СҮБЭҺИТ:  Эфирнэй арыылар – айылҕа бэлэҕэ

Дьэ, сайын кэллэ, айылҕаҕа сылдьар, сынньанар кэм үүннэ. Ол эрээри, бу кэрэ кэмнэри араас үөн-күөйүүр буортулаан, хомойуох иһин, мэһэйдэри үөскэтэллэр.

Билигин бары да билэргит курдук, химическэй састааптаах репелленнэр арааһа элбэх эрээри, сорох дьоҥҥо аллергия ыарыытын көбүтэллэр, тириини аһыталлар, уонна айылҕаҕа да буортулаахтар. Ол иһин бүгүн эфирнэй арыылары туһанан үөнтэн-көйүүртэн, ордук кумаартан хайдах көмүскэниэххэ сөбүн туһунан кэпсиэхпит.

Эфирнэй арыылар – үүнээйилэртэн ылыллар, күүстээх дыргыл сыттаах уонна араас туһалаах эттиктээх арыылар. Кинилэр кумаардартан эрэ буолбакка, атын да үөннэри-көйүүрдэри тэйитэр кыахтаахтар. Саамай сүрүнэ диэн сөпкө кээмэйдээн туһанар буоллахха, киһи доруобуйатыгар уонна тулалыыр эйгэҕэ куттала суохтар.

Кумаары, бырдаҕы тэйитэр эфирнэй арыылар көрүҥнэрэ:

1. Лаванда арыыта – бырдахтары, кумаардары чугаһаппатын таһынан, киһини уоскутар, күүскэ утуйарга көмөлөһөр. Үөн-көйүүр ытырбыт сирин кыһыйыытын намтатар, дезинфекциялыыр. Оҕолорго туттарга биир саамай куттала суох арыынан ааҕыллар
2. Цитронелла арыыта: бырдахтартан көмүскэнэргэ биир саамай киэҥник биллэр уонна туһаныллар арыы. Күүстээх лимон сытын бырдахтары олох сөбүлээбэттэр уонна чугаһаабаттар.
3. Эвкалипт арыыта — күүстээх, ураты сытынан бырдахтары, күлүмэннэри тэйитэр. Ордук лимоннаах эвкалипт арыыта үөнтэн-көйүүртэн харыстыыр. Аны туран киһи тыынар уорганнарыгар эмиэ туһалаах.
4. Чайное дерево арыыта — бырдахтары чугаһаппатын таһынан, күүстээх антисептик уонна бактериялары өлөрөр дьайыылаах. Үөн-көйүүр ытырбыт сирин бистэххэ, испитин, кытарыытын намтатар.
5. Мята перечная арыыта: Чэбдик, чэпчэки сыта бырдахтары тэйитэр. Ону таһынан, төбө ыарыытыгар, сэниэ эбэргэ көмөлөһөр.
6. Герань арыыта — роза сибэккиҕэ майгынныыр сыттаах, бырдахтары эрэ буолбакка, күлүмэннэри эмиэ үүрэр.
7. Гвоздика арыыта — күүстээх, аһыы сыттаах. Бырдахтар бу сытыы сыты тулуйбаттар.
8. Розмарин арыыта — бырдахтары, оҥоойулары, ооҕуйдары үүрэр дьайыылаах. Киһи өйүн-санаатын уһугуннурар, чэбдигирдэр.

Сэрэхтээх буолуҥ! Эфирнэй арыылары хайдах баарынан тириигэ быһаччы сотор сатаммат. Тириини күүскэ аһытыан эбэтэр аллергияны көбүтүөн сөп. Онон хайаан да арыыга кутан суурадаһын оҥороллор.

Эфирнэй арыыны маннык туһанабыт:  

Арыыны кытта булуйабыт: 1-2 ост. ньуоска мас арыытыгар (15-30 мл) 5-10 хааппыла эфирнэй арыыны (эбэтэр хас да арыы булкадыһыгын) кутан, үчүгэйдик аһаҕас тириигэ (моойго, илиигэ, атахха) сотуҥ.

Ыстарар спрей оҥоробут:  50-100 мл ууга (ордук дистиллированнай эбэтэр оргуйбут, сойбут ууга) 10-15 хааппыла эфирнэй арыыны кутуҥ. Эмульгатор быһыытынан арыый кыратык испиир эбэтэр буокка (1 ч.нь.) эбиэххитин сөп, оччоҕо арыы ууну кытта үчүгэйдик булкуйсар. Ити кэннэ ыстарар иһиккэ (пульверизаторга) кутан туттабыт. Туттуохпут иннинэ хайаан да үчүгэйдик сахсыйабыт. Таҥаска, чугас эргин салгыҥҥа ыстарыахха сөп.

Аромалаампаҕа кутабыт — дьиэ иһигэр эбэтэр верандаҕа бырдахтартан көмүскэнэргэ аромалаампаҕа кутан туһаабыт. Аҕыйах хааппыланы уулаах аромалаампаҕа кутан, сыта тахсарын кэтэһэбит.

Сэрэхтээх буолуу:

Аллергияны бэрэбиэркэлээһин: Ханнык баҕарар саҥа эфирнэй арыыны туттуохпут иннинэ, кыратык мас арыытыгар суурайан, тоҥолох иһигэр биһэн көрөбүт. 24 чаас иһигэр кытарбатаҕына, кыһыйбатаҕына туттуохха сөп.

Оҕолорго: Кыра саастаах оҕолорго (ордук 3 саастарыгар диэри) эфирнэй арыылары олус сэрэнэн туһаныллар. Лаванда, ромашка»сымнаҕас» арыылара ордуктар. Хайаан да педиатр бырааһы кытта сүбэлэһиҥ. Мээтэ, эвкалипт, розмарин курдук күүстээх арыылары кыра оҕолорго туттар көҥүллэммэт.

Оҕо күүтэр уонна ийэ үүтүнэн аһатар дьахталларга үгүс эфирнэй арыылары туһанар бобуллар. Хайаан да бырааһы кытта сүбэлэһиҥ.

Күн сардаҥатыттан сэрэниҥ: Сорох эфирнэй арыылар (холобур, цитрусовайдар – лимон, апельсин) тириини күн уотугар ордук кэбирэх оҥороллор. Онон ити арыылары туһаммытын кэннэ, 12 чаас устата күн уотугар сылдьыбат ордук.

Эфирнэй арыылар чахчы бырдахтартан уонна атын үөнтэн-көйүүртэн көмүскэнэргэ айылҕа бэлэхтээбит кэрэ, куттала суох, туһалаах ньымата. Сөптөөх арыыны талан, сэрэхтээх буолуу быраабылаларын тутуһан, сайыҥҥы сынньалаҥҥытын бырдахтарга мэһэйдээбэккэ, дуоһуйа атаарыҥ. Айылҕаҕа сылдьаргытыгар бу сүбэлэр туһалыахтара диэн эрэнэбит.