Алексей Сидоров уонна Александр Егоров Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин өйөбүлүнэн 500…
Күн уота аҕыйыыр, күн кылгыыр, кириип, сыстыганнаах вирус ыарыытын ахсаана элбиир – кыһын киһиэхэ санаа…
Гектары бас билэллэринэн эрэ муҥурдаммакка, манна биисинэстэрин саҕалаан эрэр дьон элбээтэр элбээн иһэллэр. Нам улууһугар…
Быйыл атырдьах ыйыгар Дьокуускай куоракка СӨ Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, А.М.Горькай аатынан литература институтун устудьуона Любовь…
Саха сиригэр элбэх кыбартыыралаах дьиэлэр уопсай чаттара МАХ национальнай мессенджергэ көһөн эрэллэр. Хайыы-үйэ 3000-тан тахса…
Дьиэни эбэтэр кыбартыыраны өрөмүөн кэнниттэн дьиҥнээх оранжереяҕа кубулутан, хойуу сибэккилээх үүнээйинэн киэргэтэр кыах идэтийбит флористарга…