СҮБЭҺИТ. Ходуһаны мэччирэҥтэн арааран туһаныҥ

Саха сиригэр оттонор ходуһаны саас, күһүн сүөһүгэ мэччитии, өссө кыһынын сылгыны хастарыы — от үүнүүтүн намтааһынын биир сүрүн биричиинэтинэн буолар.

Сүөһү тэпсиититтэн ходуһа кырса бытарыйар, чиҥиир, түргэнник куурар-хатар, тууһурар; инчэҕэй өттө ньуура алдьанар, быллыраатырар, дулҕа үөскүүр, бадараанныйар. Оттонор ходуһаҕа саас сүөһүнү мэччитииттэн ити сыл ылыллыахтаах оту 30% тиийэ ситэ ылыллыбат; быha кириллибит, тэпсиллибит от иккиһин кураайы дьылга кыайан өрүттүбэт; от аһааҕырар, хойутаан тыллар, үүнүүтэ мөлтүүр; сыыс от саба үүнэр.

Оттоммут ходуһаны күһүн мэччитии (отордотуу) өссө улахан охсуулаах. Ходуһа ото өр сыллаах үүнээйи буоларын быһыытынан, охсуллан да баран, силиһигэр уонна төрдүгэр, эһиил тылларыгар анаан, иҥэмтэлээх эттиктэри мунньунар, онтун туһанан кэнчээрилиир. Бу от төрдүн уонна кэнчээритин сүөһү сиэтэҕинэ, онтон иккистээн саппаас эттиктэри кыайан мунньумматаҕына, кыһыны тулуйбат, үксүн үлүйэр, саас эниэргийэтэ тиийбэккэ, от кыайан тыллыбат, буомурар. Оттон кыһын сылгы хастаҕына, ити кэнчээрини, от төрдүн сиирин түмүгэр от үүнүүтэ лаппа түһэр, ходуһа кэхтэн барар.

Онон ходуһа үүнүүтүн билиҥҥи туругуттан өрө көтөҕөр туһугар, ходуһабытын — оттуурга, мэччирэҥмитин — мэччитиигэ эрэ, араартаан анаан туһаныахха наада. Онуоха билиҥҥиттэн сыыйа киирэн барыахха. Ол курдук билигин оттонор ходуһаҕа саас-күһүн мэччитиини сыыйа аҕыйатыахха, ходуһа бүтэйин эрдэ саптарыахха. Биир сири наһаа мэччитэн, отун кэҕиннэрбэт наадатыгар, отордотууну солбуһуннара тэрийиэххэ. Күһүн мэччитиллибит ходуһаҕа саас сүөһүнү олох киллэримиэххэ.

Ходуһаҕа күһүҥҥү мэччитиини тымныы түһүөн биир ый иннинэ тохтотуллуохтаах. Сүрүн оттонор алаастарга кыһын сылгыны хастарыы кытаанахтык бобуллуохтаах. Инникитин нүөлсүтүллэр култуурунай мэччирэҥнэр олоххо киирдэхтэринэ, сүөһү аһылыгар анаан күөх конвейер ыһыыланнахпытына, ходуһабытын мэччирэҥтэн букатын араарыахпыт.

Анатолий Петров, «Отчуттарга сүбэ» кинигэттэн.