СҮБЭҺИТ: Кыһын дьиэ үүнээйилэрин хайдах харыстыыбыт?

Кыһын дьиэбит иһэ сылаас, сырдык да буоллар, түннүккэ турар үүнээйилэргэ уустук кэм. Тымныы түннүктэн хаарыйар тымныы, ититэр систиэмэттэн итии салгын, күн уотун аҕыйааһына – ити барыта сибэккилэргэ ыарахан охсууну оҥорор. Ол гынан баран, хас биирдии киһи үүнээйилэрин кыһыны этэҥҥэ туоратарыгар көмөлөһөр кыахтаах. Бүгүн сүрүн сүбэлэри хомуйдубут.

Кыһын устата дьиэ үүнээйилэрэ «утуйар» кэмҥэ киирэллэр, ол иһин кинилэргэ ураты болҕомто наада. Түннүк холуодатыгар турар сибэккилэри харыстыырга маннык сүбэлэри тутус:

1. Тымныыттан харыстааһын

Түннүккэ турар үүнээйигэ сүрүн куттал — түннүк тааһыттан хаарыйар тымныы. Онон түннүк кырыарбатын уонна сиигирбэтин ситис. Наада буоллаҕына, эбии сылаас матырыйаалынан бүөлээ. Үүнээйилээх иһит анныгар пеноплаһы эбэтэр хортуону ууран биэр — үүнээйи силиһэ тоҥоруттан харыстыа.  Түннүк тааһын уонна үүнээйи ыккардыгар туох эмит мэһэйи туруор. Холобур, хабахтаах пленканы түннүккэ сыһыардахха, сылааһы үчүгэйдик тутар.

2. Салгын сиигин элбэтии

Кыһын ититэр систиэмэ үлэлээтэҕинэ, дьиэ салгына күүскэ куурар. Бу үүнээйи сэбирдэҕэ саһарарыгар, куурарыгар тиэрдэр. Оччотугар үүнээйилэри ититэр тэриллэртэн тэйиччи туруор. Батарея үрдүгэр инчэҕэй соттору эбэтэр уулаах иһити ууруохха сөп. Күн аайы үүнээйи сэбирдэхтэрин сылаас уунан ыстаран сиигирдэр ордук.  Үүнээйи аттыгар уулаах иһити туруор. Эбэтэр дириҥэ суох иһиккэ  уу кутан, үрдүгэр үннээйилээх иһити уур. Уу паара үүнээйини сиигинэн хааччыйыа.

3. Сырдык тиийбэтигэр туох гынабыт?

Кыһын күн кылгыыр, онон үүнээйигэ сырдык тиийбэт буолар. Бу кэмҥэ үүнээйи улааппат, кэхтэр. Оччотугар саамай сырдык түннүккэ, үксүн соҕуруу диэки баар түннүккэ, үүнээйилэри көһөрөн туруор. Сырдык отой тиийбэт буоллаҕына, үүнээйигэ анаммыт лаампаны (фитолампа) холбоон биэр. Күҥҥэ 2-4 чаас эбии сырдатыы үүнээйи доруобуйатыгар туһалыа. Үүнээйи бары өттө тэҥҥэ сырдыгы ыларын курдук, иһитин кэмиттэн кэмигэр эргитэн биэрэ сырыт.

4. Уу кутуу уонна уоҕурдуунан аһатыы

Кыһын үүнээйи «утуйар» кэмигэр сайыҥҥы курдук элбэх ууну эбэтэр аһылыгы ирдээбэт.Уу кутуон иннинэ буору тарбаххынан баттаан көр. Буор 2-3 см дириҥҥэ диэри куурбут буоллаҕына эрэ ууну кут. Наһаа элбэх ууттан үүнээйи силиһэ сытыйар.Сэтинньиттэн олунньуга диэри үүнээйингэ уоҕурдууну кутары тохтот.

Дьиэ үүнээйилэрэ кыһыны этэҥҥэ туоруулларыгар ураты болҕомто наада. Үөһэ этиллибит сүбэлэри тутустаххына, таптыыр сибэккилэриҥ кэлэр саас доруобай, күүстээх-уохтаах көрсүөхтэрэ уонна эйигин өссө үөрдүөхтэрэ.